Türkiye Ekonomisi Economy of Turkey Bu çalışma YEMAR 'dan (Yapı-Endüstri Merkezi Araştırma Bölümü) Birgül Yavuz tarafından hazırlanan Türk Yapı Sektörü Raporu 2003 'ten alınmıştır. M o o E 1 . 2002 YILI 1 . 1 . Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) Türkiye ekonomisi 2000 Kasım ve 2001 Şubat krizlerinin etkisiyle o/o 9,4 oranında daralmış, bu hızlı daralmanın ardından 2002 yılında büyüme yakalanmıştır. Başta sanayi sektörü olmak üzere inşaat sektörü ve mali sektör hariç bütün sektörler bu büyümeye katkıda bulunmuşlardır. 2002 yılı programında GSMH büyümesi o/o 3 olarak öngörülmüştür. Yılın 2. ve 3. dönemlerinde büyüme beklenenden daha fazla olduğu için o/o 4 olarak revize edilmiştir. Ancak 2002 yılında bu oran da geçilerek daha büyük bir büyüme yakalanmıştır. 2002 yılında Gayri Safi Milli Hasıla cari fiyatlarla "273 katrilyon 463 trilyon 168 milyar TL" , dolar bazında ise yaklaşık olarak "180 milyar dolar" olarak hesaplanmıştır. 2001 yılındaki o/o 9,4'Iük gerilemeden sonra, 2002 yılında GSMH o/o 7,8'Iik bir yükseliş yaşamıştır. 2002 yılında ekonomideki büyümenin nedenleri şöyle değerlendirilebilir: t 2001 yılında ekonomi rekabet gücü kazanmıştır. t 2002 yılında ihracat büyümüştür (özel sektör yurtdışına yönelmiş, İhracat aracılığıyla krizi yumuşatmaya çalış mıştır). t t t t t t t Mali piyasalarda istikrar sağlanmıştır. Ertelenmiş yatırınılarda ve tüketimde canlanma eğilimleri başlamıştır, ancak yine de yatırımların ve tüketimin etkisi 2002 yılı için sınırlı boyuttadır. Döviz kuru istikrara kavuşmaya başlamıştır. İç talep canlanmaya başlamıştır. 2001 yılında üretimde daralma nedeniyle azalmış olan stoklar, 2002 yılında artmaya başlamıştır. Tarımsal üretimde artış kaydedilmiştir. Daha önceki kriz dönemlerinde meydana gelen, yurtdışından "sıcak para" ·;;; -� akışının rolü 2002 yılında çok fazla ol- � mamış, bu duruın da sürdürülebili rliği � , artırmıştır. j 26 1 Tablo 1. 2002 yılı GSMH % büyiime (döııeınleı). 1. 2. 3. 4. dönem dönem dönem dönem 0,4 10,4 7,9 11,5 Kaynak: DİE Ancak 2002 yılındaki büyümenin asıl nedenleri tarım ve ticaret sektöründe beklenenden yüksek büyüme hızı yaşanması, ihracat ve stok yenilemesidir. 1 . 1 . 1 . Dönemler (Tablo 1) I. dönem Mart ayında canlanma gücünü ihracat tetiklemiştir. Üretim artışları da imalat sanayisinin alt dallarındaki ihracata yönelik sektörlerde olmuştur. İmalat sanayisine ait stoklar da bu dönemde çok azalmıştır. Stokların minimum düzeye inmiş olması nedeniyle, üreticiler yaz aylarında satış yapabilmek ümidiyle stoklarını yenileme faaliyetlerine girişmişler, üretimi artırmaya karar vermişlerdir. Özel kesim ve kamu kesimi sabit sermaye yatırımları sırasıyla o/o 30,9 ve o/o 1 8,1 oranında azalmıştır. O. dönem Sanayi üretimindeki canlanma devanı etmiştir. İç talepteki canlanmanın en önemli göstergesi olan özel nihai tüketim har camalarında bu dönerinde o/o 3,2'Iik artış Grafik 1. GSMH Değerleri (1992-2002) milyon$ görülmüştür. GSYİH büyümesine temel pozitif katkı, stok değişmelerinden gelmiştir. Bu dönemde yalnızca özel sektör sabit sermaye yatırımlarında azalma görülmüştür. l ll.dönem Temmuz ayında sanayi üretimi bek lentilerin üzerinde gelişerek krizin etkilerinin silineceğine ilişkin olumlu sinyaller verilmeye başlamıştır. Ağustos ayında da yüksek ihracat performansı sayesinde ekonomide gelişme süreci devam etmiştir. Eylül ayında kapasite kullanım oranları artmış, bu durum da sanayi üretimini artıran unsurlardan biri olmuştur. 2. ve 3. dö nemlerde stoklar yenilenmiş, üretim artışı başlamıştır. Ancak yine de bu iki dönem deki o/o 10,4'lük ve o/o 7,9'Iuk büyüme, iç talebi canlandırıcı bir etki yaratmamıştır. Yine özel sektör dışında bütün sektörlerde artışlar görülmüştür. iV.dönem Kasını ayında sanayi üretimi yine artış göstermiştir. Ekonominin canlanmasında dış talebe yönelik sektörlerdeki üretim artışının etkisi büyüktür. Diğer dönenı-lerden farklı olarak 4. dönemde bütün sektörlerde artışlar görülmüştür. Yine de yılın son üç ayında görülen canlanma yılın geri kalanını biraz toparlamış sayı labilir. Özel nihai tüketim harcamaları o/o 4,2'lik artış göster miştir. Özel sektördeki bu gelişmenin pozitif etkileri 2003 yılında da sürmektedir. 2 2 0.000 r-------------------------- 120.000 r-,--,--.---,----,r---r---,--__,r--....---.--� 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 1 yıllık değerler 158.152 178.711 132.298 170.07 182.82 192.438 206.559 185.26 201.439 148.215 179.914 Kaynak: DİE
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=