Yaklaşık üç yıl önce, 03.01.2008 tarihinde ODTÜ’de MATPUM ve TOKİ tarafından düzenlenen çalıştayda, yapmış olduğumuz sunumda; “Binalarda Enerji Performans Yönetmeliği’nin çıkacağından ve enerji verimliliğinin, sürdürülebilir yüksek performanslı binaların önünü açacağından bahsetmiştik. Ağırlıklı olarak mimarların yer aldığı ve TOKİ Başkanı Sn. Erdoğan Bayraktar ile ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dekanı Sn. Prof. Dr. Haluk Pamir’in de konuşmacı olduğu bu panelde, belki de kamuoyunda ilk kez “yönetmelik” gündeme gelmiş oldu. 

 

05.12.2008’de yayınlanan yönetmelik, 05.12. 2009’da yürürlüğe girdi ve akabinde 01.04.2010 tarihinde değiştirildi. 01.01.2011’de resmen başlamış, ancak maalesef hala ve henüz “Yönetmelik” ve “Enerji Kimlik Belgesi (EKB)” uygulamaya tam ve sağlıklı olarak geçirilememiş durumdadır. Kaybedilen bu iki yıllık zaman, bunun ülke çapındaki maliyetinin (para, enerji, çevre ve beklentiler); “müsebbiblerinin” daha sonra tartışılması hakkımızı saklı tutarak, bardağın dolu tarafına bakmaya çalışalım hep birlikte… 

 

Eski ve mevcut binalara EKB Sertifikasını; yetkili enerji verimliliği danışmanlık şirketleri, yeni yapılan, projesi ve ruhsatı belediye tarafından onaylanacak olan binalara ise; SMM’ler, proje müellifleri (mimar, makine-elektrik-inşaat mühendisleri) verecektir.

 

Ülkemiz, EKB ile hem yeni hem de eski binalarda ulusal çapta yenilenebilir enerji teknolojilerinin binalara entegre ve-veya yeni enerji kaynağı olarak kullanılacağı, enerji verimli bina-tesisat tasarım ve uygulamalarının giderek artacağı ve “bina enerji performansları”nın iyileşeceği-gelişeceği, hatta “yeşil bina”ların artacağı; yeni bir dönüm noktasında artık.

 

Mevcut yazılım ve hesaplama metodolojisinin; Türk Tesisat Mühendisleri Derneği, Makine Mühendisleri Odası, Elektrik Mühendisleri Odası, Enerji Yönetimi Derneği, SMM’ler tarafından önerilen değişiklik, katkı ve eklemelerle; giderek iyileştirilmesi, mevcut sorunlarının acilen çözülmesi gerekmektedir. Eğer mevcut yazılım ve metodoloji; sayısal verilerin girilebildiği, yenilenebilir enerjilerin girilebildiği, binanın bizatihi kendi şeklinin girildiği “Autocad”, “Arkicad”, “Energy Plus”, “Carrier HAP” gibi yazılım ve programlarla entegre edilebilir ise, daha güvenilir, doğru ve kolay sertifika verilmesi mümkün olacaktır. Aksi takdirde, yaşanan sorunlardan arınmış, kullanımı daha basit-hızlı-kolay yeni bir metodoloji ve yazılıma, en azından mevcudun kapsamlı bir revizyonuna ihtiyaç vardır.

 

Ayrıca, ABD’de ve AB’de kullanılan, “energy star” ve birçok “ücretsiz yazılım”la; mevcut binaların “resmi-geçerli” EKB sertifikasını almadan, binalarının mevcut durumlarını görebilecekleri, kendilerinin internet üzerinden kolayca girebildikleri ve çıkan sonuçlara göre; iyileştirme yapabilecekleri, daha sonra da; “resmi” EKB sertifikası alacakları bir mekanizma da oluşturulmalıdır.

 

EKB yazılımı ve programı; daha etkin çalıştırılır ve geliştirilebilir ise, bina tasarımında da mimar-mühendislere ve SMM’lere, “yeşil bina, sürdürülebilir yüksek performanslı bina, sertifikalı bina, ilkim dostu bina” projelendirme ve uygulama amaçlı da kullanılabilecektir. Bu vesile ile ülkemize uygun, yerel ve yerli mimari çözümlerin, malzemelerin de değerlendirilebileceği; LEED, BREEAM vb. “gönüllü bina sertifikası” oluşturulması da sağlanabilecek, en azından ulusal “gönüllü bina sertifikası”nın; “enerji performansı, yenilenebilir enerji kullanımı” hesaplamalarının alt yapısını oluşturacaktır.

  

Yürürlüğe girmiş olan “Bina Enerji Performansı Yönetmeliği’nin özellikle; “entegre bina yönetim sistemine ve tasarımda mimari” önermelere vurgu yapan, “yeşil bina” yapılmasına kısmi de olsa fırsat-altyapı sunan bazı önemli maddelerini kamuoyu ile paylaşıyoruz.  

 

“MADDE 5 – (1) (Değişik:RG-1/4/2010-27539) 

Yeni bina tasarımında, mevcut binaların proje değişikliği gerektiren önemli tadilat projelerinde, mekanik ve elektrik tesisat değişikliklerinde binanın özelliklerine göre bu Yönetmelikte öngörülen esaslar göz önüne alınır. 

(2) Binanın mimari, mekanik ve elektrik projeleri, diğer yasal düzenlemeler yanında, enerji ekonomisi bakımından bu Yönetmelikte öngörülen şartlara uygun değil ise, ilgili idare tarafından yapı ruhsatı verilmez. 

(3) Bu Yönetmelik esaslarına uygun projesine göre uygulama yapılmadığının tespiti halinde, tespit edilen eksiklikler giderilinceye kadar binaya, ilgili idare tarafından yapı kullanım izin belgesi verilmez.

 

Bina enerji performansı açısından mimari proje tasarımı…

MADDE 7 – (1) Binaların mimari tasarımında, imar ve ada/parsel durumu dikkate alınarak ısıtma, soğutma, doğal havalandırma, aydınlatma ihtiyacı asgari seviyede tutulur, güneş, nem ve rüzgar etkisi de dikkate alınarak, doğal ısıtma, soğutma, havalandırma ve aydınlatma imkanlarından azami derecede yararlanılır.

 

(2) Mimari tasarımda dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda belirtilmiştir.

a) (Değişik:RG-1/4/2010-27539) Binaların ve iç mekânların yönlendirilmesinde, güneş, rüzgâr, nem, yağmur, kar ve benzeri meteorolojik veriler dikkate alınarak oluşturulan mimari çözümler aracılığı ile istenmeyen ısı kazanç ve kayıpları asgari düzeyde tutulur.

 

b) (Değişik:RG-1/4/2010-27539) Bina içerisinde sürekli kullanılacak yaşam alanları, güneş ısısı ve ışığı ile doğal havalandırmadan en uygun derecede faydalanacak şekilde yerleştirilir.

 

c) (Değişik:RG-1/4/2010-27539)  Mimari uygulama projesi ve sistem detaylarının, ısı yalıtım projesindeki bütün malzemeler ve nokta detayları ile bütünlük sağlaması, ısı yalıtımında sürekliliği sağlayacak şekilde, çatı-duvar, duvar-pencere, duvar-taban ve taban-döşeme-duvar bileşim detaylarını ihtiva etmesi gerekir. 

 

ç) (Değişik:RG-1/4/2010-27539)  Binanın yapılacağı yere ilişkin olarak yenilenebilir enerji kaynak kullanılması imkânlarının araştırılması ile oluşturulacak raporlar, mimari çözümlerde öncelikle dikkate alınır.

 

Mimari uygulamalar

MADDE 8 – (1) Mevcut binaların dış kabuğu, binanın enerji performansını olumsuz etkileyecek şekilde değiştirilemez.

 

(2) (Değişik:RG-1/4/2010-27539)  

Isı kaybeden düşey dış yüzeylerinin toplam alanının %60’ı ve üzerindeki oranlarda camlama yapılan binalarda pencere sisteminin ısıl geçirgenlik katsayısının (Up) 2,1 W/m2K’den büyük olmayacak şekilde tasarımlanması ve diğer ısı kaybeden bölümlerinin ısıl geçirgenlik katsayılarının TS 825 Standardında tavsiye edilen değerlerden % 25 daha küçük olmasının sağlanması durumunda, bu binalar TS 825 Standardına uygun olarak kabul edilir. Söz konusu binalar için ısı yalıtım projesi ve hesaplamalar TS 825 Standardında tanımlanan usul ve esaslara göre yapılır. Bu hesaplamalar içerisinde bu fıkrada belirtilen şartların yerine getirildiğinin ayrıca gösterilmesi gerekir. Ayrıca, yaz aylarındaki istenmeyen güneş enerjisi kazançları için tasarım sırasında tedbirler alınır.

 

(4) Yeni yapılacak binalar için ısı yalıtım raporu hazırlanmasının gerektiği durumlarda ve mevcut binalara yapılan uygulamalarda, iç yüzeyden dış yüzeye doğru oluşturulan katmandaki yapı ve ısı yalıtım malzemeleri, giydirme cam cephenin iç yüzeyindeki cama yapıştırılan film tabakasının ısıl geçirgenlik katsayısı, giydirme cam cepheli binanın bulunduğu iklim bölgesindeki TS 825 standardında tavsiye edilmiş olan ısıl geçirgenlik katsayısından büyük olamaz.

 

(5) (Değişik:RG-1/4/2010-27539) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında proje, yapım, denetim ve diğer konularda tereddüde düşülen hususlar hakkında Bakanlığın görüşü alınır.

 

(6) (Ek:RG-1/4/2010-27539) Mevcut binaların, dış cephe duvarlarında ısı yalıtımı, ısıtma sisteminde kazan değişikliği, ferdi ve merkezi ısıtma sistemleri arasında dönüşüm yapılması, merkezi soğutma sistemi kurulması, kojenerasyon sistemi kurulması veya yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretilmesi ile ilgili konularda tadilat yapılması halinde, bu Yönetmelik hükümleri doğrultusunda uygulama projesi hazırlanır ve yapı kullanım izni veren ilgili idare tarafından onaylanır ve uygulanması sağlanır.

 

(7) (Ek:RG-1/4/2010-27539) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında, Avrupa Birliği mevzuatına uyum ile birlikte bu uyum kapsamında Avrupa Birliği ülkelerindeki binalarda asgari enerji performansı uygulamalarının bu Yönetmeliğe yansıtılması doğrultusunda gerekli değişikliklerin yapılması esastır.

 

MADDE 22 – (1) (Değişik:RG-1/4/2010-27539) Yeni yapılacak olan ve yapı ruhsatına esas kullanım alanı yirmibin metrekarenin üzerinde olan binalarda ısıtma, soğutma, havalandırma, sıhhi sıcak su, elektrik ve aydınlatma enerjisi ihtiyaçlarının tamamen veya kısmen karşılanması amacıyla, yenilenebilir enerji kaynakları kullanımı, hava, toprak veya su kaynaklı ısı pompası, kojenerasyon ve mikrokojenerasyon gibi sistem çözümleri tasarımcılar tarafından projelendirme aşamasında analiz edilir. Bu uygulamalardan biri veya birkaçı, Bakanlık tarafından yayımlanan birim fiyatlar esas alınmak suretiyle hesaplanan, binanın toplam maliyetinin en az yüzde onuna karşılık gelecek şekilde yapılır.”