Dilek AÅŸan
Taksim Danışmanlık Hizmetleri Kurucu Genel Müdürü Global Raporlama Uzmanı

Ä°klim deÄŸiÅŸikliÄŸi ile mücadelede yapı sektörü kilit bir rol oynamaktadır. Binalar, küresel enerji tüketiminin yaklaşık %40’ını ve karbon salımının %30’unu oluÅŸturmaktadır. Bu nedenle, sürdürülebilir yapılaÅŸma süreçleri çevresel, ekonomik ve sosyal açıdan büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda yeÅŸil bina sertifikasyonları, çevre dostu yapıların teÅŸvik edilmesinde ve yaygınlaÅŸtırılmasında temel bir araçtır. Türkiye’de yeÅŸil bina uygulamaları son yıllarda artış göstermiÅŸtir, ancak sertifikasyon süreçlerinde çeÅŸitli zorluklar da gündeme gelmektedir.

Yeşil Bina Sertifikasyonları
YeÅŸil bina sertifikaları, yapıların çevresel etkilerini ölçmek, enerji ve su verimliliÄŸini artırmak, iç mekân hava kalitesi, malzeme seçimi, atık yönetimi ve kullanıcı saÄŸlığı gibi çok boyutlu kriterlere göre deÄŸerlendirme yapan sistemlerdir. En yaygın uluslararası sertifikasyon sistemleri ÅŸunlardır:
LEED (Leadership in Energy and Environmental Design): ABD kökenlidir. Enerji verimliliÄŸi, su yönetimi, malzeme kullanımı gibi kriterleri deÄŸerlendirir.
BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method): Ä°ngiltere merkezlidir. Proje yönetimi, enerji, saÄŸlık ve refah gibi kapsamlı deÄŸerlendirme baÅŸlıkları sunar.
WELL Building Standard: Ä°ç mekân kalitesi ve kullanıcı saÄŸlığına odaklanır.
EDGE (Excellence in Design for Greater Efficiencies): GeliÅŸmekte olan ülkeler için geliÅŸtirilmiÅŸ hızlı ve uygun maliyetli bir sistemdir.
Türkiye'de bu sistemlerin yanı sıra ÇEDBÄ°K (Çevre Dostu YeÅŸil Binalar DerneÄŸi) tarafından geliÅŸtirilen YeS-TR gibi ulusal sertifikasyon giriÅŸimleri de bulunmaktadır.

ISO Standartları ile Entegrasyon
YeÅŸil bina sertifikasyonları, çoÄŸu zaman uluslararası ISO standartlarıyla birlikte ele alınmakta ve yürütülmektedir. Bu sertifikasyon programları kapsamında referans alınan ISO standartlarından en önemli olanları ÅŸöyle sıralayabiliriz:
ISO 14001 - Çevre Yönetim Sistemi: Bina inÅŸaatı ve iÅŸletmesinde çevresel etkilerin kontrol altına alınmasını saÄŸlar.
ISO 50001 - Enerji Yönetim Sistemi: Binalarda enerji tüketiminin sistematik biçimde ölçülmesi, izlenmesi ve iyileÅŸtirilmesini hedefler.
ISO 45001 - Ä°ÅŸ SaÄŸlığı ve GüvenliÄŸi Yönetim Sistemi: Ä°nÅŸaat süreçlerinde iÅŸçi güvenliÄŸinin saÄŸlanmasına katkıda bulunur.
ISO 21930 - Yapı Malzemeleri Ä°çin Çevresel Ürün Beyanları: Kullanılan malzemelerin yaÅŸam döngüsü analizini destekler.
Bu standartlar yeÅŸil bina sertifikasyonuna baÅŸvuran firmaların süreci daha sistematik ve belgeye dayalı ÅŸekilde yürütmesine olanak saÄŸlar.

Türkiye'deki Uygulama Süreci
YeÅŸil bina sertifikasyon süreci, projenin tasarım aÅŸamasından baÅŸlayarak inÅŸaat ve iÅŸletme aÅŸamalarına kadar uzanmaktadır. Süreç genel olarak aÅŸağıdaki adımları içermektedir:
Ön DeÄŸerlendirme: Projenin yeri, iklim koÅŸulları, kullanım amacı ve bütçesi dikkate alınarak uygun sertifika programı seçilir.
Danışmanlık Süreci: LEED AP, BREEAM Assessor gibi sertifikalı uzmanlar sürece dahil olur.
Enerji Simülasyonu: ISO 50001 temelli enerji modellemeleri yapılır ve enerji performans göstergeleri belirlenir.
Malzeme ve Sistem Seçimi: ISO 14001’e uygun çevre dostu ürünler, su verimliliÄŸi yüksek armatürler, geri dönüÅŸtürülebilir yapı elemanları tercih edilir.
İzleme, Belgelendirme ve Raporlama: Yapı verileri dijital olarak toplanır, analiz edilir ve sertifikasyon kuruluşuna başvuru yapılır.
Karşılaşılan Zorluklar

Yüksek Maliyet Algısı ve Geri DönüÅŸ Süreci
YeÅŸil bina uygulamalarının ilk yatırım maliyetlerinin yüksek olduÄŸu algısı yatırımcıların motivasyonlarını düÅŸürebilmekte ve daha çekingen davranmalarına neden olmaktadır. Oysa yapılan çalışmalar, bu maliyetin enerji ve su faturalarında %25’e varan düÅŸüÅŸle birkaç yıl içinde geri kazanıldığını göstermektedir.

Yetkinlik EksikliÄŸi ve Teknik Kadro Açığı
Türkiye’de LEED AP veya BREEAM Assessor gibi uzmanlara eriÅŸim büyük ÅŸehirlerle sınırlıdır. Enerji simülasyonu yazılımlarını kullanabilecek mühendis ve teknik eleman sayısı da azdır.

Yönetmelik UyumsuzluÄŸu
Ulusal yapı standartları ile yeÅŸil bina kriterleri (doÄŸal havalandırma oranları, enerji sınıflandırmaları vs) arasında uyumsuzluklar olabilmektdir. Bu durum, projede ikili bir düzenleme yapılmasını zorunlu kılmakta ve ortaya uyumsuzlar çıkarabilmektedir.

TeÅŸvik EksikliÄŸi
YeÅŸil bina yatırımlarına yönelik vergi avantajı, düÅŸük faizli kredi, ruhsat sürecinde öncelik gibi destek mekanizmaları henüz yaygın ve etkili deÄŸildir.

Veri Toplama ve Performans İzleme Zorlukları
Yapıların enerji ve su tüketimi ile ilgili ölçümleme altyapıları genellikle yetersizdir. ISO 50001’e uygun enerji performans takibi yapılması çoÄŸu projede ciddi altyapı yatırımı gerektirmektedir.

Örnek Uygulamalar
Türkiye’de yeÅŸil bina sertifikasyonları açısından örnek oluÅŸturabilecek bazı yapılar ÅŸunlardır:
Zorlu Center (Ä°stanbul): LEED Gold sertifikalıdır. Akıllı bina teknolojileri, gri su geri kazanımı ve enerji izleme sistemleriyle örnek teÅŸkil etmektedir.
TOBB ETÜ Hastanesi (Ankara): BREEAM sertifikalıdır. GüneÅŸ enerjisi panelleri, yüksek verimli HVAC sistemleri ve iç mekân hava kalitesi izleme sistemleri ile donatılmıştır.
Ä°zmir Adnan Menderes Havalimanı Ä°ç Hatlar Terminali: Türkiye'nin ilk LEED sertifikalı havalimanı terminalidir.
Türkiye’de yeÅŸil bina standartlarının yapı ruhsatı süreçlerine entegre edilmesi ve belediyelerin yerel bazda teÅŸvik mekanizmaları oluÅŸturması önemlidir. YeÅŸil bina sertifikasyonu, yalnızca prestij deÄŸil, iklim kriziyle mücadelede bir zorunluluk olarak da ele alınmalıdır. Bu noktada ISO standartlarının uyumlu hale getirilmesi son derece önemlidir. ISO standartlarının yeÅŸil bina kriterlerine entegrasyonu hem süreçleri kolaylaÅŸtırmakta hem de ulusal düzeyde veri karşılaÅŸtırılabilirliÄŸini artırmaktadır.
Türkiye’de yeÅŸil bina sertifikasyon süreci ile ilgili farkındalık giderek artmaktadır. Ancak sürecin yaygınlaÅŸması için çok boyutlu destek mekanizmaları gerekmektedir. ISO standartlarıyla entegre edilmiÅŸ, teknik kadro kapasitesi artırılmış ve kamu teÅŸvikleriyle desteklenmiÅŸ bir sistem sayesinde sürdürülebilir yapılaÅŸma hedefine daha hızlı ulaÅŸmak mümkündür.