Hayati Can
SOSÄ°AD Yönetim Kurulu BaÅŸkanı

F. Engels “DeÄŸiÅŸmeyen Tek Åžey DeÄŸiÅŸimdir” tespitini yaptığında içinde yaÅŸadığımız dünyayı ve zamanı anlamamızı saÄŸlamıştı. Ä°çinden geçtiÄŸimiz zaman dilimi içinde bu deÄŸiÅŸimin birim zamanda hızlandığını söyleyebiliriz. Dünya’da insan nedenli deÄŸiÅŸimler artık insan varlığını tehdit eder hale gelmeye baÅŸladı. Bu durum 1970’li yıllarda Dünya’yı yeniden anlamamızı saÄŸlayacak bir dizi tartışma ve sosyal / siyasal hareketin baÅŸlamasına vesile oldu. O yıllardan bugüne insanlık bir ortak yol bulmaya çalışıyor. Öncelik Ozon tabasının incelmesi sonucu güneÅŸin zararlı ışınlarının dünyaya ulaÅŸmasının tespiti sonucu ortaya çıktı ve buna sebep olan gazların içinde soÄŸutucu akışkanların da bulunması 2006 yılında AB’de ilk F Gaz YönetmeliÄŸini (842/2006) yayınlattı. Sonrasında atmosferin ısınması ile geniÅŸletilerek küresel ısınma potansiyeli (GWP) yüksek soÄŸutucu akışkanların kontrolü için 2014 yılında revizyonu yapılarak 1 Ocak 2015 tarihinde yürürlüÄŸe giren (517/2014) ikinci regülasyon yayınlandı. Bugünlerde AB’de üçüncü regülasyon hazırlığı devam ediyor. Ülkemizde son Florlu Sera Gazlarına Ä°liÅŸkin Yönetmelik 29 Haziran 2022 tarihinde yayımlandı.

Avrupa BirliÄŸi 11 Aralık 2019 tarihinde YeÅŸil Mutabakatı yayınlayarak iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi ile mücadelede kendi yol haritasını ortaya koydu. Dünya ortak mutabakatı ise Paris AnlaÅŸması ile geldi. 2050 yılını hedef tarih olarak belirledi ve karbon nötr hedefini ortaya koydu. (Karbon nötr hedefi, dünyanın karbon yutaklarının ortadan kaldırdığı CO2 miktarının, salınım deÄŸeri ile eÅŸitlenmesi ile saÄŸlanabilir.) Biz de tüm bu anlaÅŸmaları imzalayarak, bu hedeflerin ortak paydası olduk.

SOSÄ°AD olarak iklim deÄŸiÅŸikliÄŸinin güncel öneminin farkındalığı ile oluÅŸturduÄŸumuz Ä°klim DeÄŸiÅŸikliÄŸi Komisyonu, Ocak 2022 tarihinde yapılan genel kurul sonrası kuruldu ve o günden bugüne çalışmalarını sürdürüyor. 2022 yılında yapılan Dünya SoÄŸutma Günü etkinliÄŸinin teması “SoÄŸutma DeÄŸerlidir” olmuÅŸtu ve iklim deÄŸiÅŸikliÄŸini anlayarak soÄŸutmanın sürdürülebilirliÄŸi üzerine bir etkinlik yapılmıştı. Bu yıl yapılan Dünya SoÄŸutma Günü etkinliÄŸi ise “Yeni Nesil SoÄŸutma; Gelecek Elimizde” teması ile gerçekleÅŸtirildi ve hem son bir yıllık yaÅŸanan süreçte ortaya çıkan geliÅŸmeler ve hem de üye kuruluÅŸlarımızın sürdürülebilirlik çerçevesinde yaptığı çalışmalardan örneklerle ve bu alanın eÄŸitim alanıyla iliÅŸkisinin ortaya konulduÄŸu bir etkinlik olarak ÅŸekillendi.

ISK-SODEX 2023 büyük buluÅŸmasında ise tam da önemine uygun bir baÅŸlıkla bir konferans düzenleyeceÄŸiz. Bu konferansın baÅŸlığı “SoÄŸutmanın GeleceÄŸi ve Mesleki Yeterlilik” olarak ortaya çıktı. SOSÄ°AD çalışmalarının bu yılki ana temasını oluÅŸturan bu baÅŸlık, bizi bir deÄŸiÅŸime davet ediyor. Daha doÄŸrusu deÄŸiÅŸime ayak uydurmaya ve ona öncülük edecek birikime sahip olma iddiasını taşıyor. Kapitalist sistemin sonsuz üretim ve sonsuz tüketim ile sonsuz sermaye biriktirme modeli, dünyamızı bir açmaza getirdi ve böylece “Sürdürülebilirlik” kavramı ortaya çıktı. Keza bu yıl 2 AÄŸustos tarihi itibarı ile dünyanın kendini yenileyebileceÄŸi tüm olanakları bitirmiÅŸ durumdayız. Yani 1970’li yıllardan itibaren “Limit Aşım” tarihi adım adım kısalıyor. (Her yıl bunun etkilerini daha fazla yaşıyoruz. Aşırı sıcaklar, yağış karakterindeki deÄŸiÅŸimler, rüzgar hareketlerinin deÄŸiÅŸimi bunlardan birkaçıdır. (Ä°stanbul’un 2 saat gibi bir sürede sele yenik düÅŸmesi, Kastamonu Bozkurt seli, Karadeniz bölgesi selleri, orman yangınlarımız bunun başında geliyor. Dünya’da Avusturalya ve Kanada yangınları, komÅŸumuz Yunanistan yangınları, Libya sel felaketi gibi çok fazla sorunla karşı karşıya kalıyor.) Bugün tüm çalışmalarımızın temelini oluÅŸturan bu kavram, deÄŸiÅŸimin merkezine yerleÅŸmiÅŸ durumdadır. Ä°ÅŸte sürdürülebilir bir dünya için ortaya çıkan Sürdürülebilirlik kavramı, artık tüm çalışmalarımızın merkezinde yer alıyor.

Bu çalışmaları derinleÅŸtirmek için üyesi olduÄŸumuz üst kuruluÅŸumuz AREA derneÄŸi ile daha yakın bir çalışma içine girdiÄŸimizi belirtmek isterim. UMTAG Komisyonumuz AREA’nın 4 çalışma grubu için 8 üye görevlendirmesi yaptı ve biz artık ayak uydurma sürecinden mevzuat oluÅŸturma çalışmalarının içine dahil olduk. Bir yönüyle soÄŸutucu akışkan ticaretinin kurallarının belirlenmesi, diÄŸer yönüyle sektörün yenilenmesinin nasıl saÄŸlanacağı temel bir tartışma konusudur. Bu yönüyle baktığımızda Mesleki Yeterlilik özel bir öneme sahip baÅŸlık haline geliyor. Bu nedenle eÄŸitim komisyonumuzun baÅŸlattığı “Meslek Liseleri Memleket Meselesi” mottolu çalışmaları, Ä°stanbul Ä°l Milli EÄŸitim MüdürlüÄŸü ile imzaladığımız protokol ile bir ileri aÅŸamaya geçti. Pendik Borsa Ä°stanbul Mesleki Teknik Anadolu Lisesi ‘’SOSÄ°AD Endüstriyel SoÄŸutma Laboratuvarı” bu alanda yaptığımız çalışmaların ilk somut sonuçlarından biriydi. Åžimdi biraz daha ileri giderek tüm liselerde farkındalık eÄŸitimleri veriyoruz ve lise çağımızdaki potansiyel meslektaÅŸlarımız ile buluÅŸuyoruz. (Gerçi deÄŸinmeden geçersem yapamam. Meslek liselerimizin durumu pek parlak sayılmaz. Çocuklarımız adeta ruhlarını kaybetmiÅŸler. Teknik bilgi seviyeleri düÅŸük ve eÄŸitim politikamızda ciddi bir deÄŸiÅŸiklik yapamaz isek sonumuz pek hayırlı olmayacak.) Sektörün her köÅŸesinden teknik eleman açığı bildirilirken, geleceÄŸimizi ÅŸekillendirecek teknik liselerin seviyesinin yükseltilmesi gereklidir. (Bu konuda iklimlendirme meclisinin pilot okul projesi anlamlıdır. Ayrıca okullardaki iç hava kalitesini masaya yatıran çalışma kitaplaÅŸtırıldı ve eÄŸitimin geleceÄŸine iliÅŸkin alt yapımızda atmamız gereken adımlarımıza dair bize ışık tutuyor.) Önümüzdeki dönem bu deÄŸiÅŸime ayak uydurmanın ve öncü olabilmenin yolu, meslek liselerinin yenilenmesi ve meslektaÅŸlarımızın yeterli teknik bilgi seviyesine gelmesine baÄŸlıdır. (Bu sorun tüm dünyanın önünde durmaktadır. Hem Avrupa hem de Amerika BirleÅŸik Devletleri bu düÅŸümün kadro ihtiyacının çözümlenesi için yol arayışındalar.) Bu konuda geçmiÅŸ zamanda yapmış olduÄŸumuz Real Alternatives 4 Life projesi ciddi bir örnek oluÅŸtursa da soÄŸutma tesislerinin projelendirilmesi, inÅŸa süreci, bakım ve denetim süreçlerinde tanım eksiklikleri var. Yapılan çalışmalarda ortaya çıkan önemli bir sonuç, iÅŸletmelerin denetim süreçlerinin tanımsızlığıdır. (Bu alanda ciddi bir mevzuat eksikliÄŸi, yetki karmaÅŸası ve denetim yapacak kurumlarda yeterli donanıma sahip personel eksikliÄŸi var.)

Bir diÄŸer çalışma ise TOBB Türkiye Ä°klimlendirme Meclisi Tarım Çalışma Grubu olarak 2017 yılında hazırladığımız ve Ticaret Bakanlığına sunmuÅŸ olduÄŸumuz raporun revizyon çalışmasıdır. Tarladan çatala giden süreçte tarım ürünlerinin soÄŸuk zincir tanımını içeren bu raporu en kısa sürede revize edip, sektör meclisine sunacağız. (Geçen 6 yıllık süreçte bu konuda bir çalışma yapılamadı. Halbuki bu süre zarfında kanunlar ve yönetmelikler yayınlanabilseydi, merkezi hükümet ile yerel yönetimlerin görev, yetki ve sorumlulukları tanımlanabilir ve kadro ihtiyaçları giderilmeye baÅŸlanırdı ve biz bugün ürettiÄŸimiz yaÅŸ sebze meyvelerin yarısına yakınını zayi etmez ve istikrarlı bir fiyatla toplumun beslenmesinde önemli bir altyapıyı kurmuÅŸ olurduk. Bu konuyu 2020 yılı dünya soÄŸutma gününde ele almıştık ve ÅŸimdi aramızdan ayrılan sevgili Levent Aydın, çalışma grubu baÅŸkanı olarak bize çalışma sonuçlarını aktarmıştı. Umarız bu sefer hedefine ulaşır ve geleceÄŸe doÄŸru olumlu bir adımı atarız. Ä°klim deÄŸiÅŸikliÄŸi gıda üretimini de olumsuz etkilediÄŸinden, gecikmenin ülkemiz için sonuçları beklenenden daha ağır olabilir.

Artık soÄŸutma sektöründe yapılması gerekenleri biliyoruz. Sektör olarak sorumluluklarımızın bilincindeyiz. Meclisimizin de bu konuda gerekli çalışmaları yaparak SoÄŸuk Zincir yasasını çıkarmasını umut ediyoruz. Hükümetten iktisat bilimine dönerek, toplumsal refaha yönelik adımlar atmasını bekliyoruz. Sektörümüz hem iÅŸverenlerin hem de çalışanların mutsuz olduÄŸu garip bir denklemin içinde sürüklenmiÅŸtir. Çalışma barışının korunması her geçen gün zorlaÅŸmaktadır. (Çalışanlar geçim sıkıntısı, iÅŸverenler ise gelir yaratamama sıkıntısı içine düÅŸtü. Eskiden emeklilik bir huzur dönemi hayali sunarken, bugün yaÅŸamının son dönemini yokluk içinde geçirmenin tarifine dönüÅŸmüÅŸtür. Bu durum sosyal yapıda güvensizliÄŸi doÄŸurmuÅŸ, çalışarak iyi yaÅŸama umudunu kırmaya baÅŸlamıştır. Bu durumun sosyal etkilerinden tüm sektörün etkilenmesi kaçınılmazdır. Özellikle güven veren ülkelerde iÅŸ arama faaliyetleri artmış ve fiili kadro kayıpları yaÅŸanmaya baÅŸlamıştır.) Teknik liselerde okuyan çocuklarımıza mezun olduklarında iyi bir kariyerleri olacağını ve huzurlu bir yaÅŸamı hak ettiklerini söylemek istiyoruz. Bunlara ek olarak iktisat biliminden uzaklaÅŸmanın bir sonucu olarak Finansmana ulaÅŸma zorlaÅŸmış ve güven ortamı zedelenmiÅŸtir. Ekonomik güven ortamının yeniden yaratılmadığı koÅŸullarda, yatırımların ve yeni projelerin hayata geçirilmesi zorlaÅŸmaktadır.

Cumhuriyetimizin kuruluÅŸunun 100. yılı içinde sektör olarak çok mesafe almış olsak da ne yazık ki istediÄŸimiz seviyede deÄŸiliz. Bu deÄŸiÅŸim ihtiyacını yakalamalı ve öncüsü olmalıyız. Sürdürülebilirlik kavramı tüm hayatımızın temel bir belirleyeni haline gelmeli ve bizi geleceÄŸe dair adımlarımızda teÅŸvik edici olmalıdır. Her ne kadar Kadın Voleybol takımımız biz coÅŸtursa ve havalara zıplatsa da benzer baÅŸarılara tüm sektörlerde ihtiyacımız var. (Bu arada maçı izleyen biri olarak spikerin Vargas Hava Yolları deyiÅŸini unutamıyorum. Hem heyecanlanmış hem de gurur duymuÅŸtum. Hakikaten hepimizi havalara uçurmuÅŸlardı. Cumhuriyetin 100. yılına en iyi armaÄŸanlardan birini vermiÅŸlerdi.)

Bu dönem içinde üyelerimizden kayıplar verdik. Sevgili Mustafa Turan, Ali Metin Duruk, Levent Aydın ve Kemal Duman’ı saygı ve sevgi ile anmak istiyorum. Ülkemizde soÄŸutma sektörünün kurucuları arasında yer alan öncüllerimize buradan bir söz vermek istiyorum. SoÄŸutma sektörü olarak Sürdürülebilir bir dünya için çalışacak, daha eÅŸit ve yaÅŸanabilir bir dünya için mücadele edeceÄŸiz. Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün mirasına sahip çıkacak ve Cumhuriyetimizi 100. yılında onurlandıracak adımları atacağız.

Cumhuriyetin 100. yılı tüm ülkemiz ve dünya için kutlu olsun.