Sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın özel sektör kuruluşlarına yönelik 1995 yılından bu yana Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) ile birlikte verilmekte olan Araştırma, Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destekleri, “Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Teknoloji ve Yenilik Destek Programlarına İlişkin Yönetmelik’in 16 Ocak 2007 gün ve 26405 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesinden sonra hayata geçirilen yeni destek programları ile daha yaygın ve etkin biçimde yürütülmesi sağlanmıştır. 

Ülkemizin ekonomik ve sosyal refahını artırmak için, özel sektör kuruluşlarını araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilikçilik yeteneği ile rekabet gücünü yükseltmek, ülkemizde girişimcilik kültürünün oluşmasına katkıda bulunmak, sanayi kuruluşlarının kendi arasında ve üniversitelerle daha yakın işbirlikleri ve ortaklıklar sağlamasını teşvik etmek amacıyla proje esaslı araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik faaliyetlerine kaynak ayrılmasını özendirecek, risk paylaşımlı destek programları, TÜBİTAK Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TÜBİTAK-TEYDEB) bünyesinde yürütülmektedir.

Söz konusu destek programlarında yenilikçiliği hedefleyen Ar-Ge projelerinin desteklenmesi, sanayinin uluslararası rekabet gücünü geliştirecek en önemli araç olarak görülmektedir. Bu programlar ile, özel kesimin Ar-Ge’ye kaynak ayırması, firmaların kendi aralarında veya üniversiteler ve araştırma kurumlarıyla yapacakları işbirlikleri ile, çağımızın en önemli ekonomik gelişme kaynağı olan bilimsel ve teknolojik birikimin toplumsal faydaya (ürüne) dönüştürülmesi süreci desteklenerek Ar-Ge’ye dayalı yenilikçiliğe daha fazla yatırım yapılması teşvik edilmektedir. Özel sektöre yönelik oluşturulan Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destek Programları kapsamında, bilimsel ve teknolojik bilgiyi ürüne, sürece, yönteme veya sisteme dönüştürme aşamalarında yapılacak, teknoloji ve yenilik odaklı araştırma, geliştirme, iyileştirme, işbirliği ve kümeleşme faaliyetlerine ilişkin proje önerileri, değerlendirmekte, izlenmekte ve geri ödemesiz olarak desteklenmektedir. 

30 Nisan 2010 tarihi itibariyle, Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destek Programları kapsamında 1.720 adet proje desteklenmekte olup, 533 adet proje önerisinin değerlendirme süreci devam etmektedir. Ocak-Nisan 2010 dönemi itibariyle, destek programlarına 608 proje başvurusu yapılmıştır. Ocak-Nisan 2010 döneminde, Programlar kapsamında desteklenen projelere DTM ve TÜBİTAK kaynaklarından toplam 81,5 milyon TL ödenmiştir.

 TÜBİTAK-TEYDEB tarafından;

• Ar-Ge ve yenilikçi yönü güçlü, rutin mühendislik uygulamalarını değil, fonksiyonel değişiklikleri içeren, 
• Üretim altyapısına yönelik yatırımlara, şekil ve estetiğe yönelik değişikliklere değil, gerçek anlamda araştırma geliştirme faaliyeti içeren, 
• Firmanın kendi özgün katkısının olduğu araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik faaliyetlerini içeren,
• Kazanılmış Ar-Ge yeteneğinin tekrarını ve kullanımını değil, yeni Ar-Ge yeteneği kazandıracak, 
• Güncel ve geleceğin teknolojilerini içeren çalışmaları kapsayan, 
• Proje bilgilerinin, değerlendirmeyi sonuçlandırıcı yeterlilikte ve belirginlikte olduğu, 
• Ar-Ge sistematiği yeterli,
• Proje ekibinin nitelik veya nicelik olarak projeyi gerçekleştirecek yeterlilikte olduğu,
• Firma Ar-Ge altyapısının, proje faaliyetlerini yürütmek için yeterli olduğu, 
• Proje çıktılarının ekonomik yarara dönüşebilir nitelikte olduğu, 

projelerin desteklenmesi uygun bulunmaktadır.

TÜBİTAK-TEYDEB Teknoloji Grupları aşağıda verilmiştir: 

• Makine İmalat Teknolojileri Grubu
• Malzeme, Metalurji ve Kimya Teknolojileri Grubu
• Elektrik, Elektronik Tekolojileri Grubu
• Bilişim Teknolojileri Grubu
• Biyoteknoloji, Tarım, Çevre ve Gıda Teknolojileri Grubu

TÜBİTAK-TEYDEB’e gelen proje başvuruları ve desteklenen proje sayıları, yıllar içinde geometrik artış göstermiştir. 

Başvuru, değerlendirme ve izleme süreçlerinin elektronik ortama taşınması amacı ile başlatılan ve aşamalı olarak kullanıma açılmakta olan e-TEYDEB projesinin süreçleri hızlandıran etkisi görülmeye başlanmıştır. 

Proje başvuruların değerlendirme süresi, 2008 yılında ortalama 5 ay iken, 2009 yılında proje başvurularının ortalama değerlendirme süresi 3,5 aya inmiştir.  TÜBİTAK, özellikle KOBİ’lerin ilk iki Ar-Ge projesini desteklemek için oluşturduğu KOBİ Başlangıç Ar-Ge Destek programında proje hazırlamak için alınan danışmanlık hizmet giderlerini destek kapsamına almıştır. 

Bu desteğin yanında TÜBİTAK’ın Türk Patent Enstitüsü ile ortak başlattığı patent destek programı, işletmelerin Ar-Ge çıktılarına patent alınmasını teşvik ederek proje sonuçlarının başkaları tarafından izinsiz kullanımını engellemeyi hedeflemektedir. 

TÜBİTAK - TEYDEB bünyesinde yürütülen destek programları: 

• 1501 – TÜBİTAK Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı (TÜBİTAK-DTM)
• TÜBİTAK Proje Pazarları Destekleme Programı
• TÜBİTAK Kobi Ar-Ge Başlangıç Destek Programı
• TÜBİTAK Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı (EUREKA, EUROSTAR, Avrupa Birliği Çerçeve Programları, Çeşitli ülkelerde yapılan ikili işbirliği programları)

Yukarıdaki TÜBİTAK desteklerine ilave olarak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın sağladığı Sanayi Tezleri (SAN-TEZ) Programı vardır.

SAN-TEZ Programı’nın amacı, üniversite-sanayi işbirliğinin kurumsallaştırılması ve üniversitelerimizde yapılan bilimsel çalışmaların ticarileştirilerek ülkemize katma değer yaratacak, uluslararası pazarlardaki rekabet gücünün artırılmasına katkı sağlayacak yeni ürün ve/veya üretim yöntemi geliştirilmesi, mevcut üründe ve/veya üretim yönteminde yenilik yapılması amacıyla sanayinin ihtiyaçları doğrultusunda belirlenecek yüksek lisans ve/veya doktora tez çalışmalarının desteklenmesidir.

Ayrıca Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’nde, Ar-Ge Vergi Teşvik Yasasıyla sanayiye sağlanan destekler vardır. 

1995 yılından günümüze kadar süren TÜBİTAK-TIDEB ve daha sonra TÜBİTAK-TEYDEB desteklerinden ve diğer olanaklardan yararlanmayan sanayi kuruluşlarımız mevcuttur. 

Bu kuruluşların da biran evvel harekete gecerek Sanayinin Bilim ve Teknoloji Performansının güçlenmesi için tüm imkanlardan yararlanmaları ümidiyle…

Prof. Dr. Nilüfer Eğrican