Tesisat Dergisi 237. Sayı (Eylül 2015)

MAKALE 80 Tesisat Dergisi Say× 237 - Eylül 2015 1. Giriü 2013 y×l× Dünya enerji tüketiminin yakla- ü×k %80’i fosil yak×tlar (%32,9’u petrol, %30,1’i kömür, %23,7’si doùalgaz), %4,4 nükleer, %6,7 su kaynaklar× (hidroelekt- rik), %1,1 rüzgar, %0,9 Jeotermal ve %0,2 güneü enerjisi üeklindedir. Bu ra- kamlar, insan yaüam×n×n çok dezavantaj- lar× olan fosil yak×tlar×n üzerinde temellen- diùini vermektedir. Kömür en kirli ve ucuz yak×t olup küresel emisyonu artt×r×r. Petrol jeopolitik üoklara aç×kt×r ve fiyat istikrar× yoktur. Boru hatlar×yla iletilen doùalgaz ciddi politik yükleri de taü×r. Nükleer enerji de politik güçlükleri yan×nda taü×r, ayr×ca 2011 Japon Fukushima Santral× kaza son- ras× bu enerjiye karü× halk duyarl×l×ù× da artm×üt×r. Hidroelektrik jeneratörler kayda deùer gücü düüük fiyatla üretir ve bunla- r×n pay×n× art×rmak oldukça zordur. Dalga enerjisi maliyetlidir. Biyomos (aùaç), bi- yoyak×t gibi büyük alan gerektirir. Rüzgar ve güneü gibi yenilenebilir enerji kaynak- lar× ise marjinal önemi aüamam×ülard×r. Jeotermal lokaldir. Ulaü×m, ×s×tma, soùutma, endüstri ve elektrik üretimi için yeterli ve sürdürüle- bilir enerji kaynaù× mevcudiyetinin olup olmamas× hep ana kayg× olmuütur. Bu kayg×ya bugün, küresel ×s×nma ve küresel iklim deùiüikliùi eklemlenmiü olup, enerji tasarrufu, enerji verimliliùi ve yenilenebilir enerji konular× öne ç×km×üt×r. Bugün, enerjide yeni aktörler devreye gir- miü, OPEC (Petrol úhracatç× Ülkeler Birli- ùi) zay×flam×ü, Uluslararas× Enerji Ajans× (IEA) güçlenmiütir. IEA fosil yak×t ithal eden ülkelerin teükilat×d×r. Roller deùiü- meye baülam×üt×r. Hep ithalatç× olan ABD enerji ihracatç×s× olmuü, kaya gaz× ve s×- v×laüt×r×lm×ü doùalgaz ticareti büyümüütür. Orta Doùudaki s×k×nt×lara raùmen petrol arz× büyümüü ve fiyatlar üaü×rt×c× oranda (%50-alt× ) düümüütür. Enerji verimliliùi konsepti ve buna gösterilen küresel ilgi, yenilenebilir enerji kaynaklar× ve kaya gaz× umutland×rmaktad×r. Bu çal×ümada enerji kaynaklar×, kay×plar, enerji verimliliùi ve yenilenebilir enerji konular× ele al×nm×üt×r. 2. Enerji Verimliliùi ABD’de üretilen elektrik enerjisinin büyük k×sm× (%63) üretim s×ras×nda kaybolmak- ta, yaklaü×k %15’i ticari iületmelerde, di- ùer %15’lik k×sm× yerleüim bölgelerinde, %7’lik k×sm× ise endüstride kullan×lmak- tad×r. En büyük kay×p ulaü×mdad×r ve bunu ticari iületmeler ve konutlar izlenmektedir. Ulaü×m için kullan×lan enerjinin yaklaü×k %73’ü kaybolmaktad×r. Ayd×nlatmada LED yerine eski teknoloji tungsten (W) ampul kullan×m× en yüksek enerji kayb×n× veriri. úster birincil (doùalgaz) ister ikincil (elekt- rik) olsun toplam faydal× enerji kay×p ener- jinin hep alt×ndad×r (%40/%60). Enerji tasarrufu için iki yol vard×r. Bunlar- dan birincisi yüksek verimlilik, yerel üretim ve depolama ikincisi ise milyarlarca yeni cihaz× ve enerji iletim hatlar×n× internetle birbirine baùlama, üretim ve tüketimi yö- netmedir. Sensörler, büyük veri, internetli bilgisayar aù× ve geliütirilen algoritmalar talep-üretim kontrolü iliükisi saùlayacakt×r. 2100’de küresel s×cakl×k art×ü×n× +2 o C’nin alt×nda tutmak hedefi için, geleceùin elekt- riùini “dekarbonize” etmek ve cihazlarla network aù× oluüturmak zorunludur. Enerjide en önemli inovasyon onsuz git- mektir. 1970’ten beri Uluslararas× Enerji Ajans× üyesi 11 ülke enerji verimliliùi ça- l×ümas× yapmaktad×r. Bu 11 ülke, 2011 y×- l×nda 1,4 milyar ton petrol eüdeùeri enerji tasarrufu yapm×ülard×r (parasal deùer 743 milyar ABD Dolar×). Tasarruf, 3 önemli kaynaktan (1. petrol, 2. kömür ve 3. do- ùalgaz) birinin tüketimine eüit miktarda olmuütur. Nükleer ve hidroelektrik enerji birlikte 4. enerji kaynaù× olarak düüünü- lebilir. Enerjide 5. kaynak enerji verim- liliùidir ve en ucuzdur. “ Enerji Verimliliùi eüittir görünmeyen yak×t” standart sözcük olmuütur. 2012 y×l×nda Dünya’da toplam 320-360 milyar ABD Dolar× seviyesinde enerji verimliliùi yat×r×m× yap×lm×üt×r[1]. Son enerji tüketiminin %31’i binalarda olup en çok ×s×tma ve soùutmay× kapsar. Burada enerjinin çoùu kay×pt×r. Örneùin binalarda uzun, dar, 90 O dönmeli borular, k×sa, kal×n ve doùrusal borulara göre çok kay×p verir. Enerji verimliliùi maalesef kimsenin önceliùi deùildir. Mimarlar, in- üaatç×lar, mülk sahipleri ve kirac×lar ge- nellikle baüka üeylere yoùunlaü×rlar. Sorun üudur: Kirac×lar sahip olmad×klar× binalara yat×r×m yapmak istemezler. Mülk sahiple- Fatih Sultan Mehmet Vak×f Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Prof. Dr. Fevzi YILMAZ Enerji, Enerji Verimliliùi ve Yenilenebilir Enerjiler