Moo " " ' ' "' :::ı >C) "' O) u " , ' Ozon Tabakası Nedir? Yeryüzü üzerindeki yaşam önemli derecede gezegenin atmosferine bağımlıdır. Bilindiği kadarıyla yalnızca dünya atmosferi canlıların yaşamı için gerekli gazları içermektedir. Oksijen ve su, canl ılar için gerekli iki temel şarttır. Ancak yaşam aynı zamanda güneşten gelen radyasyonu süzme ve dünya yüzeyi ve atmosferdeki ısıyı düzenlemede önemli rol oynayan diğer gazların küçük miktarlarda da olsa atmosferde bulunmasına bağlıdır. Bu gazlardan birisi de 3 oksijen atomundan meydana gelen ozon molekülüdür (OJ Ozon atmosferin çok küçük bir bileşenidir ve toplam atmosfer hacminin yalnızca bir kaç milyonunu oluşturur. Yer yüzeyinden 60 km yüksekliğe kadar uzanan atmosfer katmanında bulunan ozonun tamamı, yer seviyesinde sıkıştırıldığında yalnızca 3 mm kal ınl ığında ve 3 milyar ton ağırlığında ince bir tabaka oluşturmaktadır. Bu ince filtre güneşin morötesi (ultraviyole ya da kısaca UV) ışınlarının hemen hemen tamamını süzer. Morötesi ışınların en kısa dalga boyuna sahip olanı (UV-C) canl ılar için en öldürücü olandır ve ozon tarafından ela en iyi soğurulanıdır. Uzun dalga boyuna sahip UV-A daha az zararl ıdır ve atmosferi geçmesine izin verilir. UV-C'den daha az öldürücü ancak hala tehlikeli olan UV-B'nin büyük bölümü ozon tarafından soğurulur. Ozonun oluşumu için güneş ışığına gerek olduğundan yaz ve kış aylarında orta enlemlerdeki toplam ozonda yaklaşık %2S'lik mevsimsel değişiklik gözlenmektedir. Aynı şekilde ozon tabakasının yoğunluğu günden güne de farklı l ı k göstermektedir. Bunun sebebinin, yukarı atmosferik rüzgarlar, güneş aktivitesi ve volkanik patlamalar gibi doğal olaylardaki değişiklikler olduğu sanılmaktadır. Sadece Üçümüz � Vanz . . . . . . OZON • - � � - :·- 6:. ·:_ :o· -�: · :: : ·ô-· • ••• • � �� � � (0�@ Güneşin Elektromanyetik Spektrumu (Mor Ötesi Işınların Ozon Tabakası Aracılığıyla Tutulması) Güneş ışı n ımı değişik dalga boylarında yayınlanır. Yayınlanan bu dalga boylarının sıralı görünümü de "güneş spektrunıu" olarak isimlendirilir. Bilinen tanı adı ise "elektromanyetik güneş spekturumu"dur. Tanı olarak ifade edilecek olursa; güneşten yayınlanan ve bilinen farklı dalga boyları ndaki tüm elektromanyetik radyasyonun bütünü elektromanyetik güneş spektrumu olarak isimlendirilir. Ozon Ölçümü: Stratosferik ozon azalması ve buna bağl ı olarak yeryüzeyine ulaşan UV-B miktarındaki artışlar neticesi itibariyle öncelikle sağl ık sorunları ve ekolojik denge üzerinde olumsuz değişimler şeklinde kendini göstermekte ise de olayın temel kaynağının atmosferik dengenin değişimi olduğu için, bu konu öncelikle meteorolojistleri yakından ilgilendirmektedir. Bu çerçevede, ülkemizde Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğünce ölçümler yapılmaktadır. Ancak bu ölçümler sadece iki ilimizi kapsamakta olup, ozon sonda yöntemi kullanılarak Ankara'da yaklaşık ayda iki kez ozon ölçümü veAntalya ilimizde de UV-radyasyon ölçümü yapılmaktadır. � • H. Rezzan Katırcıoğ/11 '111111 b11 yazısı. I 7 Haziran 2003 tarihinde yap ılan 5. Ozon Paneli 'ndeki s111111m1111dc111 a/111ııııştıı: . iii � 78
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=