... :ii o l www.tesisat ISSN 1305-2063
ı.,.,.......,._., :ı.- ıcop...., ~pc~yo~<.ı 3-to4-0rl .. s-eo.... 6 ·t4pol
Nominal.(uygun} çap : Min iç Çop : Max Dı~ Çap : Kalınl ık (Et kalınlıM : ıD 12 DN15 DN20 11.80 14.7 19.60 15.80 21 .80 Min0.2mm t--r---"'l i ı ı ~ ! ı i ..___! 27.30 1 • Ean kM ıol Hortum 2 • Kaplama (polyolifln) 3 • Rokor 4· Oring S · Conta 6· Nipcl (AISS 316l) TS EN ISO 10380 TS 10878 YESiSAT DEVRELERiNDE YENi DÖNEM • DEPREMDE MAKSIMUM GÜVENLIK • Metal borular rijit bir yapıya sahiP. olduklanndan deprem anında kuvvete direnç gösteremez!er. Ek yerierinden C(a~amolar ve kınlmalar meydana gelir. Bu durum çok yüksek maliyetler gösterebilmektedir. • Flexible hortumlar sarsınh esnasında esneme kabiliyelleri sayesinde deprame en yüksek direnci gösterirler. • DÜŞÜK MONTAJ MALIYETI • Çelik veya Bakır boru devrelerinin mantajına göre %80'e varan zaman kazanımı • Montaj süresini kısaltarak finansal moliye~erin düşmesi • Kiralık malzeme kullanımında daha az maliyet (Vinç, iskele vs.) • ESNEKLIK • Eli bükül bilen ve şekil alan hortumlar • Engellerin etrafını ek parça (dirsek, ~lings vs.) yardımı olmadon dola~mo imkanı. • Zemin uygunlu~u ve dayonaklı~ı için mükemmel QBzüm • ADAPTASYON (UYUMLULUK) • Oor olonlarda hareket kobiliyeti • Koynoksız bo~lontı conta ve segman ile%100 sızdırmazlık • BükOmlü noktalarda kolayca kendinden d~rulmo • DAHA HAFIF ve KULLANIMI KOLAY • Nakliye ve taşıma kolaylığı • Iş güvenliği standartlarında minimizo edilmiş kaza riski (özellikle yerdE n yüksekte boş ü tünd n yapılan montajlardal • DAHA AZ BA~LANTI PARÇASI • Sızdırma riski daha az. • Uzun metrojlı rulo hortumlar • Birim daireele maksimum 4 ba~lantı parçosı • Maksimum müJteri memnuniyeti minimum Jikoyet. • %20 işçilik • ARTIK DIŞ AÇMA ve KAYNAK MAKINASI YOK • Montoj esnasında yoğ,kir,pisliğe son moholde larmcık dökmek yok • Ka.zo riski yok dış açma ve kaynak yapmak için zaman kaybı yok • Isı, sıcak, çalışma veya kaynak çelışmasına gerek yok • Kaza ile yangın çıkma riski yok, • Montaj için kaynakçı sertiRkasma ihtiyaç yok. • Daha az zamonda Daha çok montoj üstelik masraRan artırmadan.
Wilo Pompa Sistemleri A.Ş. · Akdeniz Cad · 30. Sokak· 34857 · istanbul T 0216 661 02 03 · F 0216 661 02 12 · wilo@wilo.com.tr · www.wilo.com.tr IWlLOI Pumpen fntelfigenz.
VITODENS 100-W Yeni yoğuşmal1 kombi Sürekli yüksek verim, uzun ömür Vie"mıınn Isı Teknikleri Tic. A.Ş. Merk~ Gebu : 0262 642 10 33 Ist nbui·Merter BCilge Müdurfıl§ü: 0212 481 57 ı · An l!ırl!ı Bölg& Müdürlü{jü: 0312 232 45 00 Bursa Bôlge M durtüOu: 0224 245 73 33 ~mlr B61go Müdürfügu: 0232 4n 13 45 K:ıyıcıri Bölg Miıdürhi§ii: 0352 ?ı3 18 14 Antıılya B lge M adOr lllO ıl : 0242.31 83 93 Konva 8 lge M O dCıriOI)Cı : 0332 32-' 17 43 info@vie"mann.com tr • www.vie"mıınn.com.tr V Yeni yoğu malı kombi Vitodens ıoo-w, farklı kapasiteterdeki yüksek kaliteli model seçenekleriyle her türlü bireysel ısıtma ihtiyacına cevap vermektedir. Ooğalgazlı yoğuşmalı ısrtıcı bacall ve hermetik işletme için: 7,3 -24 kW Doöalgazlı yoöuşmalı kombi bacalı ve hermetik işletme için: 7,3-24kW ve 7,3-30kW Sürekli yüksek verim ve uzun ömür Sadece Viessmann tarafından tasarlanan ve üretilen korozyona karşı dayanıklı, yüksek kaliteli paslanmaz çelikten (1.4571) imal edilmiş kalın cidarlı lnox·Radial eşanjör ile yüksek işletme emniyeti ve uzun ömür sağlanmaktadı r. Paslanmaz çelik eşanjörün kendisini sürekli temizleyen düz yOzeylerl sayesinde sadece yenı cihazda değil, cihazın tüm kullanım ömrü boyunca yo~uşmadan faydalanmak mümkün olmaktadır. - V'rtod ns 100·W. Icendi sı n ı fı nda lti en kOçOk yo~u~m;ılı lcombil r ıı rMınd l) v r lm ;ık t ;:ıdır. SMA N climate of innovation
TESiSAT DERGiSi Sıı ıbl Teknik Yaymcılık. Tanıtım A.Ş. Y.yn~.,.~n Avrupa Tekn Med'ta Basın ve Ynyıncıl ne. A.Ş. HAKEiol KURU U Prof. Dr. NIIUfer EGRiCAN (Yedilepe Üni·1.), Prof. Dr. Olcay KINCAY (YTÜ) Prof. Dr. Filiz KARAOSMANoGLU (ITÜ), Prof. Or. Ahmet ARISOY (ITO), Prof. Or. Recep Yam;ın KARADENIZ (Uiuda~ n·, ,) , YAYlN DA IŞiolA KURULu Prof. Ümit DOi)ay ARINÇ (UGETAM), Prof.Or. Hasan Heperkan (Y.T.Ü.), Prof.Dr. Fevzi Yılm;ız (Sakarya Üntf.). Prof.Or. Zerhan KARABIBER (Y.T.O.). Prof. Or. c;ıhit ÖZGÜR (i.T.Ü.), Prof. Dr. ismall TEKE (Y.T.Ü.), Prof. Dr. 1\faclt TOKSOY (Oo uz Eyllll Ünv.). Prof. Recep ÖZTÜRK (Y.T.0.). Prof. Of. Tunc<ıy YILMAZ (Çul«ırova Oniv.), Yard. Doç. Or. Erd~ An (Hojin Ahn) (V< cpç Uni1.), Dr. lhs:ın GÜLR:Ri (i.T.Ü.), Dr. Sibel KABAKCI, 5erhıın ALPAGUT (/'.yvaz). Mehmet Akın ALTUG (Atılan Mi.ilı.), Yalrm ARISOY (SGin el), C;ın AZERGÜN (DçmirOokum), M tin BlLGlÇ (Ünivcır.;:ıl M:ıkin::ı), ibralllm BiNER (Aioııko.C:ııı· ı), Erdinç BOZ (Boz Proje Danıljtn8nlık), Çetın ÇAKiilAKÇI (Ferrol~. Of. Celalettin ÇELiK (Vıef>$mann). Kevoı1< ÇiLiNGiROGl..U (ÇiliıgiroğluMiJh .), l\l tin DURUK (Fri1erm). Hü:royin ERDEM (Tok<ır) , All EREN (Eıcnr~n), Ali HELVACI {Mil .Yük Miih.), Korhan IŞIKEL (Protem). önder KIRATLilAR (B:I·,m:ık), Tunç KORUN (Form A.Ş.). Cahil KÖSE (ECA-Emas), RUknd'tin Ki.JÇUKÇAU (hSilll· Btıdcnıs), Fev.ti OZEL (Ünto:;}, 2ekl ÖZEN (Aiıte~. Zel<l POYRAZ (AFS), OSman ŞAYUMAN (Valftek). Levent TAŞKIN (VaIlani}. cafer NLÜ (lntervalt), YAZI iŞLERi Y:ı.tıl,ıo n MudOrO. So...,lu IUdılr Silteyman BULAK Gene. 'f:rJln Y~ Emın e BANKOGLU ()c.:IJIIer Tel<nık O.nııım:onı Eoi1ıu Muhittin TEKiolAN Çiijdem Tiii1AR Elif ERSOY ARAS Edıtıır 'f:>rdlmı:ıoı SYON Çi§dem TilolAR Taııaı mc ı G<afike< ~ngül KARANI BemaALBAYRAK REKLAM R~Ore~u Seblha EKiNCi Cih;ın GAYTANOGLU Emin BAt KOGLU R mYonecm:ni Emın ESER Al>oncvc> Olll.&' Hrı.....ııenSoıurrluou Seda ÖZEN ~-ımA nl;>mo>v .. Koorctn;roycnSoNmlıaW Rldv3n GÜ IllET For In e nailona Contacts reklam@telmikyayincilik.com YO Tlloii1ERKEZI EKNi YAY NCILIK, • NITI A.Ş. B:ılmumcu, B:ııb:ııos Bul•i311 B. l~r Sol<. Kor<ınlil Apt. 2111 34349- ~ikt<ı, IST. Teı: (0.212) 275 83 59 (pb:x) (0.212} 347 04 25 (pbx) F;ıx: (0.212) 274 92 73 http· VII\W leknikyayincilr .com e-posıa. info@ıe nlkyayinclhk.com 'IIIWI lcıriS<~t . com .lı BASKI özgUn Ofset 4. Levent <._0212) 280 00 09 B:ıskr tarihı: Z3 Arıılrk 2007 Bu dergi tum Tllrkiyç'de dağıtılm<ıktadı r. Basın Kanunu'nngöm Yerel.Sllrell Ya yın'dır. Doğalgaz e Elektriğe Zam Ulııslarnra ı piyasalarda artan petrol fi •atları ülkeıni in enerji girdi maliyetlerini urekli artın_ or. 2002 yılı ba larolda 22-2 dolar aralığmcLı olan petrol fıyatlan. 2007 yılı a un ayında lOOdolar ınınıu zorladı. Pclı'OlfiyatJanil birlikte petrol fiyatları il doğru omııulı d i şen doğalgaz fi aılan da yükseldi. Uluslamm ı petrol li ratlarındaki yuk elişlerin ynnı ırn doğalg;:ızdnn nhnan ÖTV'niıı) ~9. -ı oranında nıtınlınn ı dndog.ılga7.a ilavebirmnliyet getirdi. Artan nıaJi · Ilere rağın n dolar kurunun dü.şük olma ı. kı nu fi •at avantajı ığhyordu. Gelinen nol'1ada. bu kı mi awıntajın mal iyet leri kıırşılnmama ı nedeni_ le yeni_ ılda do~ılgaza zam_ apılma ı gOndemde. BOTA 'ın 200, yılı için yüzde ı 4 oranmda zam yapımı. ı planladığı b lirtili. or. Zaırumn iki aşıınıalı olarak •apı lması. ilk diliminin 1Ocak'tan g rli olınak üzere •üzde 67 oraıunda uygulama a konnlm ı öııgörOIOyoı: Doğalgaz fipıtlanndaki yükseli el ktriğ :Zlllrutu da bera rinde ge.tirdi. Zirn elektrik ilretiınindeki en önemli girdilerden biri i doğalga Tü.dtiye. 1987'd kullaıunaya ba ladlğJ doğal azı agırlıklı olarak elektrik üreı rek lük tiyor. Geçen yı l tük time unulan 0.4 mil •ar metrekilp g..17Jn 16,6 milyar metrekiipii lcktrik Id tmek için kullamldı. Bu yı!Jn ilk 9 a) ında hikelilen 27.7 mil ar ın trcküpg_a7.Jllda 16.1 mil_ anndaııelcktrikürctildi . 20 6 ·ılı toplaıııel ktrik (Iret imini n yii7.d 4-l.36' ı doğalgaz nı ralleri tanıfından ge-rçekleştirildi. Girdi maliyetle ri ndeki artışa ra~neıı. 2002 . · ı lı Ka ı ın avındaıı beri elektri~e 7anı yapılımyordu. Fakalnıali • ı artı lanı un geldiği ·iye cl kııikı fiyal artı ı m kaçı ııılnınz hale getirdi. Elel..'1riğe ı Ocak 200& ıaıihind n geçerli olmak \zere konutlariçin yU ı -.sanayide kullaıu lan elektrik için isevOzdc lO oranında zaın yapıldı. ao~n önetmelim ih·ürliiö-e Giı·di Bin;ılann angındmı orunma ı Hakkında önetm lik, Bayındırlık ve İ kan Bakanlığı'nu\ öııerileri_ le dcği.şerek. 19.12.20 7 tarihind yiifiiriüğe girdi Yöneuı lik. binalarda üvenliğ.i sa •Jayacak y ıülikl r içeri_ or. Avrupa Birliği'ne uvum ürecinde proje ve taahhüt irketi ri ile iç tesi satlim1alarının yöneunclikl gelirilen y ni düzenleıncieri dikkate alınala n. binalarda • aı1gwa karşı güvenliği sağlamak açı uıdan önem arz. tınckle. Bu _ ni •ön tm lik il yangın ve depreme kar ı alınması gereken önlemlerin dalt<t fa ık lı bir bilinçte ıl) gtılamaya geçiriinı i bekleniyor. Yönetınelik özellikle, tarmara Bölge i gibi nüfusun \ 'C amıyinin ·oğun oldugu deprem t h<lidi alımdaki bölg 1 r içi n oneın al7.ediyor. En derin sa •gılanıruı.la, shulak u t(C n ik' a~ i cil ik. com ~Teı;isa Oergiı;rnde yayınlanan yazı ve çiı:imleıin her ha ı mehfuzdur. Izin alınmadan, kaynıık gôısleıileıek de olsa iklibas ooilemez. Y9yı nı.ın tiım yazıl<ınn sorum~luğu yoz1.1ılıırına, ilanl;ııın soromluhığu ilı.ın S<~hiplcrino aif!W. 3
4 Aralık 2007 10 Sayı144 Güncel Yakıt Fiyatları Tablosu GÖRÜNÜM Celal Okutan 16 PERSJIEI(T/F Sürdürülebilir Rekabet Gücü, Endüstriyel Teknoloji ve lnovasyon 22 Prof. Dr. A.NIIüter Egrican SEI(TÖREL FORUM Uluslararası Tahkim, Avrupa Blr"ll~l ve Enerji 24 Yeşil Enerjili Metro Meydan Alışveriş Merkezi 3. Bölü 130 BcglJm Bu/ak 1 Cenevre Onıversitesı Enerji Verimliligi ile liglll Yönetmelik Taslağı Tartışıldı 28 Sarven Çilingiroglu1 Çilingiroğfu Müh. i~·ndekiler 44 ô8 170 74 82 94 110 116 124 1JO Haberler Haberler Ürün Tanıtımı Sektörel Etkinlikler HVAC DOSYASI Katı ve Sıvı Deslkantlı Nem Alıcılar ve Bir Uygulama Haluk Ağustos 1 YTO Uğur Akbulut 1 YTÜ .. Prof. Dr. 0/cay Kıncay 1 Y1 U C40 ve LEED H ıra nt Kalataş 1Alarko Carrier Bölgesel So~utma Lars Gu/lev 1 DBDH (Danish Board of Dfstrict Heatlng) Başkanı Yakma Tesislerinde Yer Alan Ekipmanların Asgari Verim Değerleri Şaban Durmaz 1 Viessmann Neden Bölgesellsıtma? Anders Dyrelund1 Damşman 73 Pepe Ltd. Şti. Fabrika Müdürü Hüseyin Elal: 'Pepekit, 2008'de Sektöre Damgasını Vuracak" ll YAPI TEKNOLOJiSi DOSYASI ı Yeşil Enerjili Metro Meydan Alışveriş Merkezi 1 3. Bölüm Sarven Çillngiroğlu 1 ÇJ1ingiroğfv MiJh.
http: 1 /www.tesisat.com.tr ll GÜNEŞ ENERJiSi DOSYASI 144 158 166 Güneş Plli Mimari Uygulamaları ve Spor Kompleksi Örneği Uzm. Ramazan ŞMol 1 SdO Ziya Ramazan Yabuz1SDÜ Yrd.Doç.Dr. Kamil Delikanlı 1 SdU Yrd.Doç.Dr. lbrahim Oçgü/1 soO Prof. Dr. Mustafa Acar 1 SDU su PROSES DOSYASI Pis Su Antmasında Membran Blyoreaktörler Kcn Suthcrlşnd 1Northdoc Ltd POMPA ve VANA oosYAsı KSB'den Etanorm/Etanorm-R Norm Tip Pompalar ll BMS-BiNA YÖNETiM SiSTEMLERi DOSYASI 168 190 204 Siemens Flender Rupex Elastik Kaplinler ÖZEL ÜRÜN TANITIM DOSYASI • Akaryakıt Brülörleri 1 Doğalgaz Brülörleri .tt Su Şartiandırma Malzeme ve Ekipmanları ÜRÜN TANITIMLARI Siemens Simatic S7 400 ile YOksek Performans ........................................... 68 Bo ta MOhondlsllk Yo~uşma Suyu Pompaları ................................................. 68 Ho neywell Controlıks Yakıt-Hava Karışı m Oranı Kontrol Sistemi .... ........... 70 Testo 1 Soğutma Gazları için Yeni Kaçak Dede ktörrı · Testo 316-4 . ...... ... 70 Wilo Stratos SirkOlasyon Pompası .................................................................. 72 HSK Poolllne Kapalı Yozme Havuz Alanları Için Nem Alıcı Klıma Santran .... 72 TEKNiK TANITIMLAR Yeni Nesil Oaikin VRVIII Sistemler ... ... ..... ............................................ 102 Kolon ve Iç Tesisat KontrolUnde Sızd ı rmazlık ve Mukavemet TestJ ıçın Testo 312 ...................................................................... 128 KSB'den Etanorm/Etanorm-R Norm Tıp Pompalar ........................................ 166 Siemens Flender Rupex Elastik Kaplinler ....... ...................................... 168 5
reklam indeksi firmalar ASKAY---· ----155 IÇTENMETAL AFS --------42_.3 AIRFEL ----------69 AKTIF ısı ------·-·· 63 ALARKO 9-11-13 AU.1Al1S ----·--- 37 AlTAYGRUP ·-·-·----· 83 AlTERNAllF KLill A -·---·· 81 ALltJN YAPI --·---- 141 AOUA-THERM(}<IEV) ·--- 197 ARASTA ··-----·--·--115 ARI JEOTERMAL --·-·- 179 ASTEKNIKVANA --·--·-· 177 ATS 2008-------203 iHLAS FUAR (G . EŞ ENERJISI'08) ·--· 199 ILG -----·- ·-96 . MAKiNA ----93 IN KA---------61 iNTERVALF -·- - 171 IZMIR ZiRAJ ·------·-49 IZOCAM --·- 143 KA INŞ . -----·-----73 KARYER --·-·------1>9 KLAS----·--------87 KS8 --·--·--·----· AK. KÜRE---------- 185 AYVA2. 33 LG ViESSMANN ·-----7 BAYMAK -·-·---·--·-·· 25 SERTELU$PARTNERS ··- -· 39 ~A --63 BORU 2008 ---·-- 193 BORUSAN BORU---- 103 CANTAŞ ··-·----·- 105 CFM SoG.-·------113 CIAT--· t 11 ÇETiN~~~- . ------ 107 ÇUKUROVA ISI ------·117 D&F -·-·------·· 40 DEKA--·--·- 69 OEMIROö 21 LiNKTESiSAT -·----- 125 MAKTES -·-------56 MASTAŞ --------· 12'1 ll TRANS -------36 M3T --·------- 49 NORM BAG. ------149 NOfWEKS ·----·--- 41 NOVAPlAST - 153 ÖN IIETAL --·-·---127 PEPE ·--·-·--K.O.K.I PiLSA·---·------14-15 POLITEKNIK ·-· 139 POMSAO OENKO -·-------- 101 PROMAK --·--- 167 67 DClNlAK -·------·-·· 65 ECPPC TORKIYE ULUSAL KOli TESI----·- 187 EKIN -·-·-------6 ELTA-5ANYO ---·--·-79 ENEKO-·-------·-·· 99 ENERSISTCM ------119 ERASLAN -------- 145 ERBAY SoG. ---·-·-- 97 EREN VANA --·---·-·- 175 ESE PLASTIK-----163 ESLI·--- 159 EXPOeAGNO ------- 195 FE TAŞ -·--·-------- 71 FORlll -·------·-·· 75 G8W\K-·------·-·· 67 GöKSER · - - - - - - · 65 GRUNOFOS ---·-·--53 HAVAJ< ----------- 77 HAZAR-·---·--- 161 HO EYWELL ---·--47 ıccı 2008 ------- 189 ISIMATlK ··---·-- 181 ISISAN BUOERUS ·-·--·--Ö.K ISISAN TESISAT---·-·---91 ısı so-·---- 147 ISK SOOEX 2008 --·--·-·· 66 PROTEM --·-·----·· 191 RAYSEL -------31 RaM----------109 SELN KEL ------27-29 SiEMENS -------- A.K.i SMS ----·--·----183 SPK--·--·----- 151 STANDART PO llPA-· -- 23 SUMAK-·--·-·-----· 169 TANSAN -·--·----- 129 TEKNOPRO -----·5 TERMOTEKNIK----- 51 TETISAN 57-77-185 ıiMFA ---·--·---· 131 TUBE 2008 -·--·----·· 128 UNIVERSAL MÖH. -----·8 NLÜSOY ----·-- 133 CM'ES ----------85 Lf<ET --·-·---135 VALFTEK -------· 173 VASTAŞ - - - - - - 156-157 ViESSMANN -------2 V\ENTA------- 137 wiLO ·---·--·-----·1 WIN'08----~-----·· 201 YEŞILYURll.AR -----· 165 ZIEHLoABEGGVANTiLATOR - 123 6 Teslsat Derglsı Sayı 144 -Aralık 2007
LG Sistem Klimalari ile her ihtiyaca uygun çözümler. ı - LG Salon Tipi Spllt Kllmo 27,~ kBtu/h •Kororrona ka.rşı Gol d Fin dış Urıitıt •Çocuk .jlicJi ·Kebtosuı UQ tan kumande •OtomAtik telı.rtr ç ı m& LG Ouver "-'llnvertar S ı Klima 9, 12, 18, 2• ldllu/h lilultivıı.ı. VRF m• Sl~temlerl ·5HP • oiO HP dı Urıite tetrP!!ı •M Wmuın 40 8dtt ~ ılnlt• booı.n.ııııma •2.2 • U, 1 IN/ kop..ıtt o <DI ı v~ EO fortolı ~ ılnlto modalsaçaneOI oÇeweye dost oo!)utucu RtlOA -Koroıyona bl'fl Gold Fin dış u nit e •0\ıçtlı in.erteı ~ompı dr •Aierjl, tOt,.. kohuye ı..rtı NEO PI.ASMA Filtre •Anrı.S. ıogtıtmo JETCOOL .a!AOS do~l rfııp ...aıt • ·Dut ..,....ıatık kltl LO v.-Tt~ oııi Spllt Klim8 19.1A kBtıı/h ·K Wo uz ..uwn kumende •&1.-tilct•arım •CHAOS dojJOI rıl7goı 8 Int i 1 -otomotlk uı..or ç '"'mo Vlessmann Isı Tetnlkletl Tk:. A.$. ı1erkez Gebze: 0262 ~2 10 33 istanbui·Merter Bölge MüdürluOü: 0212. 481 57 1 ı A ~r;ı Bölg_, Müdürlü(Jii; 0012 23? 45 00 Bur$b Bölge Mudürfü(Jü: 0224 245 73 33 mor Bôlge MiıdürluOıi : 0232 4/2 13 ~ ayseri BOige ludtirluöü: 0352. 223 8 ,, Ant<ılyıı BOigo Müdürlü!jü: 0242.3 183 93 Konyo Bölgo Müd\ırl\ığü: 0332 324 77 43 LO Ko .. ı Tipi Split K~mo 24, 35, 48, 54 lcBtu/h •Standart drenaJ pompag •U:Wn borulamo CMeufe: ~m. YUlcRt:lık: 30ml -otometik taknr ~•lı?ma •Yilksek ,..,.., OJYO\ll8m ı -Gnıp konıto ı •Hıılı~utm• " rnfo- llma~ıe~...mann.~om.ıt • WVIW.vıessmann.com.ır -.., LG GIZli TWan Tipi SplltKIItM 9, ız, ıa. 24, 36, ~ 48, GO kBtu/h ·Kan ta.....,.,ıı. kolaylık: ·Grop kontrol ·Zon konıtol (Opsiyonell ·2 termistörlü kontrol ·Oiomeılk ıtlı:t8r etatmt Çon Tipi Poket KlomiUr kontrol ·170, 1118, 230, ~. 3t0 ldlru/h bpa.ıiteterda R22 v<ı cıooling onlvmodallw ·170, 230, ~ kBtıı/h bıpositalorde R410A ve hNI- moclollar •LCO luoblolu ...mando ik h lt alık program ·88 ç 1111 lu korun•• ·G;nıp kontrol •YI0\91A Al ımı ı. MULTI v•MULTI DXIn.,..... l\ lti Kllmo Sittomloıl 14, 18, 24, 30, 'll, 48,56 k8tu/h dıJ bnlto kopastto6orl ..ÇOVJeyle dooı 50ilutuou ·7 dıJ ve ZO l9 unlto modeli lo sok sayıdo komblnai:\'On Imkono ·AS\JVI'&ee AO mo ıla :ıom y\ıksekllk lartcı ve 120m borulama imkanı •Genlt Ç81ıŞrl\8 erelıto ·PC m~ kontıol ile 1oı. iç ünite koniroletme imkenı A (' ı ı climate of innovation
vi ta® SYSTE S 8 GE Water & Process Technologies LOG/X Serisi Finrasyon ve Yumuşatma Otomasyon Valfleri LOG IX Kon rolör LOGIX 255 * LOG IX Kontrolör Serisi - Yumuşo ıcı veya fıltre o rak çalış ırma ımkanı - 740/742 Zornon Kon ro!lü - 7&0/762/764 Volumetrik Oebi Kon roll(; -Orijınol CE ve ıso belgeli -Eiei\ ronik/Diji ol ullor"ıcı uyumlu * LOGIX Kontrollü Otomasyon Valf Serisi - AUTOTROL 255 Fil re&Yumuşotno - PERFOR 'lA 263 Filtre 1 268 Yumuşotmo PERFOIU•IA Cv 273 Filtre /278 Yumvşotmo - "!AGNUM Cv 1'/2'. 293 Fil re /298 Yumuşatma - AGNUM ı 2'. 293 F Itre 1 298 Vum şotmo erozyon rezıstonslı ORYL Gov~ • LOGIX 764 TANDEM Serisi - 255/764 Autotroı Tondem - 278/764 Performo Cv Tondem t-1ognum ır 298/76tı oıderl" MAGNUM LOGIX764 NOT -Tum Tondemlerde seri veya porotel çalıştırabilme özelliği. - Yukandokı oıomasyonlorlo çalışan yumuşatma, filtre veya ok if karbon sistemlerımız içın fırmomızı oroyınız. OELT~<-18 vita~· Yeni Kobinet Su Yumuşattcılar * DELTA Tipi Kobinetler -GE LOGıX /tı0/2SS Dı itol OtoMOsyon Valfi - Onjinoı montaj ve dolum -CE onaylı kolitegorontisi 0€ )),.)(! - Su e onomisi sağlayon sistemler PUROUTE C 100 E Reçine * SEPTipi Ayrıiabilen Kobinetler - GE-LOGıX 740/255 DıJılol Ot cosyo Volfı -Reçine ve 1.1 Tankı OlJrııo ır -Kolay orı·oj ve So ım ozet - % 100 PP En k.siyoo Gövde PUROLITE C 1 Re ı ne ithal tçı Firmıı: UNIVERSAL MÜ HENDiSLiK Hil.ıtJ;.Jnıts' .illf.s~ •m:.uo. 1203/11 Sokak No.4 Karahasan Atlı iş Mrk. Kat5 0.511 3511 O Yenişehir- iZMiR Tel: +90.232 433 21 75 • Fax: +90.232 433 23 75 e-mail: universalmuh@hotmail.com • web: www.aquavita.com.tr B riefs from 1 m porta nt Subjects Draff Regulatlon about Energy Efflclency w as Discussed ....••............................... 28 TTMD-Turkish Installation Engineers Association Istanbul Ageney orranged a new education seminar for the period of 20072008, at 8 December 2007 at iTÜ Machine Foculty Orhan Öcolgiroy Conference Hall. For the seminer that wos headed by Ömer Köseli, speakers were ecdet Pamir, Prof.Dr. Ahmet Arısoy and Ergin Kaya in term... Solid and Liquid Desiceant Dehumidifiers and an Application ...... 74 In this study, dehumidificotion pGriod for o closed voluma in which machine parts sholl be stored in Istanbul dimotG conditions was dosignod as the applicotion. Humidity load that is in store voluma and that comes from floor, woll, cGiling, humans, hygroscopic equipments, dead water or wet surfaces, infiltretion air, fresh ontry oir and motors and total humidity load were calculated. Additionally, isolation and operating costs of solid and liquid desiceant dehumidifier systems selected for applicotion conditions were colculated and comporedin terms of thermodynomics. Metro Plaza Shopping Center w ith Green Energy 1 the Jrd Seetion •••...••.. 130 In this edition, we are giving the detoils of the project about the opplicotion in whidı we gove information about soil sourced heot pump and its environmentol approoch applied in the project in our previous editions. Salar Cell Architectural Applications and Sport Complex Example .................... 144 In this study, working principles of solor cells, their orchitecturol applications and exomples were mentioned. Additionally, Istanbul Kadıköy Şükrü Saraç Stadium was discussed as on example applicotion. So, a solar cell application sample wos prepared according to tho oxistont structuro of the stadium. Additionally, necessary calculations and analysis for various working scenorios were done by the help of a computer program and obtained results were prGSontod in findings section. 8 Tesisat Dergisi Sayı 144 - Aralık 2007
GÜNCEL ~ Yakıt fiyatlarının güncel bilgileri için http://arastlrma.dogalgax.com.tr{. www.dogalgax.com.tr veya l'llı!ıllı!ır..IJ:.s.ımı..s:1UJ[ld.Litklay ı nız KONUTLARDA 1000 kcal / saat ısı iHTlYACı iÇiN GEREKLi OLAN "ÇEŞiTLi YAKlTLARI N MALiYET KARŞlLAŞTlRMA TABLOSU" (26 ARAUK 2007 tarihinde belirlenmiş KDV DAHil birim fiyatlarla) Aralık2007 En Aralık 2006 26 Aralık 2007 I -~ 26 Ar.ı lık 2007 " - All Ucııu 25 Aralık 2006 Yıllık 'IQ :: Y.-ıkrt 1 ıl Tarihinde Tartltıdeki ıyaUarla G6r T• i ndaki €;i a ı: ~> Birim ;:)U) DeO tl Birim Fiyatı YTU1 000 kcal Yakıt B.nm F • 1 < E o Fiyat M3llyot .>< .!! Deölşhn :e o"'"' >cii ~lgaz Eaki$ellir 8250 0.576'30 X 1.000 1 Koru ı k<:al'm' 0,576430 YTUm' 931(, 0,0751 100 O 581764 YTtlm' ·1"k 1 ESGAZ 8250x093 Doğai9U Bursa 8250 0.578<130 X 1.000 1 Koru ı kca>'m" 0,576430 YTUm 931(, 0,0751 100 0 58 764 YTUm' ·1°k 1 BURSAGAZ 8250x 0113 2 Do§aJOal Ankatıı 8250 o.aın:ıı x 1.000 Korul kcoı $ 0,617732 YTU'm' 931(, 0,0805 107 0 610829 YTUm' 1o/o 3 EGO $:>50 X ().$~ oogaıg.-ıılst.-ın b u l 8250 0,624175 X 1.000 3 Koruı kC9'mı 0,624175 YTı.Jm' 31(, ---- 0,0814 108 0 6183 9 YTUm' 1"!. 3 lG DAS 8250x093 DoOalgaılımlt 8250 0,637562 X 1.000 4 Konu1 keo> m• 0,637562 YTUm' 931<. 0,0831 111 0 63 42 YTUm' 1"!. 3 IZ:GAZ 8250x 0.93 5 IlMI Slıııry. KOmDrO 7000 0.420000x 1.000 lttaniKI . f'Of1atal c:alılcg 0,4ZOOOO YT1.IIıg &S 'ılı 0,0923 123 0 400000 YTIAQ 5% 4 HAKAN KO~ 7.000xo.66 Ytt11 Llny" KlımOrCI 4640 0,341020 X 1.000 6 s_. Kıer kdoro o 341020 YTU!rg 651<. 0,1131 151 0 283200 YTU~ 20% 7 M>N:ı:ı · l!ll ceıil<g 4.6'0x0.65 Eloııtrık 860 0,158089 X 1000 7 Konu! 0,158089 YTUlıWh 99\(, 0,1857 247 0,158340 YTU Wh 0% 2 TEDAŞ k<:ai~\Vn 860x0.99 Fu~oOil No: 4 9875 1,660000 X 1.000 8 l(;ılonfvr Y;ıkrh JPOAŞ 1,660000 YTUI<g 8()16 0,2101 280 1,380000 YTU~ 20% 7 b::ınıı<i Awuııoı v~~~~ c:ılil<g 9.87SXOJIO 00kmQ9oU Konut 1 ıoo 3.209600x ı .ooo 9 LPG Pro~n celiltg 3,209600 YTUkg 9216 0,3143 418 2 678600 YTU~ 20% 7 AYGAZ 11.100x 0.92 Moto ri n 2,938200 x1.000 10256 10 ls::ınb<J Awup;> y:ık;ı~r celil<g 2,938200 YTUI<g 8416 0,3411 454 2 603550 YTUj,g 13% 5 PO/IŞ 10.256 X 0.84 LPG 12 kg 1 000 3,583333 X 1.000 11 V ClpO l $1.-ınbul 3,583333 YTUlrg 90% 0,3620 482 3 000000 YTU~ 19% 6 AYGI>Z. c::ılil<g 1 1.000 X 0.90 oövlıı.eR T.C. Merkez Bankası Efektif Salıf Fiyab Yıllık Değiş m - 26 Aralık 2007 blllhindcki Dövir Kurları 26 Aralık 2006 t&lihindeki Dövir Kurlan Oranı {%) US Dolar 1,1821 YTL Euro 1,7024 YTL Notlar ı , Bu tablo ya rtlann yeldapk i;lalma ma alleri halckınclo fıkirvarabilmeolc i~in hoırrfonmı• olup, birim fiyattoro %ı8 KDV DAHiLDiR. 2. l~me Yeriminin bir bOlOmu ortolomo erim deQetlerinin içerisinde ol p, )'Ciai hozulomo, ~o. i~etme giderien vb. yalcıt )dcmo yan malirtı n da bu dogeri atkilcmiitir. 01omatik kon ol kullanımı, bolcom va i~lalma ko · Mdıınlcırfaw:rim )\ll=l~lip, dohc U)'!)UO moli)'dtor oiUflunl<ı 3. D~olgoL fıyollon 26 Atolrk 2007ıorind i 8oı~.lgdoş, EGO, Esgo.c. Iz ~ve Bu,.,ogoqehir go.<d09rlım ~ırkellerinın toril&letinde belirtilen liyallardır Bur"..ogaı. va Esgoı.'., do9Gigoı. birim liyeılan Bola;'ın aylık birim liyotl orı üzerindan birim hizmet va amom<mon bedali olon 2,5 çen~ öre beliılenm~edir ki bu fıyaı US Oolon boıındo her-oy ortoloımo bir d oer olorok bildiritmekledir lgdQl, GO ve lı oı. doki do o goz "birim fi)'ollon i:o aylık ÜR: Ofanlorrnın dcğqimino gönı beli rionmoldedir. 4. LPG üp ve Oökmagaı fiyatlan 26 Arol ık 2007 arihli güncal fi)'OIIorıdır. 5. Elek1rik liyoır 26 Arcı lo ıonni iıiboriyle olup, onuılcullo mı nd o TRT ı>O)• e &Mrji poyı için '!li 3 ve El k1rikTOkeıim Veı-gi6i için% 5 aov edileı-ele "'*-ımuıfvt. 1 O Teslsat Dergısl Sayı 144 ·Aralık 2007 1,4287 YT\. -17% 1,8768 YT\. ~% 6. Elektrik kullonrmınc:loki ı.:rtmo cihc:w elaklrikli ı.rlrcr olup, "' pompcı.sı kullonımındo cihO'Zin COP 5isuım ve yıllık ~etleri kullonılmolıdır 7. Molorin birim fiya ı POAŞ'ınsitf(Oierinde 'YTllli e~ riO,S-45 d6nl)ı0m kal sayı s ına bölüner k bulunmu;iur. 8. Akaryakıt liyelion EPOK omlından o9klonan Patrol Dfi•i AŞ laroiınc:lon kmi)oa <:d ilan 26 Aralık 2007 kırihli iımnbul Tmleya yokcuı Aahcıli Alroryolot Soıış Fiyollon lislesi'rldeki olınrrır 4lır 9 . Akoryo ri ol l ı 1 de"ıwleıi Tül)(o~ Teknik SfltYislıw Müdürlügü'nd n Ol Mart 2006 larininda v an değerlerdir. ı O. Yerli li")'illcömurü fiyollarr ELi'nin +20 mm porçcı r IOfbo cin•i i~in 26 Arelık 2007 ıorihli Boyi O po Solı) Fiyallorı li,ıesinden olınnı~ olup, o liy cilıw Koop roı ifıni n 43 YT\./Ion olon no liye b deli de dohil adilmi;tir. ı ı. iıhol>ibi')'O kömurü fiyatlan Ha on Kömür lirka inin poriakal ~pi linyil için 26 At o lık 2007 ıorihli nok.liye, yedin<i koııolö oportmon doire.sine ıo~ımo ve KDV dohil p ~in solı4liyoh olon 420 Yll/ıon olorok olı nmr~lrr.
MARK TE MiZ BULABiLECEGiNiZ SAV 1 MARKA ARDA BAZI ARI ... (ALT AŞ~ <l DORE·AI.TA$ El. ALETlERI ra L\TDFINL\ ._ ll BELI MO ~ Cariyle ~Castro/ 1 CDpelallll. l·n'.'ZJ ~i eb m fmsc Id HELAMIN Honeywell IJ ı;:J~~@l@) ~ \._50THENBERGER ./01111/on $ ..,..~.,. our IJf• tJ:!:iıfJII}i$ 11 sarkuysan ~ S hall ICCDM SIEMENS SISme~ ~...- TOSHIBA AIR CONDITIO ER TROX TECHNIK lw ( ZILM€T') 'VI
GÜNCEL Yakıt fiyatlarının güncel bilgileri için hHp://grastlrmg.dogalggx.com.tr/, www.dogglgaz.com.tr veya www.teslsgt.com.tr tık l ay ı nız SANAYiDE 1000 kcal / saat ISI iHTiYAC I içiN GEREKLi OLAN "ÇEŞiTLi YAKlTLARI N MALiYET KARŞlLAŞTlRMA TABLOSU" (26 ARAUK 2007 tarihinde belirlenmiş olan KDV HARIÇ birim fiyatlarla) Aralık2007 en Aralık2006 ı~- A 2.6 Ar~lık 2007 E. E 26 Arıılı k 2007 UCUZA 25 Ata 2006 Yıl lık - !l Tarih ndıı lt - ı; .. YAkıt ,.~ ~'li TMl'inde 1 'ilU8tl8 Gllnı T:ınııncre+<l Bl~m t :l ~ ., O &§M Birim Fiyatı ö> YTU1000 k~l Ye kıt llinml'r/Ui bı Fiyat c( E lıbl~l x .m Oogl• lm = ., ':: ll Or.-ını >D) Kosintıli Do~u S~i 82W 01:L37316 X 1,000 0;437,31.6 Y'l'Llın' ~ 1 Pro-...e.ı. Bui\Hı ''" r.'d<bık Oı""'""'"~ 0.1!13'1316 :YT ' 93'6 0,057006 400 O'l'ô ~ BO IliS kcıo:.)'m' __.8.250J:~.9S Doil•lgou<0 SB s :cı: -o 0 .~7o6•16 X cl 000 1 Pro..,;, Bu~oı w: E.d<tnl< Ore1mmdo ~eMın' 0,437376 YTL 961!1 0,057006 '100 Oı'1313l Y'IC/nı' O'l'ô 1 BOfltŞ a ~so ~oısı.a Kesinlls iz Do~ıu: S•~yl sm 0 ,A50254 X1.000 2 ı>roıes. Bu ı ve 6161<U1k Or ml nde k~·m• 0,450254 YTLJWı' ~% 0,058684 103 0,460254 YlLim) 0% 1 BOTA.S 8260 x0.93 o~·~~ S•114Y' 82110 0,463551>< 1,000 3 Sertı~ı ıOK$tlel ollll(') k ·n.) 0,463551 n uw.• n\6 0,060417 106 OAG 074 YIL/m 1% 2 100>\Ş B2fl0 x0.93 o~oıg,oz s.,..yı 8250 0 ,528962 X1.000 4 Selb&$11~ (l(;(l(llm&y nr·ı kce 'fn 0,528962 YTLJWı' !la\16 0,068943 121 0.$23999 Ylllm• 1% 2 100>\Ş 1!2GO x0 93 liflll Slbffya KbmQIIJ 1000 0,322034 X1000 5 1~1 An~UI· CAY 1~ l:ı::ıll~ 0,3220)4 YT~ 6&14 0,076675 135 0,3:?2034 YTLI< 0% 1 !W<ANJ(OMOR 7.000x0.65 v. . tı li"1dK6nwrlı 4&10 0,289000 X 1.000 6 $om• Kı•~~ ~19 0,289000 Y'rtJlQ 8616 0.095822 168 0,2<10000 Yllftg 20% 4 1.\ln~U 4.640.x0.65 F~Ho: 6 95e2 0 ,963050 X 1.000 7 ~'olloır Yı-Mı o ıl'OAŞ ~ 0,983050 YTl.Jicg S0\6 0,128510 225 0,7547&2 YlUl<g 30% 7 l"<!n!IIIJAWUP9. ~~ 9 662xO.a<l Elolnrlk 880 0, 12Q~:i'X 1,000 8 S9.n9)1 0,120S42 YTl.JicW?I !ıfl\6 0,142051 249 0,120942 YTUl<\IJiı 0% 1 TEOAS kcııl h eooxosg DIIUıtogu BOyU k Sa no"' ' 1000 2;25454$ X 1.000 9 !PG . lko ~ 2,.254545 YTl.Jicg n% 0,222781 391 1.854545 YTL/k9 22% 6 AY~ B ,OOOx092 Dllmıogu ~U k S•~ 1000 2.A80000 X 1.000 10 L1'G . ~~- ~ 2,.480000 YTl.Jicg !f2'l> 0,245059 430 2,0400()0 YTUl<g 22"~ 6 AY~ 1\ 000 x092 Dölanııga:t S•nay1 100 2,4140000 X 1,000 11 !PG·~ ı:ı:~ 2,640000 YTl.Jicg ~ 0,258519 453 2. 90000 YTUl<9 .21•4 5 AYGAZ B ,«l0 x0.92 Moıom ~58 2 .4972<12 X 1,000 12 lw.ın:ıuı Awup ya 1 t.c$11Q 2,497242 YTl.Jicg 1!4\6 0,289870 508 2.2~8 YTUl<g 13% 3 POAS 10.2GG X OJ~' LPG45 kg 1DQO 3,050847 X 1,000 13 S:n:rt1 I DpOI•ı. nbul ı:ı:..ıı~ 3,050847 YTlJicg 90% 0,308166 541 2.55 789 YlUl<Q 20•4 4 AYGAZ ll ooo x090 DÖVizLER T.C. Merkez Bankası EfekiJI Salıt Fiyatı vıııı• eegı,ım 26 Aralık 2007 18flhlnclel<l oovız Kwl911 ı 26 Aralık 2006 ıaııı-ncıe1<ı 00\IIZ Ku~ an Orenı l%) USDolu 1,1821 YTL -- E .. o 1,702-t YTL Notlar 1. Bu ıobloyo ıllonn yoklo kişietme moliyeıleri holckındo fikir verebilmelc i~in hoı:ıılonmış olup, birinı fiyatlarda %18 KDV HARiÇTiR. 2. i~me,'Cfim inin bir bölümü ortalanı o verim değerlerinin içerisinde olup, )...Jcıi hazırlama, dı:poloma, i~! mo gidorlcıri vb. yoleri yakma yon moliyol· leri de bv de!} eri eıkilemi~ •r:'Otomolik kontrol kullanımı, bo kım e· let· me kolilesi gibi nedenietle verim yOI«eltilip, dohcı uygun mcıl iyeller oiU}iunılob<l ir.' 3. Ooğalgoı. fiyatları 26 Atalık 2007 tarindaki Bo!~ va igdo; dağılım ~iıi<4linin ıonf4klrind4 bqlirtilen fiyoılord ı r. igdof dokö dogalga:t birim fiy<rtlon oy! ık ÜFE oronlonnıın deı!li~imine gôre belirlenmektedir, 4. LPG tüp ve Oökmegodiyatıoıı 26 Atalık 2007 arifılı gü ncel li)-ollo ıdır. 5 . Ela kin liy<rtı 26 .Aralı 2007 taıihi i~ bariyle olup. ~neyi kullo.nımındo TRT payı \'4cıncrjifonuisin %3, 8oktrikTukctim \~rgisi i{in ise 'll01 ve ocflm~. 6. Elelctrik kullanımındaki ı5ılmo moıı Gl(llclrikti ı~ılıa olup, 1$1 pompo~ı l<ull m onda cih<uın COP ~~lem ve yıllık de{.ıetleri k nılmolıdı ı. 7. .wıonn bi ı im liyeılı POAŞ"ın sirlailerinde!O YTt/lilıe degeri 0.845 dönü~ ko ayısına bölünerek bulunmu!Olur. 8. AlcaryokılliyoUan EPDt< lorafınd..ı açıklanon Palrol Ofisi AŞ laralından toY5iye edilen 26 Atalık 2007 torilıli Isı -Trokycı nıoholli cı oıyokıl so lı~ liyoUorı alıM"ııi!ır. 12 Teslsat Dergisi Sayı 144 - Aralık 2007 1,4267 YT\. ·17% 1,8768 YT\. -9\4 9. Akoıyo ıl oll ısıl de~4flen Tüpro§ Teknik setVisler MüdortO{JOnden 01 Moıt 2006 ıcırininde v~en de{jetlerdlr. 1O. Yari i liny;i köm ürü fiyatl a n Eli'nin + 20 mm por~olı lo< bo ôn.si isin 26 Ara· lık 2007 tarihli Boyi Depo soh~ fiyatları listasindan ol ınmı~ olup, "Nokli~ci* Kooperolilinin 43 YTljton olon nokliye ve KOV dahil edilmiştir" 11 . lıhoJ sibii')'O ömürü fiy<rtloıı Hakan Kömür ;irkolinin cırvit tipi linyil isi n 26Ara 2007 tarihi' noJcliyovakdv dahil proıin salı; fiyatı olan 380 YlV ton olorak cıl ın mqı ır. 12. Mik.s dökme goıın l<ullonımındo bvhoriQt\Jırıcı gerekmektedir. i~leıme mo li yeilen göı.önüne alınmomı;tır. 13. Bolal 'ın OSB va Sanayiye saflığı doğalgotın birim fiyatı ı9n& 0,021 YTV Sm>otan ÖTV dahil od~ m~lir. 14. Bolai ~n OSB kesintili fiyoıı 1 on 2005 torihindıın itibaren lcoldırı lm ıi ve sode<:e OSB kesintisi.< fi)'Oi ı g ~erli olmu;ıuı. "Sınoi nı~leıil ı ine kes< nt ili so h~ fiyotı OSB kesintisiz. liyolı ile oynı d ır.' 15. 1'1 igda~'n yıllık 1.000.000 m>va üzerinda dogalgcn kullanan sanayi muiJorilorincı uygulanon fiyattır. 16. ı~ı ~o~~ n yıll ık 999.000 m' ve do ho oı. do(l<:ılgat ulloı'OOfl ~teriletiM uygulancın liyattır.
s AlARKO CARRifR SAMAYI YE TICARET A.Ş. IslAM GIIDIQgriJISz:.ııl!«ggı . ~~~~Hı'IIDGılıD KtJ:IUl T•t(ll!fo< 64500111 S<dltnıM 4l ott6o~·Nti.IA\ Tet(anll 1'9'0 ~~)lt'o.ı1K, Sôr,ı1J3>210~-l!ll'fl Tt t(O:>:lll 25Sl Toshiba, ene~i tasarrufunda da rakiplerinin çok önünde! Tos ba'nın VA Se s KJ ala , sahip oldukları çift lnverter kompresôıte i sayesinde, yüksek COP d~eri lle, %30 daha az elektrlk harcar. Bir sisteme, 48 Iç Ckllte ~b en, ısıtma ve sol:)utma iş lerraleri de aynı anda gerQBkleştlrilir . www.tllrt:ıı· ar .com .tr
GÖRÜNÜM ... Yesisat Tarihi TESKON 2007'nin ac;ılı§ındo, önerim üzerine lesisat Tarihi'nin gündeme gelmo i iyi bir bo~longıç ol mu~ tur. TTMDTesisat Mühendisleri Derneği Yönetim Kurulu üy si Sayın Caf r Ünlü'nün yaptığı ara§fırmalar sonucu sunduğu 'tari~' öz tind açıklandığı üz , t - sisat sektörunün tarihi c;ok sağlıklı bir oro~tınno il g li~tirilm lidir. Kanımca lesisat sektörünün son 50 yıllık geli§imi, incelemelerde öncelikli olarak imalat, mürnessillik tasarım, uyguloma ve i:;letme hizmetleri ile ele alınmalıdır. Bu doğrultuda Tesisat Sektörunün Tari~esi yazılırken, tüm bron§· lanndaki geli§imi incelemek yararlı olacaktır. Aynca yapı üretimi içinde hizmet sektörünü temsil eden mühendislik hizmeti rini n g li~imi ara~tırıldığında, 'Duayenler Söyle§ileri'nde görülec ~i üz r , k ndil rinin aktardığı anılar konuyu saglıklı incelemelerden kopannakla birlikt , tarihç nin ayrıntılarında gerekli olan hazırlıklara ı§ık tutmaktadır. Bu d ni ara§fırmo etaplan önemli yapı süreçlerinde ele alınmak suretiyle, bütün ihtisas alanlarında değerlendirme yapılmalıdır. G nelde sektörün geliiimi, 1950 s • çimleri sonrası büyüyen ekonomi ve özel s ktöryo tırımları il oydınlanobilir. 1950'den önce geçen yüzyıla bakıldığında, Osmanlı imparatorluğu'nun son dönemi ile Cumhuriyet'in ilk yıllarında yapılan önemli binaleırın 16 Tesisat Dergisi Sayı 144 • Aratık 2007 Celal OKUTAN "Tesisat sektörünün son SO ytlhk gelişimi, öncelikli olarak imalat, mümessillik tasarım, uygulama ve işletme hizmetleri ile ele alınmalıdtr. Bu doğrultuda lesisat Sektörünün Tarihçesi yazılırken, tüm bronşlarandaki gelişimi incelemek yararlı olacaktar. " te..isol iileri, kalorifer ve sıhhi lesisat kapsamında uygulanını§; bu uygulamalarda Avrupa ülkelerinin mimar ve iO§oat mühendislik hizmetleri ön plana çıkmı:;tır. Bu dönemde makina mühen· dislerinin sektöre ilgisizliği görülür. Bu durum 1 950'1i yıllara kadar sür g 1mi§tir. Dolayısıyla 1950'1i yıllara kadar yapıda t sisat uygu lama sı, t sisat usta-kolfa ve teknisyenleri ile yürütulmü§, dö min sonuno doğru s ktörd hizmet veren makina mühendisleri girmi tir. O devir döküm kazanlorın, yonm silindirik çelik kazanlann, döküm radyatörlerin, mozaik lavabolorın, §ibervanalann imal edilip kullanıldığı dön m sayılır. Çcğu ithal malı olan lesisat malzemeleri içinde yerli ürünler D mirDökvm fabrikalarında üre· Iilen dökme dilimli radyatörve kazonlarla sınırlıdır. 1950-1960 yıllarında istanbul Atatürk Kültür Merkezi, istanbul Hilton Oteli gibi yapılario klima uygu· lamolan boşlamı§, 1960'lı yıllar lnter· national Ot 1 ile Almanlorlo i;birli{ji ic;inde Selnikel tarafındon uluslararası tatbikat yapılmı§lır. Sungurlar, Selnik 1, De.sa, Yıldız Kazan gibi standart ve normlara uygun kazan üretimine paral 1 olarak, llyas Köksal v b nz ri irili ufaklı afölyeler botmı§ gemi ile yıllarca kazan ü Imi~, ülk mizd kazan ima latçı larının adedi hızla iki yüz ad d ri~mi tir. Bu dönemde Çalı§ma Bakanlığı ve SSK, Karayolları Genel Müdürlüğü, DSi Genel Müdürfüğü, Yakın ve Orta Doğu Amme Enstitüsü, MTA, Şap Enstitüsü, ODTÜ Kampüs Fakülteleri, Karfal Süreyya Pa:;a Hastanesi, SSK Samatya Hastanesi, SSK Göztepe Hastanesi, Koray Yapılan, hi Bankası, Ziraat Bankası Genel Müdürtük ve §Ubelerind hizm lig çen biri sisot mühendisi olarak, sektördeki geli§imi takip tm k ~ansını yakala mı~ soyılın m. Isıtma sistemlerinde hic;bir yalıtım önlemi almadığımız, sad c duvarları bir buçuk tuğla dü§ündüğumüz, pencererd ~ift com (muntobık) p neo öngördüğümüz bir devri ya§odık; pompasız doğal siıi<ülasyonun daha ağırlıklı olduğu projelerimizde pompalı sistemlere dönü§ümde, hiçbir zaman pompa he~aplorının doğru ve scığlıklı yapıldığını zannetmiyorum. O dönemde hemen hem n bütün ısıtma sis· !emleri ac;ık imbisat deposu olarak yapılmış, sistemde hava yapma sorunlan ile ka13ılo§ılml§lır. Aynca imalat hataları ve cehalet yüzünden, yıllarca
bütün süzg~ ve lavabolardan ıslak hacimiere pis kokular yayılmı§hr: Saç radyotör kullanılmaktan kaçınılmı§, döküm radyatörl rt rcih dilmi§, konvektör imalatçıla n ve hagan radyotör ür ticileri ticori baskılar il kapanmı§, unite-heaterler yıllar sonra gündeme g 1 bilm i~ tir: V. rimiilik kavgasıyle alüminyum radyotör imalatç ıları iRas ettirilmi§, verim testlerinin üniversitelerimizde sağlıklı yapılmadığı anla§ılmı§tır. Uzun süre ısıtma sisteminde ısı kayıp sapları o kadar mniy Ili yapılm l§fır ki; güvenli radyotör gruplannın yanı sıra ilov k zamlar n doniyle yapılarda ısınmama sorunu ile hic;- bir zaman ka~ı kal"§ıya g li nmemi~tir. 1960-1970 yıllan arasında, tesisaf sektöründe mühendislik hizmetlerinin bir emeklem dön mi ya~omasına kar- §ın, devlet eliyle yapılan en önemli yapıların tem 1sorunlan Türk mühendislerinin hizmetleri ile c;özülmü§IÜr. Örn ğin TRT stüdyolorının klimatizos- "Tesisat sektörünün tarihi titiz bir araşt1rma sonucu yazllmahd1r. Özellikle üretim, müteahhitlik, tasarım ve işletme alanlarmda yaşanan aşamalar, bu etaplarm temel veriler-i olup çok iyi incelenmelidir." Alarko, Svngurlar, Selnikel, Toker, Tebo, D so ürotim v uygulamodo soktör için birerekol sayılırfar. Onlarda yeti- § n müh ndisl rimiz, bugün çok d • ğerfi vzmanlanmızdır. Koç ve Sabancı grupları sektöre sıcak bakma mı§, üretim ve mümessillik hizmetleri ile yetinmi~lerdir. Mühendislik kurulu§ları il in§Oatlannda lesisat hizmetlerini ta§e· ron firma ile yürüt n ilk kuruiU§Iar Haymil, Koray ve Afa sayılır. Günümüzde önd g 1 n firmalardon Form, Is ısan yonu, hastane ameliyathanelerinde Buderus, Viessmann, Wilo, Grundfos, hijyenik kCI§ullar, temizoda teknolojisi, tekstil klimosı atılımları bu dönemde Donfoss, Ayvoz, Standart Pompa, intes, intervalf, Mos Pompa gibi firmaba§lamt §lır. Özellikle Turgut Özal dö- ların sektöre katkılan çok büyüktür. Bun miyl öz 1 s kförün turizm yaptınmlon, lesisaf sektöründe büyük O§amalara yol ac;m~, s.oktörün ilgi alanı ge ni§lemi§lir. Dune kadarAlmanya ile il~kili votondo§larımız kanalıyla ithal edilen malzemelerin mümessillik hizmetteri ortak pazara giri§imiz ile bambe§ ka bir§ekil almı§, devoso boyutlara eri§mi§ mühendislik hizmetlerine dönüşmü~tür: Üniv rsit leri n 1 sisot sektörü ile ilgilenmesi, ısı tekniğinin yanı .. ıra uygulamoya dönük konuların e le alınması bu dönemde gel"<jekle~ir. Artık üniversitelerde gen<;ler; ısıtma, havalandırma, klima, sıhhi tesisot, yangın ve otomosyon dersleri olmaktadır. iTÜ, Yıldız, ODTÜ, Gazi üniversitelerinin yanı sıra hemen h m n bütün üniversiteler lesisaf temel bilgilerini üni rsited okutmakta, g n<;leri s ktöre hazırlomcı ktadırlor. gün h r branşta, yüzlcroo güv nilir, uzman firma ortoya c;ıkmı§; binlerce prof yon 1 t sisot müh ndisi s ktörü temsil etmeye ba~lamı tır. Diğer taraftan kförün tosonm bölümund 50'1i ve 60'1ı yılların serbest büroları pom'IOkla sayılır. Bunların yeti§tirdikleri mühendislerin firmalannın sayısı, bugün iki yüzü g~mi§tir. Bugünkü anlayışla lesisol projecisi finno soyısı binlercedir. Meslek odasına kayıtlı ve tescil b lgelil r ise 10-12 bin düzeyind dir. Araları nda bilgi, yetenek, nitelik ve kalite farklılıkla n olmakla beraber, in- §aat sanayinde tum tasarım firmalonmıza güven duyulmaktadır. Abdi ipekçi Spor Salonu'nun projelendirme a~amosında, "fu 1-oil g rek yok, kömürfü yapalım, klima sistemi lüks... diy n kamu kurum ları , c;ok kısa süred yapıda doğalgaz kullanmı§lorve klima GÖRÜNÜM ----- uygulamı§lardır. Bu dönemin son otuz yılı ic;inde, ülkemi:z:de yapılan hava meydanı terminal binaları, kongre n rk zl ri, hastane! r, ot ll r t sisat yönünden ileri teknolojinin en güzel örn ki rini$ rgil m kt , bu yapılarda gunümüz lesisal mühendislerinin imzalorı görülm ki dir. Alı~ılmı~ t i$al bran lan dıfi ında enerji, <;evre, yangın, otomasyon ve özel lesisat ihtisas konula rında uzmaniO§an c;;okdeğerli meslekta§lorımız bulunmaktadır. Bu nedenle lesisat sektörünün tarihi titiz bir ora~tı rmo sonucu yazılmaltd ır. Özellikle üretim, müteahhitlik, tosanm vG i1l tm olonlarında yo~onon o emalar, bu etapların temel verileri olup çok iyi incelenmelidir. Tesisat Tarihi'nin meslekte on, yirmi, otuz, kırk ve elli yılını doldurmu~ meslekta§- lanmızın katkısı ile, lesisat sektörünün tarihi '201 O Antalya Rehva Toplantısı'na yeti~mesi, sektör için c;ok önemli olabilir. Jıııı- Ulusal Nitelik, Uluslararası Boyut Bozı mosl kta~larımtz; Ulusol To sisat Mühendisleri Kongresi ile, Türk Tesisat Mül ndisl ri Do ği'nin iki yılda bir yapmakta olduğu Uluslararası Tesisat ı; knolojisi S mpozyumu'nu korşıloştırrnokta; bir çırpıda ikisinin birle ip bu toplantılonn 'uluslararası boyuta' dönܧmesini arzulamokta, seyrek de olsa konu son günlerde gündeme gelm kt dir. Uluslarorası sempozyumlonn amacı , geli§mi§ ve geli§mekte olan ülkeler ile bilgi alı~veriiidir. Ayrıca araştırma ve geli tirme c;alı§malarının yanı sıra, uygulamaya dönük inovasyon (yeniliklerin) oktarımı da ön plana ç ıkmaktadı r. Bu amoc;la, s mpozyumdaki katılımcıların sektörel konularda uzman olması, ülk mizi t msiled c k}' ı · n kleri iç rmesi gerekir. Bu anlamda Türk Tesisat Tesisa Dergisi Sayı 144 - Aralık 2007 1 7
GÖRÜNÜM Mühendisleri Derneği tarafındon or· genize edilen sempozyumların önemi ortaya çıkar. Ülk mizd t sisat s ktörünün sorunları incelendiğinde, yurt içi v yurt dı~ı arasında farklılıklar görü· lür: Yurt isi kongreler, lesisat sektöründ çolı~on makina müh ndisinin, t i· sat ile ilgili 20 bin adedini ilgilendiren üretim, tasarım, uygula ma, eğitim, i§letme konularını kopsamokta; mesleğin disipline edilmesini ve geli~iminin sağ lan masın ı hedeAemektedir. Bu nedenle 3 ila 4 günümüzü kapsoyon kongre, tüm makina mühendisleri, akademisyen ve yapı teknolojisi ile ilgili uzmanlaryönünden çok yararfıdır. Kongre programına uluslararası olması amacıyla yabancıları kalmak, kongre dilini Türkçe dı§ında dillerle kanştırmak <;ok faydalı olmayacak, doha derin uzmanlık konuları mesleğe y ni bo~layanlor için zor v taklidc yönelik bir uygulamaya dönü§ecektir. Toplantıla rın ulusal ve uluslararası olması yerine, kongrede birle§mesini savunan kar§ı görü§lerin Ön plana çı kan iddia gerekçesi, öncelikle her yıl bir toplantı v fuar yapılma. ının g raksizliği; aynco bu organizasyonlann hepsinin meslek odamız yöootimind yapılmasının yararlan olduğu vorsoyımıdır. Kanımızca bu görüş çok yanlıştır. Çünkü makina mühendisliği hizmeti çok gen i~ bir olana yayılan, her olanda uzmanlık gerektiren bir hizmettir. Bu onlamda, m kanik tesisot müh nd is lik hizmetlerini makina mühendisliği diplomo yetkisi il s ı nırlamcık çok hatalı bir uygulamaya yol açar. Kaldı ki, mekonik lesisol müh ndis liği , makina mühendisliğinin uzmanlık dalı olarak tanımlanmı§; bu uzmanlar TTMD örgütünde to planmı§ ve oda :;emsiyesinde topluma hizmet amaçlı bir ihtisas d rncği olorak, 15 yıldır k ndini konıtlaml§ ve gelişmi§ bir demek olU§· turmuştur. Ülk mizin ön mli yapılannda TTMD üyelerinin hizmetleri ile 18 Tesisat Dergisi Sayı 144 • Aralık 2007 "Ülkemiz bilgi ve teknolojide arzulanan düzeyi yakaladığmda, mekanik lesisat mühendisliği, yapı teknoloji mühendisliğinin bir uzmanhk dalı olacak, bu anlamda bütün toplantılar uluslararası düzeyde sektörel sorunları içerecek tarzda yapılacaktır." ASHRAE, RfHVA, ASPE, FIDIC ili§ kileri bunu kanıtlar. Hal böyle iken, hepimizin önem verdiği ulusal kongrelerin uluslararası boyut kazanması önerilerini dikkati değ ri ndirm k, bunların nicelik ve niteliğin i birbiri ile kan§fırmadon birbirind n müstokil g li~ imi • rini sağlamak çok yararlıdır: Ülkemiz bilgi v t knolojid arzulanon düz yi yakalodığındo, mekanik lesisat mühendisliği, yapı teknoloji mühendisliğinin bir uzmanlık dalı olacak, ister istemez, bu anlamda bütün topla ntılar uluslararası düz . yd • ktö 1 sorun ları içerecek tarzda yapılacaktır: Bu doğrultuda, TTMD üye ve yönetimi rinin titiz davranması , oda yönetimlerinin de uzman ihtisas dernek! ri yonında y r alması gerekir. Aksi halde, ihtisas dernekleri zoyıfloyıp güçlerini koybetm kle kalmayıp, lesisat sektöründe hizm t sorumluluğu, yapabilirlik kavramı ortadan kalkacak, uzmanlık hic; bir zornon günd m g lmeyec ktir. .... ISH Messe Frankfurt China International Trade Fair For Sanitation TESKON 2007 Kongresi ile aynı tarihI rd , izmir t p Kul 'd yopılan ISK Sodex fuarı çok bo§Orılı olmu§tur. Bunu takib n 15-18 Kasım tari hleri orasında Antalya'da tertiplenen fuarın da aynı bo:;anya ula§ ması biz,lere göstermi§tir ki; HVAC, plumbing, sanitory, su sisI ml ri, pompalor, vonalor, borular ve aksesvoriarın te§hirinin yanı sıra enerji v; rinılil i ği v ç vr tkinlikl ri globolle§meye paralel önem kazanmaktadır. Bunun dı~ındo, ruorlarda ziyaretçi, üretici ve tüketici ili§kisinin yiiz yüze olması, kurum, firma ve ki~ilerin birbi rini tanıması, yeni ürünler ve yeniliklerfe kof§ı kaf§ıya gelmesinin yararlon çok büyüktür. Düne kodor Frankfurt, Mi lano, Han no· ver'de izlem imkanı bulduğumuz tesisot fvorl arı, ISH Messe Frankfurt, özellikle Murat Demirta§ kanalıyla istanbul, jzmir, Antalya, Koyseri illerinde tertipledikleri fuartarla öne çıkmı§, yurtiçi fuarlonn batı fuarlanndan bir fari<ı olmadığı, hatta onlardan fazla t rcih gördüğü onlo~ılmı~tır. Bu yönl ri ile fuar profilini iyi değerlendirmek, katılımcı v d t ki yici firma v örgütlerde teknik to plantı, sempozyum, seminer ve sosyal aktiviteleri önemsernek gerekir. Alı§ılagelen ASHRAE, Avrupa Birliği, Arap ülkeleri modellerinin yanı ıra Singapur, Duboi, Moskova fuarların ın geli§imi takip edilmelidir. Öz Ili ki 19-22 Şubot tarihleri arasında 300 adede eri~n 49 ülkenin katılımı il yapılacak olon, yaklaşık 20 bin ziyaretçinin beklendigi Shanghai (Çin) Entegrcısyonel Fuan, Çin teknolojisi ve ürünlerinin tanıtımı açısından çok önemlidir. Ayrıca spansorlar dı~ındo orgon iz:yo· no yardırncı olon Çin Isıtma Sistemle ri Birliği il P kin Soğutma Dem ği'nin faa liyetle rini yakınan tanımak, Al - manya Sanayi Birliği, China District Heating Association, EHI-The Assocotion of European Heating lndustry, FGK-Prof syonol lnstitut for AirConditioning in Building, WPC-World Plumbing Council dost ki rini görmek, iterisi M;in bizlere ı~ık tutacaktır.
1Jiııı- Sektörde Yeni Uzmanlık Alanları Son yıllarda lesisat sektörünün inanılmoz hızlı g li~imi, 't ni hizm tl ri gün· deme getirmi§, sektörü yapı teknolojisi konularına yönl ndimıiştir. Bunla· n n bo ında enerji, enerjinin etkin kullanımı, sürdürülebilir enerji kaynaklan, emisyonlarve çevre etkiniiideri gelmektedir. Bu g l~im, TESKON 2007'nin gündeminde de görülür. Düne kadar yapı fiziği, yapı formu, iç mekan zenginliği gibi kullanılabilirlik, dayanıklılık ve yangın gibi yapı güv nliği konulan gündeme alınmozken, bugün enerji etkinliği, konfor, güvenlik, dayanıklılık ve kullanılabilirlik esasları gündeme girmi§fir. Bu yakla§ım, ister istemez, makina müh ndisliği hizm t dalını aşmokta, mekanik lesisat sınırları dı§ında uzman müh ndisliği g kti n n rji,ç v , yangın, dogalgaz, jeolemıal, mutfak, çoma§ırhane, yüzme havuzu, peyzaj, olomasyon, yapı elernonlan mühendislik hizmetlerini gündeme getirmektedir. Doloyısıyla makina müh ndisliğinin bir uzmanlık dalı olan mekanik tesisat mühendisliği hizmeti gelişmi§, mühendislik temel bilgilerini içeren profasyon 1 uzman müh ndis 1 kni k sorumluluğu alanına yayılmı§tır. Bu gidi§of, yapı mevzualımızı deği§tirmekt , dolayısıyla yıllarca savunduğumuz standart ve yapı kodlannı gündeme getimı ktedir. Ayrıca bununla kalmayıp, kamusal denetim, mesleki kontrol sisi ml rinde deği~iml re yol açmakto; kontrol, denetim sınırları, mesleki kontrol yöntemleri, yapı yönelim ve meslek odası kontrol ve sicil durum belgesi uygulaması yerlerini, danışman, mü~avir kontrolla rı na, zorunlu kamu yönetim incelemelerini v m s ki sorumluluk sigorta düz - nine bırakmaktadır. "Kamusal bir denetimi zorunlu kılan imar mevzuatı ve imar yasaları, yapılara sadece zorunlu kurallar bakımından denetlemeli, kontrolda tasarım esaslaranı zedelememelidir." Bürokra:;iye boğulmuş, görev ve yetkiterin paylo§ıldığı yönetim alı§konlığımız nedeniyle bu dönܧÜm bizlere zor gelecek, yasa ve yönetmeliklerimizd g kli büyük d ğişim r hızla yopılamayacaktır. Fazla gecikmeden yapı m vzualımızı değ~tinn miz, AB veya geli§miı; ulke standart ve yapı kodları düz yin g tirmorniz g kir. Bu anlamda oneeliidi imar yasolarımızın deği§mesi zorunludur. Kamusal bir denetimi zorunlu kılan imar mevzuatı ve imar yasaları, yapılan sadece zorunlu kurallar bakımından deneti - meli, kontrolda tasanm esaslarını zedelem melidir. Diğ r birdeyimle, yasalarcı uygun 1 k· nik sorumluluk altında zorunlu standartiara uyumlu tarzda yapılan tasarım, hiçbir §ekil ve usulle kontrol mercii ri tarafındon deği§tirilmemeli; tosonmcılara, uygulayıcılara, üretici ve i~l tm cil re ı knik sorumluluk sigortası uygulaması zorunluluğu getirifm lidir. Bu tür sigortayo haiz olonlar için, onların kurum, :;irket veya kişi olup olmamasına bakılmaksızın, mimar ve mühendis olmak :;artıyla hizmetlerin içerisinde yapabilirlik 'liability'v prof syon Ilik lg 1 rini n yanı sıra, hizmette teknik sorumluluk aranmalı, yotırımeı v kullanıcı ic;in güv n ortamı sağlanmalıdır. GÖRÜNÜM ----- Anayasal güvence altındaki mesleklere mesleki eğitimferin diploma yetkisi artık ortadon kalkmaktadır. Bun· dan böyle hiç bir makam 'osonsör pro- . sini, yangın proj ini, doğalgaz projesini, otomosyon projesini ve benzer öz 1 1 ~iso! proj 1 rini sod c mokino veya mekanik lesisat projecileri yapar, sicil durum belgesi zorunludur,' diyemeyecektir. Bu tür hizmeti, yapabilirlik sigortası belirleyecektir. Ancak ülk miıde maalesef bu tür bir sigorta sistemi kurulomamı~lır. Dolayısıyla bu uygularnoda sorunlario kor- :;ıla~ılocak, uygulamoya dönvşü zaman alacaktır. TESKON'un içeriği, teknik yayınlarda görülen ihtisas konuları inc.elendiğinde görüleceği üzere, yapı 1 knolojisind bino fiziği, ısıl konfor, iç hava kalitesi, sürdürülebilir enerji kaynakları, n rj i-.; rimliliği, 1 miz oda teknok>jisi, hijyen, sağlık, gurültü, yangın güv nliği, ısı pompoları, g ri kazanma sistemleri öne çıkmıı;hr. Bu konular sıradon mekanik lesisol mühendisliğinin bilgi ve deneyimini o~on, 1 knik orumluluk yükl n m - yeceği özel tesisotlardır. Ayrıca her biri k ndi ic;inde uzmonlıkdollorına ayrılır. Bu konularda uzmanlık meslek içi eğilim, uyguloma ve den yimle lde edilebilir. Düne kadar pormoklo gösterebilec ğimiz uzman sayısı v niteliği çok d - ği§mi§lir. içinde bulunduğumuz bilgisoyar çağı v int rnet ortamı, genç mühendisierimize büyük olanaklor sağlamakta, onlonn d neyimli v bo- :;anlı mühendislerden daha boı;arılı ve uzman hale getimıi§ bulunmaktadır. Bu yönleri ile mühendislik hizmetleriçok farldı bakılmalı, hizmolin d - ğertendirilmesi uzmanlığa göre yapılmalı, uzmanlık m si kt ki hizm ı süresi ile ili§kifi olmamalıdır. Tesisa Dergisi Sayı 144 • Aralık 2007 1 9
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=