İklim değişikliği ve enerji tasarrufu üzerine hararetli tartışmalarda, oluşturulan çevrenin üzerinde durulacak en önemli konu olduğu bilinmektedir. %40 ile en büyük enerji kullanıcısı ve %36’lara yakın değerle en büyük karbon salımı yapıcısı olarak, AB içinde yer alan 200 milyon küsur bina tasarruf için en büyük potansiyele sahip birimi oluşturmaktadır. Son kabul edilen değişiklik yapılmış Binaların Enerji Performansı Direktifi  (Yeni BEPD) eğer uygun şekilde ve zamanında tatbik edilebilirse bu potansiyeli harekete geçirebilecektir. Ancak direktifin bazı maddelerinin açıklığa kavuşturulmasına ve birbirleriyle uyumlu hale getirilmesine ihtiyaç vardır.

 

2010/31/EU Direktifinden, madde 2,2:

“Hemen hemen sıfır enerjili bina” anlamı, direktifin Ek I’ine göre belirlenecek şekilde enerji performansı çok yüksek olan bina demektir. Hemen hemen sıfır veya gerekli olan çok düşük enerji ihtiyacının önemli bir kısmı da, tesiste veya yakınında yenilebilir kaynaklardan üretilen enerji dâhil olmak üzere, yenilenebilir kaynaklardan karşılanmalıdır.

 

İklim değişikliğiyle mücadele etmek, enerji  tedarikini güvence altına almak ve Birliğin rekabet edebilirliğini güçlendirmek  için Avrupa Komisyonu 2007 yılında 2020 yılında erişilecek “20-20-20” hedefleri üzerinde mutabakat sağlayarak “İklim ve Enerji Paketini” yayınladı. Özellikle bunlar AB sera gazı salımlarını 1990 seviyesinin en az %20 altına indirmeyi, AB de enerji kullanımında yenilenebilir enerjinin payının %20’ye çıkartılmasını ve enerji verimliliğinin artırılmasıyla oluşacak projeksiyonla toplam primer enerji kullanımın %20 azaltılmasını içermektedir. Ticari ve konut olarak kullanılan yeni ve mevcut binalar, artan enerji verimliği için çok çekici bir potansiyel oluşturmaktadır ve gelecek on yıllar içinde enerjinin %20’den %40’a azaltılmasına yardımcı olabilirler. Karbon salımlar da, eğer yenilebilir enerji kaynakları dengeye getirilebilirse, şüphesiz, belki de daha yüksek bir yüzde ile bunu takip edecektir. 

 

Yeni Binaların Enerji Performansı Direktifi (Yeni BEPD)

2002 yılında orijinal direktifin binaların enerji performansını artırma hedefleri arasında daha iyi enerji verimliliği, minimum enerji ihtiyacı ve belgelendirme bulunmaktaydı. Uygulama, en kibar ifadesiyle, yavaş ve kararsız oldu. Bazı üye ülkeler daha az istekli oldular ve inşaat sektörü  “Akıllı Enerji Avrupa Yayıncılığın”¹  belirttiği şekilde  “değişiklik karşısında durgunluk, atalet gösteren ciddi bölünmeye uğradı”.  Bu nedenle Binaların Enerji Performansı Direktifi (2010/31/EU) gerçek bir “değişme” ihtiyacı gösterdi ve bu yeni direktif 18 Haziran 2010’da birliğin resmi gazetesinde yayınlandı. Tüm üye ülkelerde 2013 ortasında tam anlamıyla uygulamaya geçecek. Yeni BEPD orijinal direktifin prensiplerini korumaktadır, ancak kapsamı genişletecek bazı hüküm gruplarını açıklığa kavuşturmakta ve kolaylaştırmakta, belirli şartları güçlendirmekte ve enerji verimliliğini tanıtmada özel sektörün önderlik edici rolünü vurgulamaktadır. Yeni BEPD’nin anahtar unsurları arasında şunlar yer almaktadır:

 

• Direktif büyüklüğüne bakmaksızın tüm binaları kapsamaktadır (orijinal direktifte yenilenme için eşik değeri olan 1000 m² kaldırıldı: Tüm küçük konutlar kapsam dışıydı buda bina stokunun büyük bir kısmının kapsam dışında bırakmıştı).

• Tüm yeni binalar 2020 yılına kadar (kamu sektöründen 2 yıl önce) “Hemen hemen sıfır enerjili bina” olmak zorunda. 

• Üye ülkeler tadilata girecek mevcut binalar için minimum enerji performans şartlarını, bina ve genellikle binanın dış kısmı için, ekipman bazında belirleyeceklerdir.

• Yeni binalar (2020 yılına kadar) ve yenilenecek, tadilata girecek binalar için, “maliyet bakımından en uygun seviyeye ulaşmak için” karşılaştırmalı inceleme metoduyla beraber minimum enerji performans seviyelerinin belirlenmesine ihtiyaç vardır.  

• “Maliyet bakımından en uygun seviye” binanın ömür süreci içinde en düşük maliyeti sağlayacak enerji performans seviyesi olarak tarif edilmiştir. Buna sadece yatırım maliyeti değil, bakım, işletme ve hatta kulanım ömrü sonunda hurdaya çıkarma maliyeti de girmektedir. 

  

Hemen Hemen Sıfır Enerji

Burada iki yeni tanımın sert tartışmalara yol açacağı açık olarak gözükmektedir, “Hemen hemen sıfır enerjili binalar” ve “Maliyet bakımından en uygun seviye”, bu iki kavram açıklama ve yoruma ihtiyaç göstermektedir. Direktif “Hemen hemen sıfır enerjili binaları” “enerji performansı çok yüksek olan binalar” şeklinde tanımlamakta ancak kapıyı yorumlara ardına kadar açık bırakmaktadır. DG enerjinin karar verici konumundaki Michaela Holl’ın da belirttiği gibi²; “Birbiriyle uyumlu minimum veya maksimum şartları vermediğimizden, bu konular tam olarak Üye Ülkelerin “çok yüksek enerji performansından’ ne anladıklarına bağlı olacaktır”.

Hatta daha hassas bir tanım olan “net sıfır enerjili bina” için dahi farklı tanımlar mevcuttur. Uluslararası Enerji Ajansından (International Energy Agency (IEA)) Jens Laustsen’in önerdiği gibi “net sıfır enerjili binalar” “tüm yıl boyunca nötr olan yani elektrik şebekesine, şebekeden çektiği kadar enerjiyi geri besleyen binalardır”³. Enerji tasarrufu yapan bir ekonomi için Avrupa Konseyi (The European Council for an Energy Efficient Economy (ECEEE)), “sıfır karbonlu bir binanın bir yıl içinde binanın tükettiği fosil kaynaklı enerjiden çıkacak karbon salımlarını karşılayacak yeterli miktarda karbon içermeyen enerji üreten bir bina” olduğunu belirterek, kaygı duyulacak konunun ilave karbon salımları olduğunu işaret etmektedir4. Bekleyelim ve inşaat sektörünün bu problemi nasıl çözeceğini görelim. Üzerinde çalışacakları yaklaşık bir on yıl ve -”değişikliğe karşı gelen durağanlıkları” var.  

 

Uygun Maliyet

“Uygun maliyet” terimi birçok soruyu beraberinde getirecektir. “Maliyet”e normal bakış açısı sadece görünen yatırımı dikkate almaktır, buna karşılık ürünün ömür süreci içindeki bakım masrafları, işletme giderleri ve kullanım ömrü sonunda hurdaya çıkarma masrafı da dikkate alınmalıdır. Uygun maliyet seviyesini tahmin etmede kullanılacak metot – Yeni BEPD’de de belirtildiği üzere, henüz mevcut değildir. Komisyonca Üye Ülkelere, EN Standardı 15459’daki bugünkü net değere dayanan, enerji performansının hesaplanması ve masraf hesaplaması sonucuyla ilgili 30 Haziran 2011’e kadar bir karşılaştırmalı çerçeve çalışması sunulacaktır. 

 

2010/31/EU Direktifinden, madde 2,14:

“Maliyet bakımından en uygun seviye” binanın tahmin edilen ömür süreci içinde en düşük maliyeti sağlayacak enerji performans seviyesi olarak tarif edilmiştir. Burada: 

 

(a) En düşük maliyet enerji ile ilgili yatırım, bakım ve işletme maliyeti (buna uygulanabildiği yerde enerji masrafları ve tasarruflar, ilgili binanın kategorisi, üretilen enerjiden sağlanan kazançlar da girmektedir) ve uygulanabildiği yerlerde hurdaya çıkarma masrafları da dikkate olarak belirlenir; ve

(b) Tahmin edilen ekonomik ömür süreci her üye ülke tarafından belirlenecektir. Bu tanım bir binanın tahmin edilen kalan ekonomik ömür süreci için bir bütün olarak belirlenen enerji performansı şartlarına veya bina elemanları için belirlenen enerji performans şartlarının belirlendiği yerlerde bir bina elemanının tahmin edilen ekonomik ömrüne atıf yapar.  

 

En uygun maliyet seviyesi tahmin edilen ekonomik ömür sürecinde hesaplanan maliyet fayda analizlerinin pozitif olduğu performans seviyeleri aralığının içinde olmalıdır. 

 

Üye ülkeler daha sonra bu çerçeve çalışmayı kendilerine ait ulusal parametreleri, örneğin işçilik, maliyet, faiz oranı, enerji fiyatları vb. yansıtmak üzere tamamlamalıdırlar. Mevcut Net Değer (Net Present Value [NPV]), bir tanımın bir yatırımın kazançlı olup olmadığını gösterdiğini söylemektedir. Faiz oranını dikkate alarak, bu değer bir yatırımın ıskontolu nakit girdisinden iskontolu olarak nakit çıkışlarının çıkartılmasıdır. Yeterince kazançlı olması için bir yatırımın Mevcut Net Değeri sıfırdan büyük olmalıdır. 

 

Böyle bir hesaplamanın sonucunun ne olacağına ilişkin bir örnek Avrupa Bina Performans Enstitüsünce yazılan mükemmel “Maliyet Bakımından Uygunluk, Yeni BEPD 2010’daki Metodoloji ve Zorlukların Tartışılması,” raporunda görülmektedir. Teorik bir referans binada olası farklı ölçüm paketleri gösterilmekte ve çubuk grafik kullanılan primer enerjiye göre genel masraflar olarak maliyet paketlerini işaret etmektedir. Genel masrafları hesaplama metodu EN 15459’da tarif edilmiştir: (Binaların Enerji Performansı – binalardaki enerji sistemleri için ekonomik değerlendirme prosedürü) 

 

Yeni Bir Yaklaşım

Bazı endüstri kollarımızın bu tarz düşünme ve yatırım yapmaya alışması biraz zaman alacaktır. Örneğin güneş enerjisini gölgeleme (güneşten korunma şemsiyeleri) endüstrisi yeni bir dünyadır ve gelecek için bir zorunluluktur da. İçinde yaşadığımız ve çalıştığımız binaların konforlu, kullanışlı, güvenilir, sağlıklı, enerji tasarrufu sağlayan ve sürdürülebilir olmaları ve bunların hepsinin aynı anda olması, beklenmektedir. Mevcut binalar için, bu üstesinden gelinmesi oldukça zor bir durumdur. Bu hırslı enerji tasarruf hedeflerine yeni inşaatlar dışında asla elde ulaşılamayacağından, bina yenileme pazarının yani BEPD’den sonra büyük bir patlama göstereceği beklenmektedir. Mevcut konutlar ve ticari binalar genellikle yıllık 250 kWh/m² veya daha fazla enerji kullanmaktadır. Bugün mevcut bina inşaat teknikleri bu rakamı rahatlıkla 100’ün altına düşürebilir. Birkaçını saymak gerekirse; Fransa, Almanya ve İsviçre’de mevcut veya yakında devreye girecek düzenlemelerle bu gereken rakam yeni binalar için 50 veya daha da altına inecektir. Bu büyük bir farktır. Fakat ekonomik hesaplamalar enerji tasarrufunda başarılı bir yatırım için güçlü bir teşvik de getirmektedir.

 

Rehva Journal/December 2011