Endüstriyel Gaz Yakan Cihazlarla İlgili Yasal Düzenlemeler ve Standartlar

Yukarıda, endüstriyel amaçla özel olarak üretilen gaz yakan cihazların, 2009/142/AT (90/396/AT) Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik tarafından kapsam dışı bırakıldığını ifade etmiştim. Bu kapsamdaki ürünler için Avrupa Birliği’ndeki duruma bakıldığında, bu ürünlerden bir kısmını oluşturan Endüstriyel Isıl İşlem Teçhizatlarının, 2006/42/AT Makine Emniyeti Yönetmeliği kapsamında değerlendirildiğini görmekteyiz. 

 

2006/42/AT Makine Emniyeti Yönetmeliği kapsamında çıkarılan EN 746 seri standartları genel olarak Endüstriyel Isıl İşlem Teçhizatlarını kapsamaktadır. Bu standartlar doğrudan bir ürüne yönelik C tipi bir standart değildir. Ürün gruplarındaki güvenlik gereklerinin belirlenmesi amacıyla çıkarılmış standartlardır.  EN 746-1 standardı, Industrial thermoprocessing equipment - Part 1: Common safety requirements for industrial thermoprocessing equipment (Endüstriyel Isıl İşlem Tesisi-Bölüm 1: Endüstriyel Isıl İşlem Tesisi İçin Ortak Güvenlik Kuralları)  başlığı ile EN 746-2 standardı ise Industrial thermoprocessing equipment- Part 2: Safety  requirements for combustion and fuel handling systems  (Isıl İşlem Teçhizatı- Sanayide Kullanılan- Bölüm 2: Yanma ve Yakıtla Çalışan Sistemler İçin Güvenlik Kurallar) başlığı ile yayınlanmıştır. 

 

Şimdi bu standardın tanımladığı güvenlik gereklerine kısaca bir göz atalım:

EN 746-2 standardının kapsamına bakıldığında, ocak, ısıtma ve tav fırınları, ergitme fırınları, tuz banyosu gibi ısıtma sistemleri, ergitme kapları, döküm makinelerinde kullanılan torç ve pota ısıtıcılar ile bütünleşik yapıya sahip brülörleri kapsadığı görülmektedir.

 

EN 746-1 standardının içeriğine bakıldığında, “Standardın Kapsamı”, “Standartta Kullanılan Tanımlamalar”, “Isıl İşlem Teçhizatıyla İlgili Tehlikelerin Listesi”, “Güvenlik Gerekleri, Önlemler ve Doğrulma Araçları” gibi kısımlardan oluştuğu görülmektedir.

 

Standardın 4. Bölümünü oluşturan tehlike listesi konumuz açısından son derece önemlidir. Bu bölümde tehlikeler şu şekilde sınıflandırılmakta; 

ve daha sonra, her bir tehlike sınıfı için gerçekleşmesi muhtemel tehlikeli durumların bir listesi ile her bir tehlikeli durum için önleyici faaliyet listesi verilmektedir.

 

EN 746-2 standardının içeriğine bakıldığında ise yine, “standardın kapsamı”, “standartta kullanılan tanımlamalar”, “Isıl İşlem Teçhizatıyla ilgili tehlikelerin listesi”, “güvenlik gerekleri, ölçümler ve doğrulma” gibi kısımlardan oluştuğu görülmektedir. EN 746 standardının 2. bölümünde, “güvenlik gerekleri, ölçümler ve doğrulma” bölümünde ayrıntıya girildiği ve katı, sıvı ve gaz yakıtlar ile çok yakıtlı teçhizatlarla ilgili gereklerin tanımlandığı görülmektedir. EN 746-2 standardının 4. Bölümünde EN 746-1’de tanımlanan tehlike listesinin yakılarak çalışan sistemlerin gerekleri dikkate alınarak yeniden düzenlendiği görülmektedir. Uygulamada EN 746-2 standardı kapsamındaki bir ısıl işlem teçhizatı için tehlike analizi yapılırken EN 746-1 standardı yanında EN 12100:2010 (eski versiyonu EN 292), elektriksel bir bileşene sahipse (2006/95/AT Belirli Gerilim Sınırları Dahilinde Kullanılmak Üzere Tasarlanmış Elektrikli Teçhizat İle İlgili Yönetmelik ve) EN 60204 standartları ile birlikte değerlendirilmelidir.

 

Biz EN 746-2 standardının gaz yakıtlı kısmına baktığımızda gaz dağıtım sistemleriyle ilgili temel emniyet gereklerini görmekteyiz:

gibi elemanlara ilişkin teknik gerekler ortaya konulmaktadır.

 

 

şeklinde tanımlanmakta ve gerekler ortaya konulmaktadır.

 

Standartta ayrıca yanma havası, yanma odasının ön süpürmesi ve yakıt-hava karışımları için gerekler tanımlanmaktadır.

 

Standartta ön karışımlı yakıt/hava karışımın sağlanması hususuna değinildikten sonra brülörlerle ilgili emniyet gerekleri de tanımlanmaktadır:

Alevle ilgili önlemler

Bu standart serisi, çok genel anlamda gaz yakan cihazların ürün güvenliği ve performanslarının uygunluk değerlendirmesine yönelik oldukça kapsamlı bir yaklaşım sunmaktadır. Bu nedenle EN 746 seri standartları, genel anlamda gaz yakan cihazların uygunluk değerlendirmesinde referans bir doküman olarak yararlanılabilir.

 

Neler Yapılmalı

Kısaca özetlersek, endüstriyel amaçlarla üretilen ısıl işlem teçhizatlarının uygunluk değerlendirmesini, genel olarak dört yeni yaklaşım yönetmeliğiyle ilişkilendirmek mümkündür:

 

İlk iki yönetmeliğin konuyla ilgisi yukarıda ortaya konmuştur. Dolayısı ile bu konunun üzerinde daha fazla durulmasına gerek yoktur. Yine yukarıda değindiğimiz gibi, 2009/142/AT Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik endüstriyel amaçlarla özel olarak üretilen gaz yakan cihazları kapsam dışı tutmasına rağmen bu yönetmelik de, gaz yakan cihazlarla ilgili riskler ve emniyet gerekleri konusunda kapsamlı bir yaklaşım sunmaktadır. Bu nedenle uygunluk değerlendirmesi için usul ve esasların belirlenmesinde EN 746 seri standartlarına ek olarak, bu yönetmeliğin de başvuru dokümanı olarak yararlanılabileceği kanısındayım. 

 

Bu nedenle endüstriyel amaçlarla özel olarak üretilen gaz yakıtlı cihazların uygunluk değerlendirmesinde yukarıda EN 746 seri standartlarında tanımlanan gereklere ek olarak,  2009/142/AT Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelikte tanımlanan temel gereklerden aşağıdaki gereklerin de dikkate alınmasının yararlı olacağını düşünüyorum:

 

Bu durumda yetkili otoriteler, 2009/142/AT Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik kapsamı dışında kalan cihazlarda gerçekten etkin bir uygunluk değerlendirmesi yapılmasını sağlamak istiyorlarsa, “Gaz Yakmaya Uygundur” belgesi düzenleyecek kuruluşların seçim kriterlerini daha da netleştirmek durumundadırlar. Bu nedenle “konuyla ilgili akredite kuruluş” gibi çok genel yaklaşım yerine,  gerekli yetkinlikler için ürünlerin taşıdığı risklerin tamamını değerlendirebilmesi şartını aramak durumundadırlar. Çünkü bu tür ürünler çok yönlü risk taşımakta, ürünün uygunluğuna karar verilebilmesi için risklerin tamamının değerlendirilmesi ve risklere karşı yeterli önlemlerin alındığına dair yeterli kanıtların görülmesi gerekmektedir. Bunun anlamı, “Gaz Yakmaya Uygundur” belgesi düzenleyecek muayene kuruluşlarının, hem makine emniyeti yönetmeliği, hem alçak gerilimli cihazlar ve hem de gaz yakan cihazlar konularının tamamında yeterliliğini kanıtlaması gerekir. Aksi takdirde, yukarıda ifade edilen sorunlar nedeniyle, düzenlenen uygunluk değerlendirmeleri ürün güvenliğini sağlamak için yeterli olmayacak ve gerçekte formalitelerin yerine getirilmesinden öte bir anlam taşımayacaktır.

 

Kaynakça

1. 2009/142/AT Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik,

2. 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun.

3. Doğal Gaz Piyasası İç Tesisat Yönetmeliği.

4. 2006/42/AT Makine Emniyeti Yönetmeliği.

5. 2006/95/AT Belirli Gerilim Sınırları Dahilinde Kullanılmak Üzere Tasarlanmış Elektrikli Teçhizat İle İlgili Yönetmelik.

6. 2004/108/AT Elektromanyetik Uyumluluk Yönetmeliği.

7. EN 746-1, Industrial thermo processing equipment - Part 1: Common safety requirements for industrial thermo processing equipment.

8. EN 746-2, Industrial thermo processing equipment- Part 2: Safety  requirements for combustion and fuel handling systems.

9. TS 11391 Gaz Brülörleri-Atmosferik-Genel Kurallar.

10. TS 11393 Gaz Tüketim Cihazları-Vantilatörsüz Atmosferik Brülörlü-Terimler, Kurallar, Deneme ve İşaretleme.

11. TS EN 676 Brülörler - Vantilâtörlü - Gaz Yakıtlar İçin.

12. TS 11396 Yakma Tesislerinin Elektrik Donanımı.

13. TS EN 437+A1 Deney gazları - Deney basınçları - Cihaz kategorileri.

14. A.ÖZGENÇ- 97/23/AT Basınçlı Ekipmanlar Direktifi (PED) Açısından Risk Analizi - Tesisat Dergisi-Nisan 2004.

15. A.ÖZGENÇ - Onaylanmış Kuruluşlar ve Uygunluk Değerlendirme Faaliyetleri–Tesisat Dergisi-Ekim 2005, Doğalgaz Dergisi Kasım-Aralık 2005.

16. A.ÖZGENÇ, Kazan ve Basınçlı Kaplarda Denetim Yetersizliği-Mühendis ve Makine, Cilt 47, Sayı 559.

17. www.epdk.gov.tr

18. www.gazmer.com.tr

19. http://www.encotherm.com