Tesisat Dergisi 273. Sayı (Eylül 2018)

62 Tesisat / Eylül 2018 tesisat.com.tr Ortam basıncının, standart deniz seviyesi basıncına göre %11 oranında farklılık gösterdiği durumlarda, basınç farkını telafi etmek üzere “atmosferik düzeltme faktörleri” kullanılarak söndürücü gaz tasarım miktarında yükseklik ayarlaması yapılması gerekmektedir. Atmosferik düzeltme Faktörünün TS EN 15004 deki tablosu aşağıda verilmiştir. Söndürücü temiz gazların boşaltılması ile insanlar üze- rinde oluşabilecek herhangi bir tehlike, sistem tasarımında göz önüne alınmalıdır. Gazlı söndürme sistemleri, toplam hacim koruması ile kapalı hacimlerdeki yangın tehlikesine karşı koruma sağlamak üzere genellikle aşağıda belirtilen mahallerde kullanılır: - 24 Saat esasına göre çalışması gerekli mahaller:(Banka Bilgi İşlem Merkezleri, Radar İzleme Mahalleri, Kesintisiz ve yüksek riskli proses, data vb. endüstriyel odalar, Hava Kontrol Merkezleri) - Ekipman hasarının yangın ve/veya su uygulaması karşısında önem kazandığı mahaller: (Telefon Santralleri Enerji Üretim Merkezleri Kontrol Odaları, Server vb. Network Sistem Odaları, Banka Kasa Daireleri) - Yerine konulamayacak değerlerin muhafaza edildiği alanlar: (El Yazması Eserlerin muhafaza edildiği alanlar, Tarihi Eser Saklama Mahalleri; El Yazmaları, Osmanlı Eserleri,Yüksek güvenlikli ve muhafaza edilmesi gereken değerlerin saklandığı mahaller) - Geçmişe veya günümüze ait orijinal değerli evrakın saklandığı mahaller: (Mukaddes Emanetler, MGK Kayıtları, TBMM’nin kapalı oturum ve/veya ülke güvenliğini ve/veya politikasını belirleyen tutanaklarının muhafaza edildiği kayıt odaları, Kripto odaları vb. Kıymetli Arşiv odaları ) - Alevlenebilir ve yanabilir sıvılar ve gazların bulunduğu mahaller SÖNDÜRÜCÜ GAZ TIPI SEÇIM KRITERLERI Inert gazlar ve halokarbon türevi gazlar, aynı standartta yer alan ve otoritelerin çoğu tarafından aynı standart kap- samında temiz gaz olarak birlikte değerlendirilir. Söndürücü gaz tipi; insana ve çevreye olan etkilerin yanı sıra, korunacak hacim özelliklerine bağlı olarak ilk yatırım ve işletme maliyet faktörleri dikkate alınarak seçilir. Söndürücü gaz tipleri için karakteristikler, aşağıda verilmiştir. Halokarbon türevi gazların seçiminde aşağıdaki konular dikkate alınmalıdır: - Halokarbon türevi gazlar, hem fiziksel hem de kimyasal olarak yangını söndürür. - Halokarbon türevi gazlar daha düşük basınçlarda (25-42bar) sıvı halde depolanır. Tesisatlarda, sistem basıncına göre düşük et kalınlıklı boru kullanılabilir. - Halokarbon gazların boşaltma süresi 10sn’dir. Bu sürenin sağlanabilmesi için silindirlerin, korunan mahale mümkün olan en yakın yere, tercihen mahallin dışında yerleştirilmelidir. - Halokarbon sistemlerde stoklama basıncının düşük olması ve daha az sayıda silindir gerektirmesi nedeniyle işletme ve bakım maliyetleri düşüktür. - Normalde insan bulunan mahallerde kullanımına, ancak tasarım konsantrasyonunun insana zarar verebilecek en düşük seviyenin (LOAEL) altında olduğu yerlerde izin verilir. - Söndürücü gaz için öngörülen maksimum güvenli maruz kalma süresi 5 dk.’dır. Söndürücü gaza bu süreden daha uzun süre maruz kalınması durumunda fiziksel veya toksik etkiler olabilir. 5dk’dan daha düşük bir maksimum güvenli maruz kalma süresi gerektiren tasarım konsantrasyonları ile tasarlanan sistemler insanlı mahallerde kullanılamaz. - Yangın esnasında ortama boşaldıklarında, yapılarındaki özelliklerden dolayı yangınla ya da sıcak yüzeylerle girdikleri kimyasal reaksiyonlardan sonra bozunma ürünleri oluşabilir. - Halokarbon gazlar ozona zarar vermezler. Halokarbon gazların sera etkisi potansiyeli yüksektir ancak sadece yangın sırasında veya kazara boşalan sistemlerin yarattığı CO2 salınımı, dünyadaki sera etkisi yapan günlük CO 2 salınımıyla bile kıyaslanamayacak kadar az olmaktadır. Inert gazların seçiminde aşağıdaki konular dikkate alınmalıdır. - Inert gazlar ortamdaki oksijen oranını yanma sınırının Atmosferik Düzeltme Faktörleri Eşdeğer Yükseklik (m) Düzeltme Faktörü (ideal gazlar için) -1000 1,130 0 1,000 1000 0,885 1500 0,830 2000 0,785 2500 0,735 3000 0,690 3500 0,650 4000 0,610 4500 0,565 MAKALE