.., oo N "' ::, ,en NO> "' en devletlerle yapılan ticarete bir takım yasaklamalar getirmiştir. Ticari yasaklamalar; ozon tabakasını incelten maddelerin tarafolmayan devletlere ihracatı ve bu devletler yapılacak ithalatın, bu maddeleri içeren ürünler ile bu maddelerle üretilen ancak bunları içermeyen ürünlerin tarafolmayan devletlerden ithalinin yasaklanması oluşturmaktadır. 1997 Protokol Montreal Değişikliği ve 1999 Pekin Değişiklikleri ile de kontrol altındaki maddelerin ithalatve ihracatları izne tabi tutulması ve ilaç hammadcle üretiminde kullanılan hiclrobromoklorometan maddesinin üretimi ve tüketimi kontrol altına alınması ile kontrol altındaki maddelerin ticaretine kısıtlama getirilmiştir. Montreal Protokolü Montreal Değişikliği 04.06.2003 tarih ve 4871 sayılı Resmi Cazete'de, Pekin Değişikliği 17 Haziran 2003 tarih ve 25141 sayılı Resmi Cezete'de yayımlanarak yasalaşmıştır. Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Kullanım Alanları: Ozon tabakasını incelten kimyasalların büyük bölümü aynı ortak karektere sahip ve klor ve/ veya brom içeren kararlı bileşiklerdir. Aşağıda başlıca ozon tabakasını incelten maddeler ile bu maddelerin nerelerde kullanıldığı kısaca verilmiştir: CFC'ler (kloroflorkarbonlar ya da freonlar): 1 920 ve 1 930'lu yıllarda soğutucu gaz olarak kullanılan kükürtdioksit ve amonyağın yerine kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Toksik ve yanıcı olmaması, kimyasal açıdan kararlı olması ve ısıyı soğurmaclaki verimliliği CFC'leri 20. yüzyılın harika kimyasalları olarak tanıtmıştır. Bu maddeler 1940'1ı yılların sonunda aerosollerde itici gaz olarak kullanılmaya başlanmış ve bu alandaki kullanım 1 970'Ii yılların sonuna doğru CFC'lerin en yaygın kullanım alanı haline gelmiştir. CFC uygulamaları paketleme, yalıtım ve diğer köpük üretimlerine doğru gelişmiştir. Bugün bu kimyasallar buzdolabı ve klimalarda soğutucu olarak, yağ giderme ve temizlemede çözücü olarak, sterilan gaz karışımlarının bir bileşeni, köpüklerin (beyaz eşya yalıtımı, paketleme ve diğer yalıtım amaçlı) üretiminde üfleyici madde ve aerosol kutularda itici gaz olarak kullanılmaktadır. Halonlar: Yangın söndürmede çok etkili olduklarından yangın söndürme materyali olarak kullanılırlar. Bunlar hiçbir katı artık bırakmadığı ve kullanıldıkları konsantrasyonlarda insan sağlığına zarar vermediklerinden temiz yangın söndürme materyali olarak kabul edilirler. Bu yüzden özellikle insan yaşamının korunması gerektiği yerler (uçaklar, tanklar vb.) ile hassas ekipmanın bulunduğu (bilgisayarve elektronik ekipmanları vb.) yerlerde yaygın 82 olarak kullanılmaktadır. Halonların insan sağlığına direkt etkileri olmamasına rağmen bu kimyasalların ozon tabakasını inceltme potansiyelleri CFC'lerin çok çok üzerindedir. Örneğin sabit sistemlerde kullanılan Halon 1301 maddesinin ozon tüketme potansiyeli CFC'lerinkinin 1 O katıdır. Karbon tetraklorür: Yangın söndürücülerde, kuru temizleme ajanı ve pestisitlerde, bir bileşeni olarak boya ve çözücülerde kullanılır. Bu maddenin toksisitesi nedeniyle kullanımı kaçınılmaz biçimde azalmakta olup, günümüzde daha çok CFC üretimi için kullanılmaktadır. 1, 1, 1-Trikloretan (metil kloroform): Temizleyici, yağ giderici ve kaplamalarda çözücü olarak kullanılmaktadır. 1950'li yıllarda karbon tetraklorüre alternatif olarak geliştirilmiş ve elektronik ve ekipman imalatsanayiinele yaygın kullanım alanına sahip olmuştur. HCFC'ler: Bunlar CFC' lerden daha düşük ozon tüketme potansiyeline sahiptirler ve CFC'lerin kullanıldığı alanlarda alternatif olarak kullanılmaktadırlar. Metil Bromür: Tarımda daha çok seracılıkta toprak fumigasyonu amacıyla kullanılmaktadır. Bu maddeler kimyasal açıdan oldukça kararlı maddeler olup, stratosfere kadar bozunmaclan ulaşırlar. Burada güneş ışığı ozon moleküllerini parçalayan klor ve bromu açığa çıkarır. Bir klor ve brom atomu binlerce ozon molekülünü parçalayabilir. Atmosferde şu anda CFC ve diğer ozon tabakasını incelten maddeler bulunmaktadır. Bunların atmosferde kalış süreleri 25-400 yıl arasında değişmekte olup, atmosfere verilen bu maddelerin hemen hemen hepsi ozon tabakasını tahrip etmektedir ve gelecek yıllarda da tahribata devam edeceklerdir. Stratosferdeki klor ve brom konsantrasyonlarının 21. yüzyılın ilk yıllarına kadar artmaya devam edeceği, en yüksek seviyelere 2000201 O yıllarında ulaşılacağı ve sonra ela bu madde konsantrasyonlarının düşüş eğilimi içerisine gireceği tahmin edilmektedir. clırılmış azaltma takvimi ile sözkonusu azaltım miktarının gerçekleştirilmesinde Bakanlığımız ve TTCV ile ortaklaşa hazırlanarak icracı kuruluşlara sunulan raporlar önemli rol oynamıştır. Montreal Protokolü Çok-Taraflı Fonu'na sunulan projeler, şu ana kadar genel olarak bu fon kaynakları, Fon icracı Kuruluşları olan Dünya Bankası ve Birleşmiş Milletler Sanayi ve Kalkınma Teşkilatı (UNIDO) ile yapılmıştır. Ayrıca Bakanlığımız, Dünya Bankası'nın bir alt kuruluşu olan Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC) ve Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı (EPA) ile de sünger ve motorlu taşıt klimalarında şemsiye projeler yapmıştır. Ayrıca, OTİM maddelerinin azaltımı için yasal düzenlemeler de yapılmıştır. Bu çerçevede, ilk olarak Dış Ticaret Müsteşarlığınca 30 Haziran 1998 tarihli Resmi Cazete' de yayımlanarak yürürlüğe giren ithalat Tebliğ, 25 Temmuz 1999 tarih ve 23766 sayılı Resmi Cazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren OTİM' lerin azaltılmasına dair Yönetmelik, Tebliğ ve Yönetmelikte sıralanan maddelerin CFC11,12,113,114,115 CCL4 ve 1,1,1-trikloretan) kullanımı ve ithalatı zorunlu kullanım alanlarıyla sınırlandırılmıştır. Montreal Protokolü İle Belirlenen Zorunlu Kullanım Alanları Montreal Protokolü ile belirlenen zorunlu kullanım alanları; t Mevcut ekipmanın bakım, onarım ve servis ihtiyacı ile sınırlandırılmış olup, ülkemiz bu bağlamda öngörülen azaltma takviminden daha hızlı bir azaltma takvimi uygulamaya koymuştur. t Askeri ve savunma amaçlı kullanımlar, t İnsan sağlığını doğrudan etkileyen alanlar olarak belirlenmiştir. Ozon Tabakasının Gelecek Yıllardaki Öngörülen Durum 201 O - t 201 O - Küresel CFC üretimini sona erecek. t 2040 - Küresel HCFC üretimini sona erecek. t 2050+? -Güney kutbundaki ozon incelmesinin görülmeyeceği tahmin edilmekte. t 2500+? -Ozon tabakası insan yapımı kimyasallarca etkilenmeyecek. il!! CFC-11, 12 ve 115'in Ülkemizdeki Azaltım Oranları Grafiği Ozon Tabakasındaki İncelemenin En Son Hali Söz konusu verilerin ozon inceltme potansiyeli (ozon incelmesine sağladığı kimyasal katkı) dikkate alınarak yapılan incelemede; t 1996 yılında 5103 m3/ton, t 2001 yılı sonu itibariyle ozon inceltme potansiyeli 1799 m3/ton, gibi rakamlar orta-ya çıkmıştır. Bu rakamlardan ela anlaşılacağı üzere ülkemiz, %70 oranında bir azaltım sağlamış bulunmaktadır. Bu başarıyı elde etmemizde, Bakanlığımızın izlemiş olduğu hızlan1996.8.1 1996.8.1 12Q l $0!80ZJOZ402103003m360 390420450 7 Ekim 2002
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=