Tesisat Dergisi 280. Sayı (Nisan 2019)

18 Tesisat / Nisan 2019 tesisat.com.tr KONUK YAZAR Turhan Karakaya İSEDA Yönetim Kurulu Başkanı F-GAZ YÖNETMELİĞİ VE SEKTÖRE ETKİLERİ D ünyamız kontrolü güç ve ürkü- tücü bir biçimde kirleniyor ve çok büyük bir hızla ısınıyor. Maalesef bu kötü gidişin önemli sebep- lerinden biri de soğutucu akışkanlar. Yeni dünya düzeni bu tür akışkanların çevreye olan zararlarının önüne geçe- bilmek ve en aza indirebilmek için hum- malı çalışmalar yapıyor ve birbiri ardına yaptırımlar getiriyor. Bu yaptırımların ilk örneğini HCFC’lerin kullanılmasının azaltılması amacı ile yayınlanan OTİM (Ozon Tabakasını İncelten Maddeler) ile ilgili yönetmelik ile yaşadık. Burada başta Avrupa ve ardından diğer gelişmiş ülkeler neredeyse tamamen HCFC’lerin kullanımının ortadan kaldırılması sonu- cuna çoktan ulaştılar. Bunun ardından ozon tabakasının zarar görmesi kısmen kontrol altına alınmış olsa da küresel ısınma bir başka büyük tehdit olarak karşımıza çıktı. Ancak buna neden olan soğutkanların kontrol altına alınması o kadar da kolay olmayacaktı. Gelin bu süreci birlikte irdeleyelim… OZON TABAKASI VE HCFC SÜRECİ Bilindiği gibi 2009 yılına kadar klima cihazlarında kullanılan akışkan- lar genel olarak HCFC grubunda yer alan Hidro-Klora-Flora-Karbon olarak kimyasal alt yapıya sahip R-22 olarak adlandırılan akışkanlar idi. Bu akışkanlar ODP (Ozona Zarar Verme Potansiyeli) 0,055 olan, yani Ozon Tabakasına Zarar veren, aynı zamanda GWP (Global Isınma Etkisi) ise 1810 olan akışkan- lar gurubunda idi. Bu nedenle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yayınladığı başta OTİM-Ozon Tabakasını İncelten Maddeler Yönetmeliği olmak üzere iliş- kili yönetmelikler, tebliğler ve bunlara dayanak oluşturan uluslararası anlaş- malar uyarınca, bu tür akışkanları ihtiva eden cihazların üretilmesi ve satılması yasaklandı. Cihazların satılması mümkün değil. Akışkanın da uygulamacılar, servisler tarafından rahatça kullanmalarının önüne geçmek için kota uygulaması yürütülmekte. Artık bu akışkanların sadece servis amaçlı satılmaları müm- kün ve azaltma takvimine tabi tutuldu. 2025 yılına kadar bu akışkanların ser- vis amaçlı dahi satışının durdurulacağı öngörülüyor. GLOBAL ISINMA, SERA ETKİSİ VE HFC’LER Bu, işin ozon tabakasına zarar veren bir önceki nesil soğutucu akış- kanlar kısmı ile ilgiliydi. Sonrasında HFC grubu olarak adlandırılan bu (R410A, R407C, R134A vb.) tür akışkanların, ODP (Ozona Zarar Verme Potansiyeli) 0 (Sıfır)’dır. Örneğin CO 2 ’nin GWP etki değeri 1 iken R410A’nın ise 2088 gibi çok yüksek bir değere sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Maalesef bu akışkanlar HCFC’lerin yerine çare olabilirken, yeni nesil diye tabir edilen HFC’lerin yani F-Gazların ikamesi o kadar kolay değil. Bu akış- kanları R-22 gibi kolaylıkla yasaklayıp yerine yeni bir tür koymak çok mümkün görünmüyor.