Tesisat Dergisi 248. Sayı (Ağustos 2016)

TEKNİK BİLGİ 106 Tesisat Dergisi Sayı 248 - Ağustos 2016 Klorid Gerilim Korozyon Çatlağı Hakan NAYIR Teknik Pazarlama Müdürü Armacell YalŦƨm A.b. Bu makalede östeniƟk paslanmaz çelikten mamul hatlarda fark edilmezse büyük maliyet kayŦplarŦna yol açabilen sinsi bir problemden, klorid gerilim korozyon çatlaŒŦndan, bahsedeceŒiz. ÖsteniƟk paslanmaz çelik bu adŦ birincil fazŦ olan kübik yüzey merkezli kafes yapŦsŦna sahip gama fazŦndaki demirden yani östeniƩen alŦr. Bu bileƔiklerin içerisin- de %16-26 Cr (Krom) ve %7-22 Ni (Nikel) ve bazen de Molibden (Mo) ve Nitrojen (N) bulunur. AISI 301, AISI 302, AISI 304, AISI 316, 321, vb. çeƔit- leri mevcuƩur. AISI 304 içerisinde %18 Cr ve %10 Ni muhteva eder ve çelikler çok iyi korozyon direnci ile ön plana çŦkar. AISI 316 ise %17 Cr, %12 Ni ve %2,2 Mo (Molibden) içeren bir östeniƟk paslanmaz çelik türüdür ve 304’ün yetersiz kaldŦŒŦ klorürlü ortamlar gibi çok daha ciddi korozif ortamlarda tercih edilir. ÖsteniƟk paslanmaz çelikler kolaylŦkla Ɣekillenebilir- ler, kaynak kabiliyetleri iyidir ve oksidasyon dirençleri yüksekƟr. Bu sebeple de paslanmaz çelikler arasŦnda en çok kullanŦm alanŦ bulan ƟpƟr. (Uçak endüstrisi, paneller, yakŦt borularŦ, teller, kimya endüstrisinde Resim 2. 316 paslanmaz çelik kimyasal proses boru sistemi. ÖsteniƟk paslanmaz çelikte klorid gerilim korozyonu çat- laŒŦ -yŦldŦrŦm- formunda çatlak oluƔumu Resim1. KloridGerilimKorozyon ÇatlaŒŦnamaruz kalmŦƔ östeniƟk paslanmaz boru tanklar, borular, kondanserler, süt tanklarŦ, taƔŦma tanklarŦ, gŦda endüstrisinde fermentasyon kaplarŦ, karŦƔƨrŦcŦlar, ƔiƔeleme makineleri, kaynatma kazan- larŦ, eczacŦlŦk, kimya ve petrokimya alanlarŦnda gibi.) Korozyon oluƔumu itibari ile deŒerlendirildiŒinde, paslanmaz çeliklerin temel korozyon dayanŦmŦ bünye- sindeki krom ile ortamdaki oksijenin birleƔimi sonucu yüzeyinde krom oksiƩen koruyucu bir tabaka oluƔtur- masŦ sayesindedir. Bu pasivizasyon tabakasŦ sayesinde paslanma yŦlda 0,05mm den daha yavaƔ bir hale gelir. Fakat halojen tuzlarŦ, özellikle de kloridler uygun Ɣartlar alƨnda bu pasif Įlm içine çok kolaylŦkla nüfuz ederek, bu pasivizasyon tabakasŦnŦn yŦkŦmŦna ve de- vamŦnda (örneŒin boru yüzeyinde) klorid gerilim ko- rozyon çatlaŒŦ oluƔumuna sebep olabilirler. IsŦ yalŦƨmlŦ boru ve ekipmanŦn dŦƔ yüzeyinde de gözle- nebilen ve genellikle östeniƟk paslanmaz çelik ile iliƔki- lendirilen bu durumun oluƔumundaki faktörleri kabaca; • Haƴn operasyon ƔartlarŦ: Örn. hat sŦcaklŦŒŦ, haƴn maruz kaldŦŒŦ çekme gerilmesi • Boru malzemesinin metalurjisi • Çevresel Ɣartlar: Agresif bir kimyasal ortam (örn: halojenlerin varlŦŒŦ ve ortamŦn pH etkisi), nem du- rumu, (hat gömülü ise) topraŒŦn kimyasal durumu • 7malat ƔartlarŦ: Örn. boru metalinin tavlama veya kaynak iƔlemleri sonucunda yeteri kadar bir süre 500 °C - 800 °C aralŦŒŦnda kalarak, karbürün tane