111- il< L SES YALITIMI ve •• • • • ULKEMIZDEKI DURUMU Yapı elemanlarında dış ve iç gürültü kaynaklarına karşı gürültü kontrolu amacıyla alınabilecek önlemler; elemanı etkileyen akustik koşullara ve elemanın çevrelediği hacim içinde kabul edilebilecek gürültü düzeylerine bağlı olmaktadır. Yapı elemanlarının ses etkisini iletim özellikleri; eleman, bileşen ve malzemenin fiziksel ve konstrüksiyonel özelliklerine göre değişen çok sayıda faktöre bağlıdır ve dolayısıyla bu faktörler; getirilecek çözü�ün yeterliliğini belirlemektedirler. Bu bildiri yalıtım ilkelerini genel bir bakış altında incelenmekte ve gürültü kirliliğinin ciddi boyutlarda olduğu ve ses yalıtımı konusuna yeni önem vermeye başlayan ülkemizde karşılaşılan sorunları özetlemektedir. GİRİŞ Gürültü kirliliği bütün dünyada giderek yayılan bir çevre kirliliği sorunu olduğundan gürültü kontrolü zorunluluğu; gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de giderek artan biçimde ortaya çıkmaktadır. Gürültü kontrolünü binaların dış çevresinde gerçekleştirmek özellikle mevcut yerleşimler, yapılar ve kent merkezleri için oldukça güç bir iştir. Kuşkusuz yeni yerleşim birimlerini planlarken ve yeni yapıları tasarlarken çevre gürültüsü kirliliğine karşı yapıların dışında etkin önlemler alma olanağı mevcuttur. Ancak kent dışında dağılmış durumda ve geniş bir alana yayılmış yapıların olduğu yerlerde çevrede yapılacak koruma önlemleri ekonomik olmayabilir. Bu nedenle binaların bireysel olarak uygun tasarım ve malzeme seçimi ile kullanım amaçlarına göre değişik oranlarda yalıtılması, kimi durumda yetersiz bir engel tasarımından daha etkili ve bozan daha ekonomik olacaktır. Çevre gürültüsü düzeylerinin çok yüksek olduğu durumlarda ise kombine alternatifler geliştirmek gerekir. Kuşkusuz dış gürültü kaynaklarına karşı yapı yalıtımının �.tkinliğini azaltan bazı unsurlar da bulunmaktadır. Orneğin sıcak ve nemli yaz aylarında pencerelerin açık tutulması, ekonomik nedenlerle klima sistemlerinin kurulamaması, insanların sosyal aktivitelerini yapı dışında sürdürmek ihtiyacı ile balkon, avlu ve açık alanları daha fazla kullanması gibi. Öte yandan yapı Selma KURRA İTÜ. Mimarlık Fakültesi/Fiziksel Çevre Kontrolü Birimi içinde yeralan gürültü kaynaklarına karşı korunmada en etkili yol; kaynakta ve kaynak hacminde alınabilecek önlemlerden sonra, yapının tüm bölme elemanlarının yalıtılmasıdır. Bu bildiri, uygulayıcılar için �ilgi verici bir yaklaşım içinde sorunu ele aldıktan sonra ITU 'de yapılan çalışmaların sonuçlarına dayalı olarak ülkemizde gürültü kirliliğinin boyutları ve ses yalıtımı uygulamaları konusunu işleyecektir. 1 . SES YALITIM İLKELERİ Bilindiği üzere ses, bir basınç altında periyodik titreşimler yapan bir kaynağın oluşturduğu basınç dalgalarının titreşimleri iletecek esnek bir ortamda (hava, su, katı) yayılmasıdır. Düzensiz yapılı ve farklı frekans bileşenlerine sahip olan ve genellikle zamana göre değişken sesler topluluğuna gürültü adı verilir. Gürültü; insan sağlığı ve konforu üzerinde her biri ayrı uzmanlık alanlarında incelenmekte olan; fiziksel, fizyolojik, psikolojik ve iş performansı yönlerinden ciddi olumsuz etkilenmeler yaratmaktadır. Bu konularda son l O-1 5 yılda yapılan bilimsel araştırmalar gürültünün etkilerinin daha önceki bulgulardan çok daha fazla olduğunu kanıtlamıştır (l ,2). Bu nedenlerle, özellikle dış çevrede yaygın ses kaynaklarından ortaya çıkan gürültüler, artık çevre sorunu olarak ele aiınmakta ve diğer çevre kirlilik türleri ile birlikte çevresel etki değerlendirmeleri kapsamında incelenmektedir. Öte yandan, yapıların içinde de insanları etkileyen, başta mekanik ve elektronik sistemlerin gürültüleri olmak üzere insan eylemlerinden doğan çeşitli aşırı sesler, yapı içinde de gürültü kontrol konusunu zorunlu hale getirmektedir. Genel olarak ses kaynağından çıkan seslerin insan sağlığı ve konforu açısından kabul edilebilecek sınırlara indirgenmesi, etki süresinin azaltılması, akustik niteliği değiştirilerek yokedilmesi veya kabul edilebilecek bir ses ile maskelenmesi gibi pasif ve aktif yöntemlerle sakıncalı etkilerinin yokedilmesi olarak tanımlanan gürültü kontrolu; Şekil l 'de verildiği üzere bileşenleri kaynak, çevre ve kullanıcı olan bir sistem içinde gerçekleştiriJebilir. Görülebildiği gibi yapı tasarımı 293
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=