Cevdet KAYA

BUSKİ Arıtma Tesisleri Daire Başkanı

Genel

1989 yılında Bursa kentinin su ve kanalizasyon hizmetlerini yürütmek amacıyla kurulan BUSKÄ° Genel MüdürlüÄŸü, alt yapı yatırımları için günümüze kadar öz kaynakları ile beraber dış kredili iki büyük projeyi hayata geçirmiÅŸtir. 

Bursa Su ve Çevre SaÄŸlığı Projesi

BUSKÄ°; 1993 yılında Dünya Bankasından alınan 97.000.000 dolarlık kredi ile, 1993-2001 yılları arasında,

a) Yağmursuyu ve kanalizasyon şebekelerinde birleşik sistemin ayrılması,

b) Atıksuların I. AÅŸama DoÄŸu ve Batı Atıksu Arıtma Tesislerinde arıtıldıktan sonra Nilüfer Çayına deÅŸarj edilmesi,

c) Ä°çmesuyu ÅŸebekelerinin yenilenerek fiziksel su kaçaklarının azaltılması çalışmalarını yürütmüÅŸtür.

 

Bursa Atıksu Projesi

2000 yılında Avrupa Yatırım Bankası ile imzalanan 80.000.000 avro kredi anlaÅŸması ile Bursa Su ve Çevre SaÄŸlığı Projesi kapsamında baÅŸlatılan çalışmaların devam ettirilip tamamlanması amaçlanmıştır. Proje kapsamında;

1. II. AÅŸama atıksu arıtma tesislerinin inÅŸa edilip devreye alınması ve iÅŸletilmesi, 

2. Kanalizasyon ve Yağmursuyu yatırımları,

3. Ä°çme suyu yatırımları, 

4. Projelendirme, müÅŸavirlik, kontrollük hizmetleri,

5. Abone Bilgi Sistemi, 

6. SCADA işleri yer almıştır.

 

Bursa Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin AÅŸamaları ve Planlanması

1993 yılında yapılan fizibilite çalışmalarında Nilüfer Çayı’ndaki mevcut kirlilik dikkate alınarak uzun vadede çayın su kalitesinin II. Sınıfa yükseltilmesi hedeflenmiÅŸ, proje hedef yılı olarak 2020 kabul edilmiÅŸ, atıksu arıtma tesisleri 3 aÅŸamada planlanmıştır. 

1. Aşama: Fiziksel arıtma+anaerobik stabilizasyon havuzları BOİ5 giderim verimi % 50

2. AÅŸama: Mevcut Fiziksel Arıtma + Aktif Çamur Prosesi Alıcı Ortam Kalite Hedefi : Sınıf III

3. AÅŸama: Ä°leri arıtma ünitelerinin ilavesi Alıcı Ortam Kalite Hedefi : Sınıf II

 

2001 yılında hazırlanan fizibilite raporunda, ülkemizin Avrupa BirliÄŸi’ne girme sürecinde olduÄŸu göz önünde bulundurularak daha önce 3. aÅŸamada yapılması planlanmış ileri arıtma ünitelerinin de, 2. aÅŸamada inÅŸa edilmesi uygun görülmüÅŸtür. 2. aÅŸama tesislerin 2017 yılı ihtiyaçlarını karşılayacak ÅŸekilde inÅŸa ettirilip iÅŸletilmesi planlanmıştır. 3. aÅŸamada ise tesis ünitelerinde 2030 yılı ihtiyaçlarını karşılayacak ÅŸekilde kapasite artırımına gidilecektir. 

 

DoÄŸu ve Batı Atıksu Arıtma Tesisleri, DoÄŸu ve Batı atıksu havzası ile toplanan kentsel atıksuların Su KirliliÄŸi Kontrol YönetmeliÄŸi ile AB Standartlarında istenen deÄŸerlere uygun hale getirilerek alıcı ortama deÅŸarjı ile yüzeysel su kaynaklarına verilen kirliliÄŸin önlenmesi amacıyla yapılmıştır. Kent Katı Atık Depolama Alanı Süzüntü Suyu Arıtma Tesisi, Bursa kentinin katı atıklarının depolandığı Hamitler Kent Katı Atık Depolama Alanından kaynaklanan süzüntü sularının toprağı, yeraltı suyunu ve yüzeysel suları kirletmesini önlemek amacıyla yapılmıştır. 

Bursa DoÄŸu Atıksu Arıtma Tesisi, Küçük Balıklı Köyü yakınlarında ve Bursa Batı Atıksu Arıtma Tesisi, Özlüce Köyü yakınlarında bulunmaktadır. Ä°leri biyolojik arıtma proseslerinin uygulandığı tesislerde, azot ve fosfor giderimi de gerçekleÅŸtirilmektedir. Her iki tesis Nisan 2006’da tamamlanarak iÅŸletmeye alınmıştır. Hamitler Süzüntü Suyu Arıtma Tesisi, Bursa BüyükÅŸehir Belediyesi tarafından iÅŸletilen Hamitler Katı Atık Depolama Sahasında bulunmaktadır. Hamitler Süzüntü Suyu Arıtma Tesisi, iki etapta gerçekleÅŸtirilecektir. Tesis iki aÅŸamalı olarak 2020 yılı 500 m³/gün çöp süzüntü suyunun arıtılmasına hizmet edecek kapasitede projelendirilmiÅŸtir. Birinci aÅŸaması, 2004 yılında tamamlanmış, iÅŸletime alınmıştır.

 

Tesislerin Kuruluş Amacı

Bursa DoÄŸu Atıksu Arıtma Tesisi, Bursa’nın DoÄŸu havzası ve Bursa Batı Atıksu Arıtma Tesisi, Bursa’nın Batı havzası evsel atıksularının arıtılarak alıcı ortamların kirletilmesinin önlenmesi amacını taşımaktadır. Bu amaçla, Bursa DoÄŸu ve Batı Atıksu Arıtma Tesisleri’ne gelen ve Tablo 1’de verilen ham atıksu özelliklerinin, çıkış suyunda Tablo 2’de verilen deÄŸerlere düÅŸürülmesi hedeflenmektedir. 

 

Bursa Hamitler Süzüntü Suyu Arıtma Tesisi, Kent Katı Atık Düzenli Depolama Sahasından kaynaklanan çöp süzüntü sularının arıtılarak, süzüntü suyunun toprağı, yeraltı ve yüzey sularını kirletmesinin önlenmesi amacını taşımaktadır. Bu amaçla, Hamitler Süzüntü Suyu Arıtma Tesisi’ne gelen ve Tablo 3’te verilen ham süzüntü özelliklerinin, aylık çıkış suyu KOÄ° deÄŸeri ortalamasının 3000mg/l’nin

altında olması, en yüksek ardışık 3 günlük çıkış suyu KOÄ° deÄŸerinin ortalama 3200mg/l’nin altında olması hedeflenmektedir. 

 

Bursa Doğu Atıksu Arıtma Tesisi

Bursa ÅŸehri doÄŸu havzasının evsel atıksularının arıtılması amacıyla yapılmış olan Bursa DoÄŸu AAT 1.650.000 EÅŸdeÄŸer Nüfusa hizmet etmesi amacı ile biyolojik nütrient giderimini en üst seviyede tutmayı amaçlayan 5 aÅŸamalı (Phoredox) Bardenfo prosesine uygun olarak inÅŸa edilmiÅŸtir. Tesis birinci kademe inÅŸası, 240.000 m³/gün (kuru hava) ve 351.200 m³/gün (yağışlı hava) debisinin arıtılmasını amaçlamaktadır. Genel olarak tesis üniteleri aÅŸağıda sıralanmıştır:

GiriÅŸ-Birinci Kademe Terfi Ä°stasyonu

DoÄŸu Atıksu Arıtma Tesisi’ne 2000mm çaplı 2 adet kanalizasyon borusu ile gelen atıksu her biri 1807l/sn kapasiteli olan üç asil ve bir yedek burgulu pompa vasıtasıyla 1. kademe terfi iÅŸlemine tabii tutulmaktadır. Pompaları korumak için, her pompa giriÅŸine 15 cm. açıklığa sahip Kaba Izgaralar konmuÅŸtur.

 

Ä°nce Izgaralar

1. kademe terfi iÅŸleminin ardından atıksu, 20mm açıklıklı 4 adet 1722l/sn kapasiteli mekanik ince ızgaradan geçirilerek, 20mm’den büyük malzemelerin tutulması saÄŸlanmaktadır. Izgaralarda tutulan malzemeler sıkıştırılarak hacmi azaltılır ve çöp deponi sahasına gönderilir.

 

Kum Tutucu

Ä°nce ızgaraları terkeden atıksu; içerisindeki iri çökebilir malzemenin tutulması amacıyla 1850l/sn kapasitesi 3 adet dairesel kum tutucuya alınır. Dairesel tip kum tutucuda yavaÅŸlayan taneciklerin 2 mm’den büyük çaplıları çökelerek dip sıyırıcı tarafından toplanır ve kum taşıyıcı tarafından da atıksu dışına taşınır. Bu esnada süzülen atıksu tesise geri devredilir. Kum tutucu ünitesinden sonra 2. kademe öncesi by pass tertibatı kurularak tesise gelecek tüm debinin ön arıtmadan yararlanabilmesi saÄŸlanmıştır. 

 

Ä°kinci Kademe Pompa Ä°stasyonu

Kum tutucuları terkeden atıksu, Ä°kinci kademe pompa istasyonunda her biri 1807l/sn kapasiteli olan üç asil ve bir yedek burgulu pompa vasıtasıyla biyolojik arıtmaya verilmektedir. Biyolojik arıtmaya alınan debi, ikinci aÅŸama sonrasında bulunan 3 adet parshall savağından geçirilerek debi ölçümü yapılmaktadır.

 

Selektör ve Anaerobik Tanklar

Kinetik büyüme ile ipliksi bakteri yerine flok-oluÅŸturan bakterilerin çoÄŸalmasını saÄŸlamak ve son çökeltim tanklarında ÅŸiÅŸkin çamur oluÅŸumunu önlemek amacıyla mekanik karıştırmalı, iki aÅŸamalı bir selektör tankı dizayn edilmiÅŸtir. Sistemde geri devir çamuru ile atıksuyun ilk karışma noktası olan Selektör tankından çıkan akım doÄŸrudan anaerobik tanklara verilmektedir. Selektör tanktan çıkan atıksu, “Parkur” yapılı olan, seri ve paralel halde çalıştırılabilen yaklaşık 6m derinlikte 4 gözlü anaerobik tanka alınmaktadır. Biyolojik fosfor giderimine yönelik çalışan anaerobik reaktörlerde hava verilmeden bekletilen atıksuda anaerobik ortam oluÅŸmakta ve bu ortamda faaliyet gösteren mikroorganizmalar fosforu bünyelerinden atmaktadır.

 

Havalandırma Havuzları

Her havalandırma hattında 4 tank bulunmaktadır. Anaerobik Tanklardan gelen atıksu ilk olarak denitrifikasyon ve BOI gideriminin gerçekleÅŸtiÄŸi 1. Anoksik Tanka girer daha sonra, yüksek BOI ve amonyak gideriminin yapıldığı 1. Aerobik Tankta daha sonra ise 2. Aerobik Tanka alınarak ilave nitrifikasyon ve BOI giderimi saÄŸlanır. Biyolojik sıvının 1. Anoksik Tanka içsel çevriminin (%400) yapılması için 2. aerobik tanka içsel geri devir pompaları da mevcuttur. 4. tank olan Aerobik/ Anoksik tankta ise son nitrat sıyırma iÅŸlemi yapılarak su dağıtım yapılarına yönlendirilir. Tanklar dalgıç mikserler ve difüzörlerle donatılmıştır.

 

Son Çökeltim Tankları 

Arıtılan atıksuyun aktif çamurdan ayrılması, savaklardan çıkarak deÅŸarj edilmesi ve çöken biyokütlenin de kütle dengesinin korunması için sistemin başına döndürülmesi amacıyla atıksu havalandırma havuzlarından son çökeltme havuzlarına alınır. Çamur ve Köpük sıyırma ekipmanları savak temizleme fırçaları ile donatılmıştır. Ayrıca çamur örtüsü seviyesinin izlendiÄŸi seviye dedektörleri ile katı madde muhteviyatı transferinin izlenebilmesi de mümkündür.

 

Köpük Pompa Ä°stasyonları

Tesiste Son Çökeltme Tanklarından gelen malzemenin çamur ızgaralarına iletilmesi için, seviye kontrollü olarak çalışan 2 adet 10,8 l/sn kapasiteli dalgıç pompanın yer aldığı Köpük Pompa Ä°stasyonları mevcuttur.

 

Arıtılmış Su Yapısı 

Son Çökeltim Tanklarındaki arıtılmış su Toplama Çukurları vasıtasıyla Arıtılmış Su Yapısına gelir ve 2 adet deÅŸarj borusu ile Deliçay Deresine DeÅŸarj edilir. Çıkış suyu debisi debimetre yapısında bulunan debi ölçüm sistemi ile kontrol edilmektedir. 

 

Geridevir Aktif Çamur (Gaç) 

Pompa İstasyonları

Son Çökeltim Tanklarından alınan aktif çamur, GAÇ Toplama Yapısı vasıtası ile GAÇ Pompa Ä°stasyonuna yönlendirilmektedir. GAÇ Toplama Yapısında, ultrasonik seviye ölçüm cihazı ile kontrol edilebilen, otomatik veya manuel olarak çalışan savak kesici kapaklar mevcuttur. Böylelikle tanklardan çamur çekme hızları dengelenebilmekte ve geri devir aktif çamur hızı, kuru hava debisinin %50’si ile %150’si arasında deÄŸiÅŸtirilebilmektedir. 

 

Fazla Aktif Çamur (Faç) Pompa Ä°stasyonu

Fazla aktif çamur, Selektör Tankı öncesi geri devir yapılan debiden 3 adet ve 91l/sn kapasitesine sahip pompalar vasıtasıyla alınmaktadır. Sistemden alınan artık çamur miktarı, pompa çıkış hattına yerleÅŸtirilen debi ölçer vasıtasıyla ölçülebilmektedir. Pompalardan çıkan çamur, çamur ızgaralarından geçirilmekte ve çamur tampon tanklarına alınmaktadır. 

 

Çamur SusuzlaÅŸtırma & Stabilizasyon ve Hava Arıtma Ünitesi

Çamur tampon tanklarından alınan yaklaşık %1 konsantrasyonda artık çamur, katyonik polimer dozajı yapılarak sudan ayrılabilir floklar oluÅŸturur ve mekanik susuzlaÅŸtırma ekipmanları ardından %4-6 konsantrasyona getirilir, belt filtre pres ve santrifüj dekantör ekipmanları vasıtasıyla sıkılarak katı madde muhteviyatı ortalama %20 deÄŸerlerine ulaÅŸtırılır. %20 katı madde içeriÄŸi kazanan preslenmiÅŸ çamur keki, deÄŸiÅŸik tip ve ebatlarda bant ve vida konveyörler aracılığı ile kireç–çamur karıştırma ekipmanlarına alınır. Çamur stabilizasyonu için sönmemiÅŸ kireç kullanılmaktadır. 

 

Çamur/kireç karıştırma iÅŸlemi esnasında nem toplamak ve amonyak gazının arıtılması amacıyla hava arıtma sistemi kurulmuÅŸtur. Kireçle stabilize edilen çamur tesis içinde bulunan sızdırmaz kil dolgu ile oluÅŸturulan lagünlerde depolanmaktadır.

 

TaÅŸkan Pompa Ä°stasyonu

Tesis aşırı yağış koÅŸullarında dere seviyesinin artmasından korunması amacıyla 4 adet taÅŸkan suyu pompası ve 2 adet saha drenaj suyu pompası ile teçhiz edilmiÅŸtir. TaÅŸkan Pompa Ä°stasyonu dizel jeneratörle enerji kesintisinden korunmaktadır.

 

Ä°ÅŸletme ve Kontrol Binası 

Üç katlı olarak dizayn edilen Ä°dari Binada yemekhane, toplantı salonu, ofisler ve konrol odası yer almaktadır. Kontrol Odasında kurulan 4 adet bilgisayar, tesisin her ünitesinin ve ünitelere ait ekipmanın otomatik ve manuel kontrolünü saÄŸlanmakta olup, tüm sistemin izlenebilmesi ve gerekli hallerde müdahale edilmesini saÄŸlayan bilgisayar yazılımı kurulmuÅŸtur.

 

Laboratuvar 

Tesiste arıtma performansını takip etmek üzere giriÅŸ-çıkış suları ile havalandırma havuzları, geri devir ve çamur keki numunelerinin düzenli olarak incelendiÄŸi bir laboratuvar mevcuttur. Laboratuvarda rutin olarak yapılan analizler aÅŸağıdaki gibidir.

Ph / Sıcaklık / Ä°letkenlik / Toplam Azot ve Tüm Azot Formları / Toplam Fosfor / Biyolojik ve Kimyasal Oksijen Ä°htiyacı / Asidite & Alkalinite / Uçucu YaÄŸ Asiti / Ä°mhoff ve SVI / Mikroskobik Analizler / Tüm (Askıda, Uçucu, Sabit ve Kuru) Katı Madde Analizleri

 

 

Tesisten Görüntüler