Tesisat Dergisi 234. Sayı (Haziran 2015)

MAKALE 92 Tesisat Dergisi Say× 234 - Haziran 2015 etkisi ani geniüleme gibi olur ve K=1 al×nabilir. ûayet aç× çok keskin ise ve 10º’nin alt×nda ise basma kay×plar× ihmal edilebilir ve K = 0 al×nabilir. 4. Vana için K faktörü (ve ayr×ca basma kayb×) valfin aç×lma oran×na baùl×d×r. Valf tamamen kapal× olduùunda K fak- törü sonsuz olduùunda valfle tama- men basma kayb× vard×r(ak×ü olmaz). Tam ak×ü olan bir sistemde valf norma olarak tamamen aç×kt×r. Buna raùmen, tasar×m mühendisleri valfleri seçerken ayar emniyeti saùlamak üzere ½ veya ¾ aç×k olarak dikkate al×rlar. Baz× du- rumlarda k×sma kontrolün önemli bir parças×d×r, s×v× ak×ü sistemini tasar- larken düüük bir k×sma gerekebilir. 5. Sabit boru çaplar×nda uygun boyut- lu baùlant× elemanlar× kullan×labilir. u h×z× bütün baùlant× elemanlar×nda sabit kabul edilir. Böylece toplam K faktörü bütün baùlant× elemanlar×n×n K deùerlerinin toplam× olarak al×nabilir. 3. Bas×nç Kay×plar× ve Enerji Tasarrufu “Elektrik enerjisinin %20’si pompalar taraf×ndan tüketilmektedir. Europump ve Hydraulic Institute kuruluülar×n×n tespit- lerine göre pompalar×n tükettiùi enerjinin %30’unun tasarruf edilebileceùi belirlen- miütir. Bu tüm pompalar için geçerli olan, ortalama bir deùerdir” [4]. Özellikle pompa seçimi yap×l×rken: x Öncelikle maksimum ihtiyaç belirlen- meli x Zaman kapasite ihtiyaç eùrisi çizilmeli x Boru çap× bu eùri dikkate al×narak tayin edilmeli x Boru sistemi belirlenirken sistem eùrisi de çizilmeli x Pompa eùrisi ile sistem eùrisi çak×üt×- r×lmal× x Çal×üma noktas× maksimum pompa verim bölgesinin biraz saù taraf×ndan yap×lmal×d×r [5]. Is×tma sistemleri, bilindiùi gibi ×s×tma peri- yodunun sadece çok küçük bir bölümünde tam kapasite çal×ümak mecburiyetindedir. Is×tma periyodunun %94’ünde k×smi ka- pasiteyle çal×ü×lmaktad×r ( ûekil 1 ). Saù- lanan elektrik tasarrufuyla deùiüken debili pompalar kendilerini 2 y×l içinde amorti ederler. Özellikle sulu sistemlerin tasar×m×nda kul- lan×lan vanalar ve diùer baùlant× eleman- lar× düüük K deùerli olanlardan seçilirse sistemdeki bas×nç kay×plar× önemli ölçü- de azal×r. Bu da daha az enerji kullanan pompa seçimine, dolay×s×yla çevrenin ko- runmas×na, karbon ayak izinin azalmas×na neden olacakt×r. Örnek olarak Tablo 1 ’deki vanalara göre küresel vana ile sürgülü vanan×n K de- ùerleri aras×nda 5,7/0,11 = 52 kat fark vard×r. Örnek olarak 1 m/s’lik bir ak×ü h×z×nda sürgülü vanadaki bas×nç kayb× 2850 Pa bas×nç kayb× olurken, küresel vanada ise sadece 55 Pa kay×p oluüur. Bu kayb×n eko- nomik karü×l×ù× %60 toplam verimle çal×- üan bir pompa ve 0,3 TL/kW için; ûekil 1. Is×tma dönemi boyunca bir ×s×tma sis- temindeki yüklenme profili [4] (3) (4) ûekil 2. Deney düzeneùi [6] ûekil 3. Deney düzeneùi üemas× [6] Görüldüùü gibi s×radan bir pompa tesisa- t×nda yaln×zca küresel vana tercihiyle y×ll×k 353 TL tasarruf yap×labilir.