Cevdet KAYA

BUSKİ Arıtma Tesisleri Daire Başkanı

Genel

1989 yılında Bursa kentinin su ve kanalizasyon hizmetlerini yürütmek amacıyla kurulan BUSKİ Genel Müdürlüğü, alt yapı yatırımları için günümüze kadar öz kaynakları ile beraber dış kredili iki büyük projeyi hayata geçirmiştir. 

Bursa Su ve Çevre Sağlığı Projesi

BUSKİ; 1993 yılında Dünya Bankasından alınan 97.000.000 dolarlık kredi ile, 1993-2001 yılları arasında,

a) Yağmursuyu ve kanalizasyon şebekelerinde birleşik sistemin ayrılması,

b) Atıksuların I. Aşama Doğu ve Batı Atıksu Arıtma Tesislerinde arıtıldıktan sonra Nilüfer Çayına deşarj edilmesi,

c) İçmesuyu şebekelerinin yenilenerek fiziksel su kaçaklarının azaltılması çalışmalarını yürütmüştür.

 

Bursa Atıksu Projesi

2000 yılında Avrupa Yatırım Bankası ile imzalanan 80.000.000 avro kredi anlaşması ile Bursa Su ve Çevre Sağlığı Projesi kapsamında başlatılan çalışmaların devam ettirilip tamamlanması amaçlanmıştır. Proje kapsamında;

1. II. Aşama atıksu arıtma tesislerinin inşa edilip devreye alınması ve işletilmesi, 

2. Kanalizasyon ve Yağmursuyu yatırımları,

3. İçme suyu yatırımları, 

4. Projelendirme, müşavirlik, kontrollük hizmetleri,

5. Abone Bilgi Sistemi, 

6. SCADA işleri yer almıştır.

 

Bursa Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin Aşamaları ve Planlanması

1993 yılında yapılan fizibilite çalışmalarında Nilüfer Çayı’ndaki mevcut kirlilik dikkate alınarak uzun vadede çayın su kalitesinin II. Sınıfa yükseltilmesi hedeflenmiş, proje hedef yılı olarak 2020 kabul edilmiş, atıksu arıtma tesisleri 3 aşamada planlanmıştır. 

1. Aşama: Fiziksel arıtma+anaerobik stabilizasyon havuzları BOİ5 giderim verimi % 50

2. Aşama: Mevcut Fiziksel Arıtma + Aktif Çamur Prosesi Alıcı Ortam Kalite Hedefi : Sınıf III

3. Aşama: İleri arıtma ünitelerinin ilavesi Alıcı Ortam Kalite Hedefi : Sınıf II

 

2001 yılında hazırlanan fizibilite raporunda, ülkemizin Avrupa Birliği’ne girme sürecinde olduğu göz önünde bulundurularak daha önce 3. aşamada yapılması planlanmış ileri arıtma ünitelerinin de, 2. aşamada inşa edilmesi uygun görülmüştür. 2. aşama tesislerin 2017 yılı ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde inşa ettirilip işletilmesi planlanmıştır. 3. aşamada ise tesis ünitelerinde 2030 yılı ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde kapasite artırımına gidilecektir. 

 

Doğu ve Batı Atıksu Arıtma Tesisleri, Doğu ve Batı atıksu havzası ile toplanan kentsel atıksuların Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ile AB Standartlarında istenen değerlere uygun hale getirilerek alıcı ortama deşarjı ile yüzeysel su kaynaklarına verilen kirliliğin önlenmesi amacıyla yapılmıştır. Kent Katı Atık Depolama Alanı Süzüntü Suyu Arıtma Tesisi, Bursa kentinin katı atıklarının depolandığı Hamitler Kent Katı Atık Depolama Alanından kaynaklanan süzüntü sularının toprağı, yeraltı suyunu ve yüzeysel suları kirletmesini önlemek amacıyla yapılmıştır. 

Bursa Doğu Atıksu Arıtma Tesisi, Küçük Balıklı Köyü yakınlarında ve Bursa Batı Atıksu Arıtma Tesisi, Özlüce Köyü yakınlarında bulunmaktadır. İleri biyolojik arıtma proseslerinin uygulandığı tesislerde, azot ve fosfor giderimi de gerçekleştirilmektedir. Her iki tesis Nisan 2006’da tamamlanarak işletmeye alınmıştır. Hamitler Süzüntü Suyu Arıtma Tesisi, Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından işletilen Hamitler Katı Atık Depolama Sahasında bulunmaktadır. Hamitler Süzüntü Suyu Arıtma Tesisi, iki etapta gerçekleştirilecektir. Tesis iki aşamalı olarak 2020 yılı 500 m³/gün çöp süzüntü suyunun arıtılmasına hizmet edecek kapasitede projelendirilmiştir. Birinci aşaması, 2004 yılında tamamlanmış, işletime alınmıştır.

 

Tesislerin Kuruluş Amacı

Bursa Doğu Atıksu Arıtma Tesisi, Bursa’nın Doğu havzası ve Bursa Batı Atıksu Arıtma Tesisi, Bursa’nın Batı havzası evsel atıksularının arıtılarak alıcı ortamların kirletilmesinin önlenmesi amacını taşımaktadır. Bu amaçla, Bursa Doğu ve Batı Atıksu Arıtma Tesisleri’ne gelen ve Tablo 1’de verilen ham atıksu özelliklerinin, çıkış suyunda Tablo 2’de verilen değerlere düşürülmesi hedeflenmektedir. 

 

Bursa Hamitler Süzüntü Suyu Arıtma Tesisi, Kent Katı Atık Düzenli Depolama Sahasından kaynaklanan çöp süzüntü sularının arıtılarak, süzüntü suyunun toprağı, yeraltı ve yüzey sularını kirletmesinin önlenmesi amacını taşımaktadır. Bu amaçla, Hamitler Süzüntü Suyu Arıtma Tesisi’ne gelen ve Tablo 3’te verilen ham süzüntü özelliklerinin, aylık çıkış suyu KOİ değeri ortalamasının 3000mg/l’nin

altında olması, en yüksek ardışık 3 günlük çıkış suyu KOİ değerinin ortalama 3200mg/l’nin altında olması hedeflenmektedir. 

 

Bursa Doğu Atıksu Arıtma Tesisi

Bursa şehri doğu havzasının evsel atıksularının arıtılması amacıyla yapılmış olan Bursa Doğu AAT 1.650.000 Eşdeğer Nüfusa hizmet etmesi amacı ile biyolojik nütrient giderimini en üst seviyede tutmayı amaçlayan 5 aşamalı (Phoredox) Bardenfo prosesine uygun olarak inşa edilmiştir. Tesis birinci kademe inşası, 240.000 m³/gün (kuru hava) ve 351.200 m³/gün (yağışlı hava) debisinin arıtılmasını amaçlamaktadır. Genel olarak tesis üniteleri aşağıda sıralanmıştır:

Giriş-Birinci Kademe Terfi İstasyonu

Doğu Atıksu Arıtma Tesisi’ne 2000mm çaplı 2 adet kanalizasyon borusu ile gelen atıksu her biri 1807l/sn kapasiteli olan üç asil ve bir yedek burgulu pompa vasıtasıyla 1. kademe terfi işlemine tabii tutulmaktadır. Pompaları korumak için, her pompa girişine 15 cm. açıklığa sahip Kaba Izgaralar konmuştur.

 

İnce Izgaralar

1. kademe terfi işleminin ardından atıksu, 20mm açıklıklı 4 adet 1722l/sn kapasiteli mekanik ince ızgaradan geçirilerek, 20mm’den büyük malzemelerin tutulması sağlanmaktadır. Izgaralarda tutulan malzemeler sıkıştırılarak hacmi azaltılır ve çöp deponi sahasına gönderilir.

 

Kum Tutucu

İnce ızgaraları terkeden atıksu; içerisindeki iri çökebilir malzemenin tutulması amacıyla 1850l/sn kapasitesi 3 adet dairesel kum tutucuya alınır. Dairesel tip kum tutucuda yavaşlayan taneciklerin 2 mm’den büyük çaplıları çökelerek dip sıyırıcı tarafından toplanır ve kum taşıyıcı tarafından da atıksu dışına taşınır. Bu esnada süzülen atıksu tesise geri devredilir. Kum tutucu ünitesinden sonra 2. kademe öncesi by pass tertibatı kurularak tesise gelecek tüm debinin ön arıtmadan yararlanabilmesi sağlanmıştır. 

 

İkinci Kademe Pompa İstasyonu

Kum tutucuları terkeden atıksu, İkinci kademe pompa istasyonunda her biri 1807l/sn kapasiteli olan üç asil ve bir yedek burgulu pompa vasıtasıyla biyolojik arıtmaya verilmektedir. Biyolojik arıtmaya alınan debi, ikinci aşama sonrasında bulunan 3 adet parshall savağından geçirilerek debi ölçümü yapılmaktadır.

 

Selektör ve Anaerobik Tanklar

Kinetik büyüme ile ipliksi bakteri yerine flok-oluşturan bakterilerin çoğalmasını sağlamak ve son çökeltim tanklarında şişkin çamur oluşumunu önlemek amacıyla mekanik karıştırmalı, iki aşamalı bir selektör tankı dizayn edilmiştir. Sistemde geri devir çamuru ile atıksuyun ilk karışma noktası olan Selektör tankından çıkan akım doğrudan anaerobik tanklara verilmektedir. Selektör tanktan çıkan atıksu, “Parkur” yapılı olan, seri ve paralel halde çalıştırılabilen yaklaşık 6m derinlikte 4 gözlü anaerobik tanka alınmaktadır. Biyolojik fosfor giderimine yönelik çalışan anaerobik reaktörlerde hava verilmeden bekletilen atıksuda anaerobik ortam oluşmakta ve bu ortamda faaliyet gösteren mikroorganizmalar fosforu bünyelerinden atmaktadır.

 

Havalandırma Havuzları

Her havalandırma hattında 4 tank bulunmaktadır. Anaerobik Tanklardan gelen atıksu ilk olarak denitrifikasyon ve BOI gideriminin gerçekleştiği 1. Anoksik Tanka girer daha sonra, yüksek BOI ve amonyak gideriminin yapıldığı 1. Aerobik Tankta daha sonra ise 2. Aerobik Tanka alınarak ilave nitrifikasyon ve BOI giderimi sağlanır. Biyolojik sıvının 1. Anoksik Tanka içsel çevriminin (%400) yapılması için 2. aerobik tanka içsel geri devir pompaları da mevcuttur. 4. tank olan Aerobik/ Anoksik tankta ise son nitrat sıyırma işlemi yapılarak su dağıtım yapılarına yönlendirilir. Tanklar dalgıç mikserler ve difüzörlerle donatılmıştır.

 

Son Çökeltim Tankları 

Arıtılan atıksuyun aktif çamurdan ayrılması, savaklardan çıkarak deşarj edilmesi ve çöken biyokütlenin de kütle dengesinin korunması için sistemin başına döndürülmesi amacıyla atıksu havalandırma havuzlarından son çökeltme havuzlarına alınır. Çamur ve Köpük sıyırma ekipmanları savak temizleme fırçaları ile donatılmıştır. Ayrıca çamur örtüsü seviyesinin izlendiği seviye dedektörleri ile katı madde muhteviyatı transferinin izlenebilmesi de mümkündür.

 

Köpük Pompa İstasyonları

Tesiste Son Çökeltme Tanklarından gelen malzemenin çamur ızgaralarına iletilmesi için, seviye kontrollü olarak çalışan 2 adet 10,8 l/sn kapasiteli dalgıç pompanın yer aldığı Köpük Pompa İstasyonları mevcuttur.

 

Arıtılmış Su Yapısı 

Son Çökeltim Tanklarındaki arıtılmış su Toplama Çukurları vasıtasıyla Arıtılmış Su Yapısına gelir ve 2 adet deşarj borusu ile Deliçay Deresine Deşarj edilir. Çıkış suyu debisi debimetre yapısında bulunan debi ölçüm sistemi ile kontrol edilmektedir. 

 

Geridevir Aktif Çamur (Gaç) 

Pompa İstasyonları

Son Çökeltim Tanklarından alınan aktif çamur, GAÇ Toplama Yapısı vasıtası ile GAÇ Pompa İstasyonuna yönlendirilmektedir. GAÇ Toplama Yapısında, ultrasonik seviye ölçüm cihazı ile kontrol edilebilen, otomatik veya manuel olarak çalışan savak kesici kapaklar mevcuttur. Böylelikle tanklardan çamur çekme hızları dengelenebilmekte ve geri devir aktif çamur hızı, kuru hava debisinin %50’si ile %150’si arasında değiştirilebilmektedir. 

 

Fazla Aktif Çamur (Faç) Pompa İstasyonu

Fazla aktif çamur, Selektör Tankı öncesi geri devir yapılan debiden 3 adet ve 91l/sn kapasitesine sahip pompalar vasıtasıyla alınmaktadır. Sistemden alınan artık çamur miktarı, pompa çıkış hattına yerleştirilen debi ölçer vasıtasıyla ölçülebilmektedir. Pompalardan çıkan çamur, çamur ızgaralarından geçirilmekte ve çamur tampon tanklarına alınmaktadır. 

 

Çamur Susuzlaştırma & Stabilizasyon ve Hava Arıtma Ünitesi

Çamur tampon tanklarından alınan yaklaşık %1 konsantrasyonda artık çamur, katyonik polimer dozajı yapılarak sudan ayrılabilir floklar oluşturur ve mekanik susuzlaştırma ekipmanları ardından %4-6 konsantrasyona getirilir, belt filtre pres ve santrifüj dekantör ekipmanları vasıtasıyla sıkılarak katı madde muhteviyatı ortalama %20 değerlerine ulaştırılır. %20 katı madde içeriği kazanan preslenmiş çamur keki, değişik tip ve ebatlarda bant ve vida konveyörler aracılığı ile kireç–çamur karıştırma ekipmanlarına alınır. Çamur stabilizasyonu için sönmemiş kireç kullanılmaktadır. 

 

Çamur/kireç karıştırma işlemi esnasında nem toplamak ve amonyak gazının arıtılması amacıyla hava arıtma sistemi kurulmuştur. Kireçle stabilize edilen çamur tesis içinde bulunan sızdırmaz kil dolgu ile oluşturulan lagünlerde depolanmaktadır.

 

Taşkan Pompa İstasyonu

Tesis aşırı yağış koşullarında dere seviyesinin artmasından korunması amacıyla 4 adet taşkan suyu pompası ve 2 adet saha drenaj suyu pompası ile teçhiz edilmiştir. Taşkan Pompa İstasyonu dizel jeneratörle enerji kesintisinden korunmaktadır.

 

İşletme ve Kontrol Binası 

Üç katlı olarak dizayn edilen İdari Binada yemekhane, toplantı salonu, ofisler ve konrol odası yer almaktadır. Kontrol Odasında kurulan 4 adet bilgisayar, tesisin her ünitesinin ve ünitelere ait ekipmanın otomatik ve manuel kontrolünü sağlanmakta olup, tüm sistemin izlenebilmesi ve gerekli hallerde müdahale edilmesini sağlayan bilgisayar yazılımı kurulmuştur.

 

Laboratuvar 

Tesiste arıtma performansını takip etmek üzere giriş-çıkış suları ile havalandırma havuzları, geri devir ve çamur keki numunelerinin düzenli olarak incelendiği bir laboratuvar mevcuttur. Laboratuvarda rutin olarak yapılan analizler aşağıdaki gibidir.

Ph / Sıcaklık / İletkenlik / Toplam Azot ve Tüm Azot Formları / Toplam Fosfor / Biyolojik ve Kimyasal Oksijen İhtiyacı / Asidite & Alkalinite / Uçucu Yağ Asiti / İmhoff ve SVI / Mikroskobik Analizler / Tüm (Askıda, Uçucu, Sabit ve Kuru) Katı Madde Analizleri

 

 

Tesisten Görüntüler