Tesisat Dergisi 234. Sayı (Haziran 2015)

TEKNúK TANITIM 102 Tesisat Dergisi Say× 234 - Haziran 2015 Norm Teknik ’ten FM200 Gazl× Söndürme Sistemi Gazl× söndürmenin esaslar×ndan bahset- meden önce yanman×n esas×ndan bahset- mek gerekir. K×saca hat×rlamak gerekirse, yanma olay×, yan×c× maddenin oksijenle reaksiyona girmesi ve bu reaksiyon sonu- cu fiziko kimyasal niteliklerinin bozulmas× olarak tan×mlan×r. Oksitlenme sürecinde oluüan üok dalgas×n×n madde içindeki ya- y×lma h×z×na göre bu reaksiyona detonas- yon(km/s), patlama(m/s), yanma(cm/s) üeklinde ve daha düüük h×zlarda geliüen yang×n olarak farkl× üekillerde isimlendiri- lebilir. Yanma olay×nda s×cakl×k yanman×n sonucu olarak ortaya ç×kt×ù× gibi yanman×n nedeni olarak ta ortaya ç×kabilir. Yan×c× gazlar belli bir konsantrasyonda, belli bir s×cakl×ùa eriüirlerse, d×üar×dan herhangi bir ateüleme olmaks×z×n kendiliùinden alev al×rlar. Ayn× durum kat×lar içinde geçerli- dir. Gazl× söndürmeye üu sebepten dolay× ihtiyaç duyulmaktad×r: yang×na teknik olarak ya da yang×n×n niteliùinden dolay× su veya köpükle müdahale edilemeyecek durumlarda veya su veya köpüùün siste- me yang×ndan daha fazla zarar vereceùi durumlarda gazl× söndürmeye baüvurulur. Genel anlamda gazl× söndürme sistemle- rinin (sabit tesisatl×) temel bileüenlerini gaz deposu (kaynaù×), gaz boüaltma tesi- sat× ve alg×lama/tetikleme sistemi olarak düüünebiliriz. Sistemin tasar×m×na göre gazlar yüksek bas×nçl× tüplerde depolan×r. Gaz miktar× söndürülecek olan mekan×n hacmine göre hesaplan×r. Gaz istasyonlar× her bir mahale ayr× ayr× uygulanabilecek üekilde olabileceùi gibi seçici vanal× sis- temler yard×m×yla tek bir gruptan birden fazla mahale uygulanabilecek üekilde de tasarlanabilir. Gaz boüaltma tesisat× ele- manlar×, gaz×n istenen bölgede istenen za- man aral×ù×nda ve yoùunlukta daù×t×lmas× için kullan×lan boru tesisat× ve nozullardan oluüur. Nozul adedi ve aç×kl×lar× boüalma süresi ve konsantrasyonu etkilemektedir. Alg×lama/Tetikleme sistemi ise ortama gaz boüalt×lmas×n× gerektirecek tehlikeli duru- mu alg×layan elektronik alg×lama sistem- leridir. Sistem alev, duman, ×s× veya gaz konsantrasyonunu tehlike kaynaù× olarak alg×layabilir. Günümüzde söndürme amaçl× kullan×lan gazlar üç grupta ele al×nabilir. Bunlar ha- lokarbon grubu gazlar, inert gazlar ve kar- bondioksittir. Biz bu yaz×m×zda halokarbon grubu gazlardan FM200 gaz× ve söndürme sisteminden bahsedeceùiz. FM200 söndürme sistemi tüm dünyada çok tercih edilen ve yayg×n bir üekilde kul- lan×lan temiz gazd×r. únsanl× mahallerde kullan×labilme, elektriksel olarak iletken olmamas×, gaz boüalmas× sonras× temizlik gerektirmemesi, ozona zarars×z olmas×, 10 saniyede söndürme konsantrasyonuna ulaümas×, ISO 14520 (EN15004) ve NFPA 2001 ile uyumlu tasar×m yap×labilmesi, 25-42 bar bas×nç aral×ù×nda depolanabil- mesi FM200 sisteminin genel özellikleri aras×ndad×r. Özellikle EPA (U.S.Enviromen- tal Protection Agency)’n×n Halon1301’i yasaklamas×n×n ard×ndan ozon tabakas×na zarar vermemesi nedeniyle yayg×n üekilde Halon sistemlerinin alternatifi olmuütur. FM200 ticari ad×yla an×lan ve standart- larda HFC-227ea olarak tan×mlanan gaz×n kimyasal ad× heptafluoropropane (CF 3 CHFCF 3 ) olup kokusuz ve renksiz bir gazd×r. FM200’e ait baz× fiziksel özellikler aüaù×daki tabloda gösterilmiütir. Özellik Birim Deùer Molekül aù×rl×ù× — 170 1,013 bar’daki kaynama noktas× (mutlak) °C -16,4 Donma noktas× °C -127 Kritik s×cakl×k °C 101,7 Kritik bas×nç bar abs a 29,26 Kritik hacim cm 3 /mol 274 Kritik yoùunluk kg/m 3 573 Buhar bas×nc× 20 °C’de bar abs a 3,9 S×v× yoùunluùu 20 °C’de kg/m 3 1410 Doymuü buhar yoùunluùu 20 °C’de kg/m 3 31,035 1,013 bar ve 20 °C ‘de K×zg×n buhar×n özgül hacmi m 3 /kg 0,1374 Kimyasal formül CF 3 CHFCF 3 Kimyasal isim Heptafluoropropane a 1 bar = 0,1 MPa = 105 Pa; 1 MPa = 1 N/ mm 2 . Bilgi iülem merkezleri, izleme ve kontrol odalar×, tarihi eser odalar×, deùerli malze- me arüivleri, telefon santral odalar×, alçak ve orta gerilim elektrik odalar×, hava kont- rol merkezleri, radar kontrol merkezleri, parlay×c× madde depolar×, yüksek teknoloji t×bbi cihaz odalar×, kablo kanallar× FM gazl× söndürme sistemlerinin kullan×m alanlar× aras×nda yer almaktad×r. FM200 siste-