LEED, bina bazındaki projelerin çevre üzerindeki etkilerini ve doğal kaynakları korumadaki duyarlılıklarını ortaya çıkarmada ölçülebilir bir referansın olmasına olanak sağlayan, bir tür sertifikasyon sürecini de içeren derecelendirme sistemidir. 

Bütün binanın tasarımında çevre dostu olmayı amaçlayan LEED, bina endüstrisinde çevre dostu olmak konusunda liderlik etmeyi, çevre dostu olma rekabetini artırmayı, çevre dostu tüketimde tüketiciyi bilinçlendirmeyi, bina endüstrisini transfer etmeyi varoluş sebepleri arasına alan bir sistemdir.

LEED, USGBC (United States Green Building Council) Yeşil Bina Konseyi tarafından geliştirilmiştir. Çevreci binalarda sürdürülebilirlik sağlamak amacıyla bir dizi standart sunan LEED, 1994 yılında NRDC (Natural Resources Defense Council) tarafından çalışılmaya başlanmış ve 1998 yılında da hayata geçirilmiştir. O günden bugüne kadar da 14 binin üzerinde proje LEED sertifikası almıştır.

LEED’in ana ilkesi, yeşil bina tanımının ölçülebilirliğinin standarda dayalı yapılmasını, binanın tümüyle ele alınıp dizayn edilmesini, çevre dostu olma konusunda liderlik etmeyi, çevre dostu olma rekabetini arttırmayı, tüketicinin çevre dostu yeşil binalar hakkında bilinçlenmesini ve inşaat sektörünü bu yöne dönüştürmeyi amaçlamaktadır.
Tasarım ve inşaat işlemleri belki de yeşil inşaat hareketinde karşılaşılan en büyük zorluktur ki bu rekabet edebilen bir başlangıç fiyatını, gelişmiş çevresel bir performans sağlayarak sunar. Entegre Tasarım işlemlerini buna örnek olarak gösterebiliriz. Entegre Tasarım işlemleri bir dizi görüşme ile başlar, bunlar mimarlar, inşaat mühendisleri, bina sahipleri, kanun / yasa mercileri ve yüklenicileri içermektedir. Tasarım işleminin başlarında bina sistemlerinin birbirleri ile nasıl uyum sağlayacağını göz önüne alarak; mimarlar, fonksiyonel, çevresel ve fiyat ile alakalı amaçları doğrultusunda tasarımlar yaratabilmektedir.

Bir proje USGBC tarafından kayıt edildiğinde, tasarım takımı, başlangıç kuralları için USGBC’ye ön inşaat verilerini sunabilir. Bu noktada herhangi bir LEED puanı verilmez. USGBC bu verileri değerlendirir ve “Kredi Bekleniyor” veya “Kredi Ret Edildi” olarak isimlendirilmesine karar verir, bu sayede tasarım takımına bir yardım rehberi sunar. Bina tamamlandıktan sonra bina ve inşat performansı verileri USGBC’ye gönderilir ve ödül puanları ile proje değerlendirilir. Eğer bütün LEED gereksinimleri karşılanmış ise verilen toplam ödül puanları esas alınarak Gümüş, Altın, Platin derecesi ile sertifika verilir.

• Sertifikalandırma : 26-32 puan
• Gümüş : 33-38 puan
• Altın : 39-51 puan
• Platin : 52-69 puan

LEED Kategorileri ve Puanları

 LEED Sertifika sistemi altı temel kategoriye dayanır. Her bir kategorinin LEED puanları verilmeden önce karşılaması gereken minimum gereksinimleri bulunmaktadır (ön gereksinimler).

1. Sürdürülebilir Tesisler ( SS): 13 puan

• İnşaat Sırasında Kirliliği Önleme 
• Arazi Seçimi                         
• Kalkınma Potansiyeli ve toplum ile iletişim 
• Alternatif ulaşım imkanları   
• Çevreye saygılı tasarım     
• Sıcak alanları azaltma 
• Sel suyunun yönetimi planı    

2. Su Verimliliği (WE): 12 puan

• Su Verimli Peyzaj 
• Yenilikçi atıksu teknoloji kullanımı                         
• Su kullanımında ekonomiklik.   

3. Enerji ve Atmosfer (EA) : 16 puan

• Yetkili komisyon ve min. enerji performans kodu
• Soğutma sistemlerinin yönetimi
• Enerji performansının yeni binalarda %14,   mevcut binalarda %7 oranlarında optimize edilmesi.
• Yenilebilir enerji kullanımı
• Yeşil enerji kullanımı                                 

4. Materyaller ve Kaynak (MR): 11 puan

• Dönüşebilir malzemelerin stoklanması
• İnşaat atıklarının geri dönüşümlü olması
• Yapı malzemelerinin geri dönüşümlü olması
• Binanın yeniden kullanılabilir olması 
• Lokal olarak üretilen malzemelerin kullanılması
• Sertifikalı ahşap kullanımı
• Hızla yenilenebilen malzemelerin kullanımı  

5. Yapı içi Çevresel Kalite (IE): 15 puan

• İç hava kalitesi
• Tütün dumanı kontrol sistemi
• Havalandırma
• İç ortamda kimyasal madde ve kirlilik denetimi
• Sistemlerin denetlenebilirliği
• Termal konfor koşulları
• Gün ışığından faydalanma  

6. Yenileme ve Tasarım (ID) : 5 puan

• LEED Kriterlerine göre puan toplamada, kriterlere uygun dizayn, mal-zeme seçimi ve yönetimi yapmak. Kurallara uymak.

Her bir kategorinin de kendi içerisinde çeşitli kredilendirme koşulu ve puanı vardır. Bu kategorilerde alınabilecek maksimum puanlar verilmiştir. 6 kategoride toplanan puanlar, sertifikanın derecesini belirler. 

Yapıda Ürün Seçimi

 Her binanın eşsiz olduğu gerçeği göz önüne alınarak, belirtilmiş olan performans ve tasarım kriterlerinin karşılanması halinde yapılara LEED puanları verilir. Sadece belli kısımlar değil toplam tasarım ve tüm bina performansı değerlendirilir. Özel ürünler LEED değerlendirmesine iki şekilde katılabilir. İlk olarak madde bileşimi toplam skora katılabilir. Örneğin, malzeme içerisinde kullanılmış olan toplam geri dönüşümlü madde, puana dahil olduğu için LEED puanı almak için yeterli bir kıstastır. İkinci olarak da bina ürünleri, bina performans amaçlarını yerine getirmeyi kolaylaştırabilir. Mesela, binayı saran ve izolasyon sağlayan bir madde toplam termal performansa etki ederek enerji tüketimi hedeflerine ulaşılmasına yardımcı olur.

LEED’i Ne Tür Binalar Alabilir?

 Kullanıldığı ülkelerde hükümetlerce verilen vergi ve kredi inisiyatifleri gibi teşvikler ile desteklenen LEED önceleri yalnızca başvuruları takiben uzmanlarca yapılan değerlendirmeler sonucu yeni binalara sertifika veren bir sistem olarak gelişen LEED, daha sonra varolan binaların renovasyonu, endüstriyel iç mimari, semtlerin planlaması ve hastaneler gibi spesifik alanlarda çeşitlenerek her alan için farklı kriterlerden oluşan sertifikalar oluşturdu. Farklı projeler için geliştirilen ve ikisi henüz gelişme aşamasında olan 6 farklı LEED çeşidini şöyle sıralamak mümkün: LEED-NC (New Construction and Major Renovations): Yeni inşaat ve renovasyon alanına yönelik geliştirilen LEED-NC’de yeni geliştirilen ticari ve endüstriyel projelerden en yüksek performansın sağlanması amaçlanıyor.
LEED-EB (Existing Buildings): Varolan binalara yönelik LEED-EB’de bina sahibi ve bina üzerindeki bakım, güçlendirme, geliştirme çalışmalarının nasıl sistem haline getirileceğine ilişkin kriterleri içerir.

LEED-CI (Commercial Interiors): Binada yaşayanlar için iç mekan tasarım kriterleri sunar (ofis, yönetim merkezi vb.).

LEED-CS (Core and Shell Projects): Bina merkezi ve kabuğu denen iskelete yönelik bu türde tasarımcılara, bina yapıcılara, geliştiricilere ve yeni binanın sahibi olacak kişilere sürdürülebilir bir tasarımın sağlanacağı iskelet inşası kriterleri sunulur.

LEED-H (Houses): Evler yüksek performanslı yeşil binaların oluşturulmasına yönelik bir dizi kriter barındırır. LEED-ND (Neighboor Hood): Mahalle gelişimine yönelik LEED-ND şehircilik, smart growth, yeşil binalara yönelik kriterleri içeriyor olması ile komşuluk ünitelerinin tasarımına dair bir ilk olma özelliğini taşır.

LEED-ND (School): Okullar

LEED-ND (Retail): Ticari BinalarLEED programları ise genel olarak, yeni inşaat ve renovasyon projeleri, var olan binaların operasyonu ve tamiri, iç dekorasyon projeleri, evler, bölgesel gelişme, siteler ve okul binaları, okullar, sağlık tesisleri ve alışveriş merkezlerini kapsar.

Eda RUBACI 

BASF Yapı Kimyasalları A.Ş. Isı Yalıtım Sistemleri Pazarlama Bölüm Müdürü