Elastomer malzemenin üretim prosesi öncelikle hammaddelerin belirli miktarlarda karıştırılmasıyla baÅŸlar. Karışım ihtiyaç duyulana kadar depolanabilen ÅŸerit ya da palet içinde ÅŸekillendirilir. Bir sonraki aÅŸama genellikle içinde metal parçalarının da olduÄŸu kalıba giriÅŸ için ringlerin boÅŸluÄŸunu çıkarmaktır. Kalıp içindeki malzeme kontrolü bir sıcaklık ve basınçta vulkanize edilir. Kalıplanmış ring’in çıkartılmasından sonra genellikle tıraÅŸlamak ya da çapaklarını temizlemek gereklidir. 

 

Çok gözlü bir kalıpta gözler arasındaki yakın toleransı elde etmek zor olabilir ki bu durum kalıptan çıkarılan ringlerde probleme neden olabilir ve hatta kalıpta yüksek basınç ve termal gerilmelere neden olabilir. Bu tip sorunları çözmek için enjeksiyon kalıplama uygun olabilir ancak kauçuk malzemeler için sonuç plastik malzemelere göre daha pahalıdır, genellikle ekonomik deÄŸildir. BaÅŸta fluoroelastomerler olmak üzere bazı elastomerler, diÄŸerlerine nazaran kalıpta daha yüksek çekme paylarına sahiptir. Bu farklar kauçuk O-ring’ler için standartlarda kabul edilmiÅŸ toleransları yansıtır. ÖrneÄŸin BS 1806’da 3,53 mm kesit çapındaki orta boy bir O-ring’ in çap toleransı ± 0,1 mm’dir.

 

Açıkça belirtmek gerekirse, elastomer bileÅŸiklerinin özellikleri pek çok faktörden etkilenir ve bu nedenle pek çok tedarikçiden gelen malzemeler geniÅŸ bir sonuç skalasına sahiptirler. Aynı zamanda üretim esnasındaki zayıf proses kontrol ÅŸartları tek bir kaynaktan alınmış olsa bile partiden partiye önemli farklar yaratabilecek sonuçlara neden olabilir. EÄŸer bir elastomer parça kritik bir uygulama için satın alınıyorsa, üretim kalite kontrol mutlaka dikkat edilmesi gereken bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Tablo 1’de O-ring malzemelerinin temel özellikleri görülmektedir.

 

Bir yatak içinde O-ring’in montajı esnasında, sürtünme problemlere neden olabilir, bu durumda ise genellikle O-ring ile yüzey arasında bir yaÄŸlayıcı kullanılır. Bu tip durumlarda mineral yaÄŸ, mineral gres yağı doÄŸal kauçuk, butil ya da etilen-propilen ile silikon yağı ya da gres yağı silikon kauçuk ile kullanılmamalıdır. 

 

Tablo 2’de bazı akışkanlarla kullanımında uygun olan veya uygun olmayan elastomerlerin listesi yer almaktadır. Bu tip tablolara uygun olarak seçim yapmak servis ömrünün gerektirdiÄŸi sorumluluklar içinde kalmayı da saÄŸlar.

 

 

* Yazar: Dr. Mak. Müh. Süleyman TOKAY 

Ar-Ge Danışmanı / Duyar Vana Mak. San ve Tic. A.Ş.

 

Kaynak: “Fluid Sealing Technology, Principles and Applications”, Heinz K. Müller, Bernard S. Nau, Marcel Dekker Inc. 1998.