.., C, :;l ö >, w . .., "' ;:. .. Dr. Niyazi AKSOY Dokuz Eylül Üniversitesi 1984 yılında İTÜ Maden Fakültesi, Petrol Mühendisliği Bölümü' nü bitirdi. 1984-1994 yılları arasında MTA' da jeotermal sahalarda sondaj ve kuyu testleri konularında çalışmıştır. 2001 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi'nde Uygulamalı Jeoloji alanında doktora yapan Aksoy, balen aynı üniversitede öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. OZET Batı Anadolu, dünyanın önde gelen jeotermal bölgelerindendir. Türkiye 'de jeotermal sahaların aranması ve üretime hazır hale getirilmesi konusunda çalışma yapan tek kuruluş, MTA, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'dür. MTA verilerine göre% 87si Batı Anadolu'da olmak üzere toplam 400jeotermal enerji kuyusu delinmiştir [J}. Bu sayıya arama, geliştirme ve işletme amaçlı olarak açılan bütün kuyular dahildir. Türkiye'de bilinen 170jeotermal saha olduğu [2 J dikkate alındığında, daha çok araştırma yapılması gereği ortaya çıkmaktadır. Bu makalede, Türkiye 'deki önemli jeotermal sahalarımız vejeotermal enerjinin nasıl yaygınlaştırılabileceği konusunda bilgiler verilmektedir. ABSTRACT Batı Anadolu, dünyanın önde gelen jeotermal bölgelerindendir. Türkiye'de jeotermal sahaların aranması ve üretime /ıazır lıale getirilmesi konusunda çalışına yapan tek kuruluş, MTA, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'dür. MTA verilerinegöre % 87'si Batı Anadolu'da olmak üzere toplam 400 jeotermal enerji kuyusu delinmiştir [lj. 132 Bu sayıya arama, geliştirme ve işletme amaçlı olarak açılan bütün kuyular dahildir. Türkiye'de bilinen 170 -jeoferm"al sa/ıa olduğu [2] dikkate alındığında, dalıa çok araştırma yapılması gereği ortaya çıkmaktadır. Bu makalede, Türkiye'deki önemli jeotermal sahalarımız vejeotermal enerjiııiıı nasıl yaygınlaştırılabileceği konusunda bilgiler verilmektedir. • L ENERJi 1. Giriş Türkiye Alp-Himalayalar kuşağı nın, Akdeniz sektöründe yer almaktadır. Tektonik hareketler sonucu, Batı Anadolu'da oluşan kuzey-güney yönlü genişleme, bu bölgede kabuk incelmesi ve grabenlerin oluşum nedenidir. Kabuk incelemesine bağlı olarak, ısı akışının artması, birçok jeotermal alanın grabenler çevresinde gel işmesine neden olmuştur. Bu nedenle Batı Anadolu, dünyanın önde gelen jeotermal bölgelerindendir. Jeotermal sahaların aranması ve üretime hazır hale getirilmesi konusunda çalışma yapan tek kuruluş, MTA, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'd ür. MTA verilerine göre o/o87'si Batı Anadolu'da olmak üzere toplam 400 jeotermal enerji kuyusu delinmiştir (1 ]. Bu sayıya arama, geliştirme ve işletme amaçlı olarak açılan bütün kuyular dahildir. Türkiye'de bilinen 170 jeotermal saha olduğu [2] dikkate alındığında, daha çok araştırma yapılması gereği ortaya çıkmaktadır. Türkiye'de enerji, yaygın olarak bölgesel ısıtma, seracılık ve termal tedavi olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde 14 farklı yerleşim bölgesinde kurulmuş bulunan tesislerle 60,000 KE' alanda ısıtma yapılmaktadır. Kızıldere. sahasında 20.4 MWe2 kapasiteli bir elektrik santralı ve buna bağlı olarak çalışan CO 2 tesisi 1984 yılından beri faaliyettedir. Jeotermal enerji kullanımının yaygınlaştırılabilmesi için yasal ve ekonomik tedbirlere ve iyi projelere ihtiyaç vardır. Mevcut uygulamalardaki sorunlar yatırı mcıları ve kullanıcıları olumsuz etkilemektedir. 2. Önemli Jeotermal Sahalarımız Türkiye'de önde gelen jeotermal alanlar ve kullanım şekilleri ile mevcut tesislerin kapsiteleri Tablo 1 'de sunulmuştu r. 2.1. Kullanılan Jeotermal Sahalarımız Balçova Jeotermal Sahası Bu saha yoğun yerleşim alanı olan Balçova ve Narlıdere ilçeleri arasında yer alır. Kuyularda ölçülen maksimum sıcaklık 140 °C'dir. Son verilere göre üç otel, beş okul, DEÜ Tıp Fakültesi Hastanesi ve kampüsü, Ekonomi Üniversitesi kampüsü, DEÜ Güzel Sanatlar Fakültesi ve Konservatuarı kampüsü ve 7,000'den fazla konut olmak üzere yaklaşık 16,000 KE alan ısıtılmaktadır. Derinlikleri 100-125 m arası olan 3 sığ ve 500-1,100 m arasında derinliğe sahip 6 derin kuyuda, kapasiteleri 20-45 1/s olan şaftlı derin kuyu pompaları kullanılarak üretim yapılm aktadır. 2002 yılında pik yükte ortalama 120 °C karışım sıcaklığında ve 765 m3/st debide üretim yapı lmıştı r. 2003 yılı içinde sistemin gelişimine paralel olarak pik yükte üretimin 1000 m3/st'e ulaşması beklenmektedir. Üretim gereksinimini karşılayabilmek için 2 eski kuyuda iyileştirme çalışması tamamlanmış ve bir kuyuda da pompa kapasitesi artırılmıştır. Üretilen akışkanın %601 1 BD-8 reenjeksiyon kuyusuna reenjekte edilmektedir. Yeni planlanan kuyular ile %100 reenjeksiyon amaçlanmaktadır. Bölgesel ısıtma sisteminin daha da yaygınlaştırılması için saha sınırlarını da araştıracak şekilde yeni derin kuyular planlanmaktadır. "Sistem 2" olarak adlandırılan ve Balçova için planlanan 2x5,000 KE projenin ilk kuyusu olan 765 m derinlikli BD-9'dan /. KE, Konut Eşdeğeri, Türkiye koşullarında bir 1001112'/ik bir konutun pik yiikteki ısı gereksinimi, kabaca 5500-6000 kcal/Jı olarak kabul edilebilir. 2. MWe, megawaı elektrik, MWt, megawat termal
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=