Tesisat Dergisi 292. Sayı (Nisan 2020)

66 Tesisat / Nisan 2020 tesisat.com.tr 3. KARBONDİOKSİDİN CAN GÜVELİĞİYLE İLGİLİ HUSULAR 3.1 Karbondioksit Gazının İnsan Sağlığı Üzerinden Etkileri Karbondioksit solunumun kontrolü, vasküler sistemin çalışması, beyin fonksiyonları ve vücut sıvılarının Ph sevi- yesine kadar birçok önemli açıdan yaşamsal fonksiyonları etkilemektedir. Havadaki karbondioksit konsantrasyonu akciğerlerden salınan karbondioksit miktarını kontrol eder ve buna bağlı olarak kan ve dokulardaki karbondioksit konsantrasyonunu da etkiler. Havada artış gösteren karbondioksit konsantrasyonu, akciğerlerden salınan karbondioksit miktarının düşmesi ve oksijen alınımındaki azalmadan dolayı tehlikeli olmaya başlar. Karbondioksit gazlı söndürme sistemlerinde tasarım konsantrasyonu yakıtın cinsine göre %30-%75 değerlerinde konsantrasyon oluşturmak için tasarlanmıştır. Sistemin deşarj olmasıyla birlikte, belirtilen konsantrasyon değerlerine ula- şılması ortamda bulunan personel için risk teşkil etmektedir. Karbondioksit fizyolojik olarak aktif bir gaz olduğu için ve kanda düşük konsantrasyonlarda bulunduğundan %4’ün altındaki konsantrasyonlarda 30 dakikaya kadar maruz kalın- dığında dokulara oksijen aktarımın hızlandığı pozitif sonuçlar gözlemlenmiştir. %17’nin üzerindeki konsantrasyonlarda 1 dakikanın üze- rinde maruz kalındığında, kontrolün yitirilmesine, bilinçsizliğe, koma ve ölüm gibi sonuçlara, %10-15 arasında birkaç dakika maruz kalındığında, bilinçsizliğe, sarhoşluğa, bir takım kas seğirmelerine, %7 ile %10 arasında birkaç dakika ve 1 saat arasındaki maruz kalınmalarında, bilinçsizliğe, baş ağrısına, görsel ve işitsel bozukluklara, solunumun kesilmesine ve aşırı terlemeye, %4 ile %7 arasında maruz kalındığında baş ağrısına, görsel ve işitsel bozukluklara, kan basıncının yükselmesine ve solunum zorluğuna yol açmaktadır. 3.2. Karbondioksit Gazlı Söndürme Sistemiyle İlgili Alınması Gereken Güvenlik Önlemleri Karbondioksit gazlı söndürme sistemlerinde yaşanan ölüm veya yaralanma nedenlerine bakıldığında birkaç faktörün önemli olduğu görülmüştür. Karbondioksit gazlı söndürme sisteminin istenmeden çalıştırılmasıyla sonuçlanan durumlarda, yeterli güvenlik pro- sedürlerinin olmadığı, güvenlik prosedürlerinin doğru şekilde uygulandığı durumlarda ise uygun şekilde takip edilmediği görülmüştür. Güvenlik prosedürlerine uyulmaması ve kar- bondioksit kullanımıyla ilgili tehlikelerin anlaşılmaması duru- mun ciddiye alınmadığını göstermektedir. Teknik personelin karbondioksit sistemine ilişkin uzmanlık eksikliği de sıkça rastlanan durumlardandır. Teknik bilgi bakımından yetersiz, konusunda uzman olmayan firmaların özellikle bakım sıra- sında sistemleri yanlışlıkla boşalttığı durumlar yaşanmıştır. Bu sebeple gazlı söndürme sistemleri bakımları sırasında, teknik donanım olarak yeterli bakım yapmaya yetkili firmalar tercih edilmelidir. Karbondioksit gazlı söndürme sistemleri kurulacak mahal- lerde ve çevresinde personel güvenliği için aşağıda yer alan uyarılara dikkat edilmelidir. • Deşarj olan karbondioksitin yakınlardaki mahallere de geçiş yapabileceği, • Karbondioksit gazlı söndürme sistemi silindirlerinin emni- yet ventilinden gaz çıkışı olabileceği, • Karbondioksit gazlı söndürme sistemi tercih edilen mahal- lerde, gazın deşarj olmasından sonra mahale birinin gire- bileceği veya mahalde kapalı kalabileceği ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır. Yukarıdaki durumların gerçekleşmesi halinde mahale personelin girmesine engel olacak, mahaldeki kaçış planının yürütülmesini sağlayacak veya mahalde kapalı kalan perso- nelin kurtarılmasından sorumlu olacak güvenlik personelleri- nin bulundurulması gerekmektedir. Sorumlu personel teknik yeterlilik konusunda eğitilmiş olmalıdır. NFPA 12, insanlı veya insan geçişlerin yoğun olduğu mahal- lerde 31 Aralık 2008 itibariyle aşağı yer alan özellikleri gerekli kılarak güncellemiştir. • Pnömatik tahliye öncesi alarmlar • Pnömatik zaman geciktiriciler • Kontrollü kilitleme vanaları Ayrıca; • Sistemlerde koku verici kullanılması • Tanımlanan çıkış yollarının açık tutulması • Acil aydınlatmalar bulundurulması • İnsanların çıkışına izin vermek için gazın tahliyesini gecik- tirici ekipmanlar kullanılması • Tahliye sonrası ortamın tekrardan güvenli ve kullanıma uygun hale gelene kadar sürekli çalacak alarmların bulun- durulması • Bakım sırasında yanlışlıkla veya kaza sonucu deşarjı engel- lemek için manuel müdahale edilebilecek sistem kilitleme vanaları kullanılmalıdır. 3.2.1 Karbondioksit Gazlı Söndürme Sistemlerinde Kullanılacak İşaretler ve Tabelalar Karbondioksit gazlı söndürme sistemiyle korunacak her mahalin uygun noktalarına ve aşağıda belirtilen bölümlere uyarı levhaları asılmalıdır; • Korunan mahalin tüm girişlerine, • Karbondioksit gazının geçiş yapabileceği ve insanlara risk MAKALE