"' o o N � jij 1200 1100 >-- 1000 .,, 900 .... :2 800 ı ,:, 700 • • � • :;. 600 :, • u 500 400 300 c:; 200 • • • •• • • • :ı: 100 o o 0.5 1 .5 2 2.5 3 Florür Muhtevası (mg/l) Şekil 1: Çocuklarda çüıiik diş vakasıııın içme sularındaki jloriire bağ/anıtsı. (Kaynak: Dean, 1943) santrasyon 1,5 mg/L'den daha yukarı doğru artırıldıkça diş fluorosisi vakaları artmaya başlar. Burada şunu da ilave etmeliyiz ki, içme sularına florür eklenmesine uzun senelerdir şiddetle muhalefet eden bazı kesimler de mevcuttur. Ancak bunların öne sürdüğü iddialar bilimsel literatürde ve otorite olarak kabul edilen teşkilatlar tarafından kabul görmemiştir. İçme sularına diş sağlığını korumak için eklenen florürün kanser, beyin hasarı veya osteoporoz ile ilişkisi olduğu belgelenemem işti r. Her gün içilen su miktarı hava sıcaklığına (iklime) bağlı olduğu için tavsiye edilen florür konsantrasyonları da hava sıcaklığına göre değişmektedir. Tablo 2'deki florür değerleri içme suları için ABD'deki CDC (Center for Disease Control) tarafından tavsiye edilen "en iyi" florür konsantrasyonlarıdır (AWWA, 1999). Tablo 1 'deki değerler şu formüle uygundur (Hammer): Tablo J. İçme suyunda bıılıınınası tavsiye edilen jloriir miktarı. Günlük azami hava Tavsiye edilen sıcaklığının senelik florür miktarı ortalaması (°C) (mgll) En iyi florür konsantrasyonu (mg/L) = 0,34/(0, 1 6 + 0,01 1 T) Bu formüldeki T sembolü °C olarak sıcaklığı temsil etmektedir. Bu formüle göre hesaplanan değerler Şekil 2'de gösterilmiştir. Bu şekildeki alt sınır ve üst sınır değerleri de CDC tarafından tavsiye edilen değerlerdir (AWWA, 1 999). Arıtma tesisinde suya florür eklenirken bu sınırlar arasında kalınması tavsiye edilmektedir. Florür tüketiminin kalıcı dişleri henüz teşekkül etmemiş ve teşekkül etmekte olan küçük çocuklar için faydalı olduğu, yetişkinler tarafından tüketilmesinin faydasız veya daha az faydalı olduğu kabul edilmektedir. Ancak içme suyunda florür bulunmasının yetişkinlere de faydası olduğunu bildiren kaynaklarda mevcuttur. Kalıcı dişlerin oluştuğu yıllarda (ilkokul öncesi ve ilkokul çağında) vücuda alınan florür iyonunun (F-) diş yapısı içinde hidroksit (OH-) iyonunun yerini aldığı ve netice olarak dişlerin asitlere karşı daha dayanıklı hale geldiği ve asit üreten bazı bakterilerin inhibe olduğu düşünülmektedir. Dişler teşekkül ettikten sonra diş yapısındaki florür miktarında mühim bir değişiklik olmaz. İçme suyunda 0,7 mg/L veya daha fazla florür varsa (böyle bir su tüketiliyorsa), ayrıca florür tabletleri vb. florür takviyelerini kullanmaya gerek yoktur. İçme suyunda florür daha az ise tabletlerle ve florürlü diş macunları ile takviye yapılabilir. Çok küçük çocukların çok miktarda diş macununu yutabilecekleri göz önüne alınıp florür muhtevası düşük macunlar kullandırılması ve kontrollü bir şekilde tabletlerle takviye yapılması tavsiye edilmektedir. Suda 0,3 mg/ L'den az florür varsa, 0-2 yaş arasında 0,25 mg/gün, 2-3 yaş arasında 0,5 mg/gün, 3 yaşından sonra da 1 mg/gün miktarlarında ilave florür alınması faydalı olacaktır. Sudaki florür miktarı 0,3-0,7 mg/L arasında ise 2 yaşına kadar ilave florür tüketimine gerek yoktur; 2-3 yaşlarında 0,25 mg/gün, 3 yaşından sonra da 0,50 mg/gün ilave florür alınması yeterli olacaktır. Bu rakamlar genel kabul görmekle beraber, florür tabletleri gibi takviyelere başlamadan önce bir diş hekimine veya çocuk hastalıkları uzmanına danışılması tavsiye edilir. Hekimin doğru bir karar verebilmesi için içme suyunda ne kadar florür olduğunu bilmesi lazımdır. İstanbul ve Marmara Bölgesi için teferruatlı rakamlar aşağıda verilmiştir. Florür konsantrasyonu 2 mg/L'den fazla olan bir su içme suyu olarak kullanılacaksa, arıtma tesisinde florürün bir miktar giderilmesi düşünülmelidir. Konsantrasyon 4 mg/ L'yi aşıyorsa florür giderimi mutlaka tatbik edilmelidir. Alum (Al2(SO4)3) ile yumaklaştırma ve çöktürme/filtrasyon işlemleri ile florür miktarı azaltılabilir. Florür inorganik bir adsorbant olan aktif alumina ile etkili bir şekilde giderilebilir (AWWA, 1999). Ayrıca kireç ile yumuşatma, ters osmoz ve elektrodiyaliz florür giderimi sağlayan metodlardır. Florür muhtevası yetersiz bir suya florür eklenmesinin hedefi tüketicilerin diş sağlığının korunmasıdır. Suya florürşu sekiz bileşikten biri kullanılarak eklenir (Sawyer ve diğerleri, 1994; AWWA, 1999): 1. NaF (sodyum florür) 2. KF (potasyum florür) 3. CaF2 (kalsiyum florür) 4. HF (hidroflorik asit) 5. Na2SiF6 (sodyum silikoflorür) 6. MgSiF6 (magnezyum silikoflorür) 7. H2SiF6 (silikoflorik asit) 8. (NH4\SiF6 (amonyum silikoflorür) <D C, 10,0-12,0 1,2 Tablo 2. İSKİ Tesis çıkışlarında jlorür konsantrasyon/arı. ·.; ·e .. o -;;; 12,1-14,614,7-17,6 17,7-21,421,5-26,2 26,3-32,5 Kaynak: AWWA, 1999. ·.; � 140 L 1, 1 1 0,9 0,8 0,7 İçme Suyu Arıtma Tesisi Florür (mg/1) Elmalı Tasfiye Tesisi genel çıkışı 0,1 Büyükçekmece Tasfiye Tesisi genel çıkışı 0,21 Kağıthane Tasfiye Tesisi genel çıkışı 0,1 Ömerli Tasfiye Tesisi genel çıkışı 0,07 Kaynak: Saatçı ve diğerleri, 1996.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=