M o o "' J 1 ın "' >, "' ın Burada debi ölçümlerini yapabilmek için ölçüm cihazı kullan ıl ır. Cihazı n belleğinde balans va nalarına ait karakteristik eğriler yüklüdür. Bu sayede örneğin vana anma çapı ve ön ayar değeri girilerek debi görüntülenir. Eğer kolon balans vanası için bir ön ayar değeri hesaplanmamış ise bu cihaz taraf ından tespit edilebilir. Vana anma çapı ve istenilen debi girilerek cihaz bas ınç farkın ı ölçer, istenen değer ile gerçek değeri karşılaşt ı rır ve ekranda gerekli ön ayar de ğerlerini görüntüler. Ölçümlerde değişik ölçüm metotları kullanılabilir. 8. Enerji Tasarrufu Potansiyeli 8.1. Genel bilgiler ısıtma sistemleri kendi aralarında karşılaştı rılamazlar. Bundan dolay ı bir ısıtma sisteminin enerji tasarrufu potansiyeli genel olarak ortaya konulamamaktadır. Kabul edilebilir ifadeler, tahmine ve geçmişteki tecrübelere dayan maktad ır. Örneğin Almanya' daki binaların% 80 - % 85' i talimatlara uygun olarak ayarlanmamıştır. Bunun anlam ı, yüksek hacimsel debilerin, kontrolsüz bir şekilde, sistemlerin boru tesisat larında dolaşması demektir. Bunun sonucu da, yüksek enerji gereksinimi ve ek ısı kaybıdır. Yaklaşık% 5 ile% 15 arası tahmini bir enerji po tansiyelinde, VDI 3808'e göre, Almanya'daki mevcut binaların ortalama enerji harcama değerleri baz alındığında, apartmanlarda 1 O ile 30 kWh/(m2xa) arası ve büro binalarında 6 ile 17 kWh/(m 2xa) arası bir enerji tasarrufu ya p ılabileceğidir. ısıtma alanı 140 m2 olan ve ısı tma sistemi kullanım verimliliği % 85 olan bir konutta bu senede 150 ile 450 1 aras ı bir mazot tasarrufu demektir. CO 2 emisyonu ola rak ifade edersek bu senede 450 ile 1300 kg arası daha az CO2 demektir. 8.2. Hesaplanabilir enerji potansiyeli Hidrolik balansın getirdiği enerji tasarrufunu rakamsal olarak belirlemek nerdeyse mümkün değildir. Çeşitli ısı dağıtım sistemleri üzerindeki hatalı etkenlerçok değişkendir. Kullan ıcı davranışı da genel olarak zor tarif edilebilir. Pencerenin açılması ile yapılan bir sıcakl ık kontrolü (çok ısıtılm ış odalarda) ve gidiş suyu sıcaklığın ın veya pompa gücünün yükseltilmesi değer olarak önceden hesaplanamaz. Enerji tasarrufu potansiyeli gerçekte aşağıdaki etkenler ile aç ıklanabilir: 8.2.1. Oda sıcaklığının yükseltilmesi Aşırı debili radyatörler daha yüksek ısı verirler. Terınostatik vanalar bu yüksek debilere göre tasarlanmad ı ğından ses oluşumuna eğilimli dirler. Kullan ıcı ses oluşumunu düşürmek için ço ğu zaman termostatik vanay ı açar. Bunun sonucu yüksek oda s ıcakl ıklarıdır. Oda sıcakl ığını 1°c yükseltmek % 6 daha fazla enerji kayb ına yol açmaktadır. Pencere üzerinden bir oda s ıcaklığı kontrolü gerçekte çok yüksek kay ıplara yol açmaktadır. 128 8.2.2. Yüksek gidiş suyu sıcaklıkları Gidiş suyu sıcaklıklarının yükseltilmesi ile ısı üreticisindeki ısı kayıpları da yükselir (egzoz kay ıpları, yansıma kayı pları). Aynı zamanda boru ağ ında da yüksek ısı kayıpları vardı r, bu da ısı t ılmayan mekanların (kömürlük gibi) sıcaklığının yükselmesini beraberinde getirir. 8.2.3. VDI 3808'e göre karakteristik değerler VDI 3808 hesap algoritmalarına göre aşağıda tarif edilen sistem parametreleri değişikliklerine göre teorik olarak aşağ ıdaki enerji harcamaları değişikliği ortaya çıkmaktad ır: t Oda sıcaklığı : Her Kelvin oda s ıcaklığı de ğişikliği % 6 daha yüksek ısı kaybı t Egzoz kayb ı : Egzoz sıcakl ığı nı n 20 K yükseltilmesi % 1,2 daha yüksek egzoz kayıplarına karşı gelir t Yansıma kayıplar ı : Her 1 O Kelvin kazan s ıcaklığı yükseltilmesi yansıma kayıplarını % 0,25 yükseltir t Dağ ıtım kayıpları: Boru ağındaki ortalama su s ıcaklığının her 1 O K yükseltilmesi %1,5 dağı tı m kayb ı yükselmesine neden olur t Pencere ayarı (pencerenin aç ılması ): Kulla nıcıya bağl ı ısı kayıpları Tarif edilen kayıp faktörleri ile hidrolik balans sayesinde komple ıs ı üretici sistem ve ısı dağıtım sistemi dahil yaklaş ık% 5 ile 1 5 arasında bir enerji tasarruf potansiyeli mümkündür. 8.2.3. Yükseltilmiş sirkülasyon pompası hacimsel debisi Balans ı yapılmamış dağıtım ağında, hacimsel debinin (s ıcak su) yükseltilmesi (eksikleri gidermek için), devir daim pompas ı enerji ihtiyac ını yükseltir. Hesap edilmiş biranma basınç kaybı ve hacimsel debininyarısı kadarazaltılmas ı ile tahrik enerjisinde % 1 O ile 20 aras ı nda birta sarrufyapmak mümkündür. 8.2.4. Not: Hidrolik balans için yapılan masraflar, genel olarak bakıldığında, ek bir finansal yük anlamına gelmemektedir. Yap ılan gerekli yatırımlar, kendini, sistem işletme masraflar ı üzerinden, çabukamorti edecektir. EkolarakCO2emisyonu düşümüne de katk ıda bulunulmaktadır. Stuttgart Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmaya göre Almanya'daki mevcut sir külasyon pompaların ın ortalama 3 misli büyük seçildiği ortaya ç ıkmıştır. Araştırmada yer almayan tahminlere göre kalorifer sisteminde yap ılacak tadilat sonucunda hidrolik balans ve elektronik kontrollü sirkülasyon pompası kullanarak pompa enerji tüketiminin % 40 düşürülebileceği ortaya çıkmıştır. 8.3. Örnek projelerdeki enerji tasarrufları Örnek: Frekans kontrollü pompa ile enerji tasarrufu potansiyeli. 20 kW ısı ihtiyacı olan bir dubleks villanın ısı dağ ıtımı için yaklaşık 50 W bir pompa gücüne ihtiyacı vard ır. Eğer 90 W bir pompa kullanılırsa, 40 W daha fazla güç kullan ılmış olur. Senede 6000 saat çal ışan bir sistemde 240 kWh fazla enerji kullan ıl ır, bu da elektrik kWh fiyatını 0,25 DM alırsak, 60,- DM daha fazla gider demektir. Almanya' da bulunan 20 milyon sirkülasyon pompası ile bu aşağ ıda gösterilen enerji potansiyeli demektir: t Elektrik tahrik enerjisi: 2,2 milyar kWh/sene t CO2emisyonu: 1,32 milyon t/sene 9. Sonuç Binalardaki boru tesisatlarının hidrolik balansının, ekonomik ve ekolojik bir gereklilik olduğu görülmektedir. 70'li yıllar ın başında enerji kaynaklarının azalmas ı ve dolayısıyla da pahalanmas ı (petrol krizi), Avrupa'da kalorifer sistemlerinin ve kullanım suyu sistemlerinin işletiminde enerji tasarrufu taleplerine yönelik talimatların çıkmasına yol açmıştır. Bu talimat ve bunu takip eden kalorifer sistemleri talimatlar ı ve bunların neticesinde ortaya çıkan kullanıma bağl ı ısı gider hesaplaması, hidrolik balansın ekonomik ve konforlu yap ılması için, yeni talepleri beraberinde getirmiştir. Sonuç, ısıtma sistemlerindeki hacimsel debiyi tüketiciye uygun düzenleyen yeni armatürler ve kontrol organ larının geliştirilmesidir. Doğru yapılmış bir hidrolik dengeleme ile ısıtma /soğutma sisteminin düşük maliyetli ve enerjiden tasarruf ederek çal ışması garanti edilebilir. Bu sayede asgari debilerle sistem yeterli bes l enebilir. Radyatörlerin yeknesak ısı transferi, vanaların ve kontrol organların ın sessiz çal ışması ile ikamet konforu güvence alt ı na alınabilir. Kaynaklar: 1. ST!CH. D., Der Hydraıılisclıe Abgleİc/ı voli HeİzııııgSalllageıı. IKZ-Haıısteclıııİk, Heji 13199, 1999 2. FACHBUCH, Coıııpııter İli der Heİzımgsteclmİk ııııd lıydraıı/İsclıer Abgleiclı, Ovelltrop, 2000 3. FACHINFORMAT!ON, Hydraıı/İsclıer Abgleiclı voıı Heİzııııgs- ııııd Kiİlıialllageıı, Zentralverballd - Saııİtiir Heİzımg Klima 1999 4. ENERCIEACENTUR NRl,V, Hydraıı/isclıer Abg/eiclı voıı Heİzımgsaıılageıı 5. PRODUKTUEBERSICHT, Hydraıı/İsc/ıerAbgleİc/t - Armatıırell, Regleı; Alllrİebe, Oveııırop, 2003 6. BEELE, H. E .. Hydraıı/İk İli Heİzııııgsaıılageıı, IKZ-Haıısıeciıııİk, Heji 3/2002, 2002 7. PETITJEAN, R . , Total HydrollİC Balaııcİııg, Toıır & Aııdersoll, 1994 Fikri Akyıırt'ım bıı makalesi 8-11 Ekim 2003 tarilıiııde TMMOB-Makiııa Mülıeııdisleri Odası İzmir Şııbesi tarafıııdaıı orgaııize edi/eıı Teskoıı 2003 'iiıı Bildiriler Kitabı 'ııdaıı a/ııımıştır. Yazıııııı /. böliinıii, Tesisat Dergisi 94. sayıda yayııılaııııııştır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=