Tesisat Dergisi 274. Sayı (Ekim 2018)

Tesisat / Ekim 2018 69 tesisat.com.tr Gündelik hayatımızda karşılaştığımız gürültüleri sürekli- liğine göre kararlı ve kararsız olarak iki sınıfta toplayabiliriz. Havalandırma sistemlerinde çalışan fanların ortaya çıkardığı titreşimle oluşan, sürekli aynı güçte yayılan seslerin oluş- turduğu gürültüler kararlı gürültü sınıfına girer. Uçak, tren, tadilat sesi, çocuk ağlaması ve benzeri gürültüler ise sürekli değişen güçte ve kesintili seslerden oluştuğu için kararsız gürültü sınıfına girer. Ses ve gürültü, çeşitli yöntemler ve teknik ekipmanlarla ölçülebilir. Gürültü ölçümü aslında ses basıncının ölçülmesidir ve bu ölçümde “desibel” (dB) kullanılır. Desibel biriminin detayları ve ses basıncının neye göre ölçüldüğü konusuna da kısaca değinelim: Desibel logaritmik bir skalayı ifade eder. Yani 1 dB 10 birim basıncı ifade ediyorsa 2 dB 100 birim basıncı ifade eder. Bunun sebebi insan kulağının son derece hassas olması... Fısıltıdan jet motoruna kadar çok geniş basınç aralığın- daki sesleri algılayabiliyoruz. Böyle geniş bir aralığı lineer bir skalada ifade etmek zor olduğundan, katlanarak artan logaritmik bir skala kullanıyoruz. Bu yüzden örneğin 80 dB ses düzeyinde çalışan iki araç aynı anda çalıştığında 160 dB değil 83 dB düzeyinde bir ses oluşur. GÜRÜLTÜNÜN OLUMSUZ ETKİLERİ Gürültünün insan sağlığına ve konforuna etkileri gürültü tipine, şiddetine ve gürültüye maruz kalma süresine göre değişiklik gösterir. Yüksek şiddette bir gürültüye uzun süre maruz kalan insanlarda geçici veya kalıcı duyma kaybı olu- şabilir. İlk akla gelen etki duyma kaybı olsa da gürültünün yol açtığı stres, dolaylı yoldan pek çok sağlık sorununu da beraberinde getirebilir. Yaşam alanlarımızdaki havalandırma sistemlerinden kay- naklanan gürültü genelde çok yüksek şiddette olmadığından duyma kaybı gibi doğrudan fizyolojik etkileri olmaz. Ancak bu gürültü özellikle dinlenme ve çalışma ortamlarında kon- foru bozan önemli bir etkendir. Yeterince dinlenememeye ya da dikkat dağınıklığına yol açabilir. Günlük hayatımızda yorgunluk, verimsizlik büyük bir stres unsurudur ve bu stres her gün yaşanan kronik bir hale geldiğinde ciddi sağlık prob- lemlerine dönüşebilir. HAVALANDIRMA SİSTEMLERİNDE GÜRÜLTÜ KONTROLÜ Havalandırma sistemlerindeki gürültü, büyük ölçüde fanların mekanik hareketlerinin oluşturduğu titreşimden ve havanın ilerlerken havalandırma sistem elemanlarına sürtünmesinden kaynaklanır. Bu gürültü havayla birlikte yaşam alanlarına taşındığı gibi, titreşimlerin kolon ve kiriş gibi bileşenler üzerinden iletilmesiyle binanın diğer kısım- larına da yayılır. Havalandırma sisteminde gürültü kontrolü, proje aşa- masında başlar. Baştan doğru kurgulanmamış bir sistemin yarattığı gürültü problemi, yapı tamamlandıktan sonra daha yüksek maliyetler ve daha verimsiz önlemlerle çözülebilecek- tir. Fanların doğru seçilmesi ve doğru konumlandırılması, fan ve kanal yerleşimlerinde gerekli açı ve mesafelere uyulması, sistemde kullanılan malzemelerin ve işçiliğin kalitesine dik- kat edilmesi, henüz işin başında gürültünün kontrol altına alınmasını sağlayacak önemli adımlardır. Havalandırma sisteminde oluşan titreşim ve gürültüyü kontrol altında tutabilmek için sistemin farklı noktalarına tesir eden çok sayıda bileşen bulunuyor. Bu bileşenlerden sıkça kullanılanlar ve işlevlerinden kısaca bahsetmek gerekirse: Titreşim Önleyiciler Fan motorunun salınımından kaynaklı titreşimleri sönümler. Tit- reşim ve dolayısıyla gürültünün yapı elemanları aracılığıyla bina- nın diğer kısımlarına yayılmasını engeller. Çelik yaylar, askılar, elastik takozlar veya neopren pedler gibi farklı yapılarda titreşim önleyiciler kullanılabilir. Susturucular Fanın emiş ya da atış ağızla- rından sonra yerleştirilen akustik izolasyonlu ses tuzaklarıdır. Sustu- rucular havalandırma sistemindeki gürültünün hava kanalları aracılığıyla yayılmasını engeller. İç yapısında cam yünü ya da delikli sac gibi ses yutucu bir malzeme olan rijit modellerin yanı sıra flexible modelleri de mevcuttur. Elastik Ses Sönümleyici Bağlantı Elemanları Fan ve hava kanalı bağlantılarının arasına yerleştirilen ve titreşimlerin fan- dan hava kanalına taşınmasını engelle- meyi amaçlayan elastik kanal eleman- larıdır. Akustik Fan Kabinleri Fandan yayılan ses seviyesini düşür- meyi ve gürültüyü kaynağında sönüm- lemeyi amaçlayan kabinlerdir. Kabinin iç yüzeyinin cam yünü gibi bir akustik izolasyon malzemesi ile kaplanmasıyla üretilir.