H V A C D D s V A s 1 a Zeynel Kökçam Meteoroloji Mühendisi Çevre ve Orman Bakanlığı N TABAKASININ KORUNMASI ve İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ Protecting Ozone Layer and Climate Changes M o o "' ö >, w M O> >, .. en ~ - Giriş Asrımızda kaydedilen teknolojik gelişmeye paralel olarak hızla gelişen sanayileşme, dünyadaki doğal kaynakların azalması na, çevrenin kirlenmesine ve dünyayı saran alt atmosferin kimyasal bileşiminin değişmesi gibi önemli çevre sorunlarının ortaya çı kmasına yol açmıştır. İnsan kaynaklı kirliliğin yol açtığı zararların önemi biraz geç olmakla beraber fark edilince, çevre sorunları dünyanın en önde gelen sorunlarından biri haline gelmiştir. Bu sorunların başlangıçta yakın çevre açısından, daha sonraları ülke, kıta ve nihayet küresel düzeyde ele alınması zarureti ortaya çıkmıştır. Günümüzde çevre sorunlarının uluslararası ve küresel boyutları bütün insanlığı ilgilendirmekte, ortak çaba ve eylemi sağlamak üzere uluslararası işbirliğini gerektirmektedir. Nitekim, iklim değişik1 iği nden kaynaklanan riskler gün geçtikçe belirginleşmekte, küresel dü- ·.; zeyde sera gazlarının sınırlandırılması ·e, ~ ile ilgili hususları gündeme getirmek- .; tedir. ., ·.; {!!. 68 l 2. Sera Etkisi Dünya, doğal olarak atmosferde bulunan su buharı, CO 2 ve diğer az miktarda bulunan sera gazları nedeniyle sıcaklık kontrol sistemine sahiptir. Atmosferdeki sera gazları, iklim sistemleri için kritik önemi olan gazlardır. Güneş ışınlarının ortalama olarak 1/3'ü dünyaya çarparak uzaya geri döner. Geri kalan ışınların az bir kısmı atmosfer, büyük bir kısmı da kara ve okyanuslar tarafından absorbe edilir. Dünya yüzeyi ısınarak kızıl ötesi radyasyon yayar. Sera gazları kızıl ötesi radyasyonu tutar ve atmosferin ısınmasına neden olur. Doğal olarak oluşan sera gazları; su buharı, CO 2 , ozon, metan ve nitröz oksittir ve bunlar doğal olarak sera etkisi yaratır. Ancak insan aktiviteleri atmosferdeki sera gazı düzeyinin artmasına sebep olmaktadır. 19. yüzyıldan itibaren ortalama küresel yüzey sıcak lığının 0.3°C ile 0.6°C arasında arttığı, son 40 yı lda ise 0.2°C ile 0.3°C arasında bir artış olduğu, 1960'tan itibaren günümüze kadar olan periyot son yılların en sıcak dönemi olarak tespit edilmiştir. 3. Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Montreal Protokolü Güneşten gelen zararlı radyasyon, ozon tabakasında filtre edilerek dünyamıza u !aşması engellenmektedir. Ozon tabakasında meydana gelebilecek kısmi bir incelmenin bile, insan ve çevre sağlığı üzerinde yol açacağı ciddi olumsuz etkileri önlemek amacıyl a, 1985 yılında Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi ve 1987 yılında da Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü kabul edilmiştir. Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi, insan faaliyetleri sonucu ozon ta b a kasında meydana gelebilecek kısmı değişim ile insan ve çevre sağlığın ı olumsuz etkileyen faktörlere karşı korumak için gerekli önlemlerin alınması yükümlülüğünü getirmekte olup; sözleşme, ozon tabakasını incelten maddeleri ekonomik ve teknik imkanlar ölçüsünde, gelişme yolundaki ülkelerin kalkınma ihtiyaçlarını da dikkate alarak kullanımdan kaldırmayı nihai hedef olarak benimsemektedir.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=