Tesisat Dergisi 233. Sayı (Mayıs 2015)

MAKALE 58 Tesisat Dergisi Say× 233 - May×s 2015 bir frekans dönüütürücü kullan×labilir. Çift h×zl× bir elektrik motoru, soùutma yükü yüksek olduùunda tam h×zda çal×üarak (örnek olarak soùutma dönemi) ve yük düüük olduùunda düüük devirde çal×üarak (örnek olarak depolama dönemi) kompre- sör kapasitesini düzenler. Frekans dönüü- türücü devir say×s×n× gerçek talebi karü×la- yacak üekilde ayarlar. Frekans dönüütürü- cü maksimum ve minimum h×zlar×, s×cak- l×k ve bas×nç kontrolüne göre, kompresör motorunu olduùu kadar ak×m ve moment deùerlerini de s×n×rlar. Frekans dönüütü- rücüler düüük bir kalk×ü ak×m× oluüturur [18]. Deùiüken h×zl× soùutma ile gelenek- sel soùutma sistemleri aras×ndaki temel fark sistem kapasitesinin k×smi yüklerde kontrolüdür. Soùutma sisteminin deùiü- ken h×zl× soùutma kapasitesi kontrolünde, sistem kapasitesi izlenerek farkl× çal×üma üartlar× için soùutma yükü ile kompresör motorunun h×z× uyumlu hale getirilir [2]. 3.6. Deùiüken H×zl× Evaporatör ve Kon- denser Fanlar×n×n Kontrolü: Deùiüken h×zl× bir frekans sürücü birçok indüksiyon motorlar×n×n düüük h×zlarda çal×ümas×n× saùlar. Fanlar×n h×z, bas×nç ve güç deùi- üimleri fan kanunlar× olarak bilinen ba- ù×nt×larla gerçekleüir. H×zdaki bir deùiüim ile bas×nçtaki yükselme ve bu devir say×s× için gerekli güç miktar× hesaplanabilir. Frekans sürücüler birçok yükler için enerji tasarrufu saùlamakla birlikte evaporatör ve kondenser fanlar× için büyük bir enerji tasarruf potansiyeli saùlar. Sonuç olarak h×z×n ihtiyaca göre belirlenmesi ile bas×nç ve güç gereksinimleri azal×r [19]. 3.7. Elektronik Kontrollü Fan Motorlar×: Evaporator fan motorlar× bir diùer önemli ×s× kazanç kaynaù×d×r. Yak×n zamanda fan tasar×m× ve motor verimi ile ilgili geliüme- ler eski kabin soùutma sistemleri ve soùuk depolar için önemli avantajlar sunmakta- d×r. Geleneksel gölge kutuplu alternatif ak×m (AC) motorlar× ve kapasitör motorlar× elektronik sürücülü f×rças×z doùru ak×m motorlar× (DC) ile deùiütirilmek suretiyle %65’e ulaüan enerji tasarruflar× saù- lanmaktad×r. Fan motoru daha az enerji harcad×ù×nda daha az ×s× üreteceùinden ortamdan uzaklaüt×r×lmas× gereken ×s× ka- zanc× da azalacakt×r. Mevcut fan motorlar× kolayl×kla sökülerek ayn× yuvaya elektro- nik kontrollü (EC) fan motorlar× tak×labilir. Genellikle EC motorlar çift çal×üma h×z×na sahiptir. Uygun bir kontrol ile birleütiril- diùinde, kompresör çal×ümad×ù×nda veya gece modunda fan düüük h×zda çal×ü×r. Fan motoru tam h×z×n yar×s×nda çal×üt×r×ld×ù×n- da %87 daha az enerji tüketecektir [20]. 3.8. Kondenser Kapasite Kontrol Meka- nizmalar×: K×ü mevsiminde yoùuüma ba- s×nc×n×n düüük olmas× soùutucu ak×ükan×n s×v× deposunda y×ù×lmas×na ve s×v× hatt× bas×nc×n×n da düümesine neden olur. S×v× hatt×ndaki bu bas×nç düümesi sistemde dolaüan gaz×n debisini ve genleüme valfi- nin kapasitesini azalt×r, çünkü bu valf giriü ve ç×k×ütaki bas×nç fark×yla çal×ümaktad×r. Genleüme valf×ndan geçen düüük soùu- tucu kütle debisi evaporatör kapasitesini düüürür. Hava soùutmal× kondensere sa- hip soùutma sistemlerindeki bu problem, sisteme ilave edilen “düüük çevre kontrol- leri” ile önlenebilir. Düüük çevre kontrolleri ortam s×cakl×ù× düütüùünde kondenser kapasitesini azal- tarak soùutucu ak×ükan bas×nc×n×n aü×r× düümesini önler. Kondenser kapasitesini azaltmak için hava tarafl× ve ak×ükan ta- rafl× kontroller kullan×l×r [21]. 3.9. Elektronik Genleüme Valf× (EGV): Genellikle valf grubu otomatik, termostatik ve elektronik valflerden oluüur. Termosta- tik valflerde k×smi yüklerde k×zg×nl×k oran× ayarlanamad×ù×ndan valf iùnesi kesintili olarak aç×p kapatmaya baülar. Buna valf avlanmas× ad× verilir. Elektronik genleüme valfi evaporatöre geçen soùutucu ak×ükan ak×ü×n×, evaporatör ç×k×ü×ndaki bas×nç ve s×cakl×k alg×lay×c× ile kontrol eder. úki sinyal z×t yönde çal×üarak valf aç×kl×ù×n× gerçek zamanl× olarak düzenler [22]. Elektronik genleüme valfi, deùiüen soùutma yükleri- ne karü× oransal ve integral kontrol yard×- m×yla k×zg×nl×ù× sabitleyecek üekilde çal×ü×r [23-24]. Elektronik genleüme valflerinin sürücü k×sm× baz× modellerde ad×m motor- lu, baz×lar×nda ise solenoid valflidir. Ad×m motorlu olanlarda tam kurs boyu 800 veya 1000 ad×mdan oluüurken solenoid tipte olanlarda zaman oransal kontrol ile açma kapanma aral×klar× deùiütirilir [25]. Elekt- ronik valflerde avlanma olay× ar×za duru- mu haricinde pek görülmez. 3.10. Soùuk Depo Ayd×nlatma Sistemin- de LED Armatürlerinin Kullan×m×: So- ùuk depolarda etkinliùi (lümen/W deùeri) yüksek olan LED ampullerin kullan×m× ile %60’lara varan enerji tasarrufu saùlan×r- ken ×s× kazançlar× da azalt×lm×ü olur [26]. 3.11. Çal×üanlar×n Eùitimi: Soùuk hava deposunda çal×üan tüm personelin ope- rasyon giderleri içinde en fazla yer tutan elektrik giderini azalma yönünde eùitilme- lidir. Sadece ”Gereksiz ×ü×klar× söndürmek yetmez”. Soùuk hava depolar×nda elektrik enerjisini azaltmaya yönelik operasyonlar sadece bu önlemlerle s×n×rl× olmay×p iü süreçlerinin deùerlendirilmesiyle ortaya ç×kabilecek pek çok alan bulunabilir [17]. 4. Soùuk Depolarda Kontrol Senaryolar× Günümüzde dünyada üretilen soùuk depolar- da benzer verimlilikteki yal×t×m malzemeleri ve cihazlar kullan×lmaktad×r. Temel fark; so- ùutma sistemlerinin tasar×m×, boru çaplar×- n×n seçimi ve kullan×lan kontrol algoritmalar× ve kontrol cihazlar×ndan ortaya ç×kmaktad×r. 4.1 Geleneksel Kontrol Yöntemleri 1. Soùuk depolarda kullan×lan gelenek- sel aç-kapat (On-Off) kontrol sistemi