Tesisat Dergisi 229. Sayı (Ocak 2015)

MAKALE 119 Tesisat Dergisi Say× 229 - Ocak 2015 ler için önemli miktarlarda doùal kaynak ve hammadde kullan×lmaktad×r. Yap× en- düstrisi bu üekilde, küresel ekonomi için- de akan toplam hammaddenin % 40’n×, tüketmektedir (Y×lda 3 milyon ton). Dünya Çevre Gözlem Enstitüsü (Worldwatch Ins- titute) verilerine göre [4]; yap×laüma faa- liyetleri, her y×l küresel olarak kullan×lan taü, çak×l ve kumun % 40’n×, doùal ahüa- b×n % 25’ini, suyun % 16’×n× ve enerjinin % 40’×n× tüketmektedir. Tüketilen bu ener- ji, genellikle yenilenemeyen fosil kaynaklar kullan×larak üretilmektedir. úklim deùiüikleri ve ozon tabakas×n×n incelmesi: S era gazlar× diye isimlendiri- len Karbon dioksit (C0 2 ), Metan (CH 4 ), ve Kloroflorokarbonlar×n (CFCs), atmosferde birikmeye devem ederek miktarlar×n×n git- tikçe artt×ù× ve önemli iklim deùiüikliklerine öncülük ettikleri, bu soruna yönelik olarak düzenlenen Hükümetler aras× úklim Deùi- üikliùi Paneli (Intergovernmental Panel on Climate Change) [5] deùerlendirme rapo- runda bildirilmiütir. Özellikle enerji kullan×- m×na baùl× olarak gittikçe artan CO 2 emis- yonlar×, bunlar×n içinde en önemli eleman olmaktad×r. Enerji baùlant×l× aktivitelerden kaynaklanan küresel C0 2 emisyonlar×n×n, 1950 y×l×ndan beri yaklaü×k %3,2 y×ll×k 6188 milyon ton (Mt), artt×ù× bildirilmek- tedir [6]. Yap×lar da bu soruna, yaüam döngülerinin bütün aüamalar×nda küresel olarak önemli oranda enerji tüketerek katk×da bulun- maktad×rlar. Birleüik Devletler Enerji Bilgi údaresi (U. S. Energy Information Admi- nistration)’nin dünya enerjisinin %90’n× kullanan 65 ülkeyi kapsayan analizlerinde [7-8], enerji baùlant×l× toplam CO 2 emis- yonlar×n×n % 25-30’ undan yap×sal faali- yetlerin sorumlu olduklar× bildirilmektedir. Bu da, yap×larda enerji kullan×m×n×n, küre- sel ×s×nmadaki art×ülara % 10-12 katk×da bulunduùu anlam×na gelmektedir. Çevre kirliliùi: Yap×lar yine bütün süreçleri boyunca, bir önceki bölümde aç×klanan gaz halindeki zararl× at×klar× yan×nda, önemli miktarlarda kat× at×k da üretmektedirler. Küresel olarak ortaya ç×kan kat× at×klar×n % 10’ undan fazlas×n×n yap×sal aktivite- lerden kaynakland×ù× tahmin edilmektedir. Ancak bu oran ülkeler baz×nda farkl×l×klar gösterebilmektedir. Örneùin; Avrupa’da ülke baz×ndaki at×klar×n % 50 ‘inden fazlas× yap× sektöründen kaynaklanmaktad×r [9]. 3. Çevresel Etkiyi Azaltmaya Yönelik Ekolojik Yaklaü×mlar- Su Etkinliùi Yap×laüma faaliyetleri nedeniyle oluüan çevresel etki seviyesi, yap×n×n sahip ol- duùu baz× özelliklere göre deùiümektedir. Bu bölümde, çal×üma kapsam× gereùi yap×lar×n neden olduùu su ile ilgili sorun- lar× azaltan yaklaü×mlar aç×klanmaktad×r. Yap×larda su etkinliùi saùlayarak çevresel etkiyi azaltan çok çeüitli yöntemler vard×r. Bunlar içinde, uygun iklim bölgelerinde yaùmur sular×n×n toplanarak gereksinim duyulan zamanlarda çeüitli amaçlarla kullan×lmas× etkili bir yöntem olmaktad×r. Aüaù×da yaùmur suyu toplama sistemini aç×klamadan önce bir k×yaslama yapabil- mek için diùer su etkinliùi saùlayan yön- temlere de k×saca deùinilmiütir. 3.1. Yap×larda Su Etkinliùi Saùlayan Stratejiler Su etkin arazi tasar×m× : Suyu verimli kul- lanan bir çevre düzeni yap×n×n su etkinliùini önemli üekilde etkilemektedir. Çünkü baz× konut alanlar×ndaki bitkilerin bak×m× için kul- lan×lan su miktar×, yap×da kullan×lan toplam suyun yaklaü×k % 50’sini kapsamaktad×r [10]. Bundan dolay× peyzaj düzenlemelerin- de az su isteyen veya o bölgeye özgü bitkile- rin kullan×m×, su tüketimini azaltan etkili bir yöntemdir. Doùal peyzaj uygulamas× yeralt× sular×n×n kirlenmesine neden olan kimyasal ilaç kullan×m×na da gereksinim duymaz. Su tüketimi az olan yap× malzemele- rinin kullan×lmas× : Baz× yap× malzeme- lerinin üretimlerinde çok fazla su kullan×l- makta ve su kirliliùi meydana gelmekte, ba- z×lar×n×n da hammaddesinin doùadan elde ediliüleri s×ras×nda çok fazla su tüketilmek- tedir. Özellikle madenlerden al×nan ham- maddelerin ayr×üt×r×lmas× s×ras×nda önemli sularda önemli miktarda kontaminasyon söz konusu olmaktad×r. Bu tür malzeme- ler kullan×ld×klar× yap×lar×n da su etkinliùini olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle bu tür malzemelerin kullan×m×ndan kaç×n×lmal×, yaüam döngüleri boyunca suyu az tüketen yap× malzemeleri tercih edilmelidir. Yer alt× su seviyesinin korunmas×: Yap× çevresinde su geçirmez zemin kaplamala- r× yap×larak yaùmur suyunun kanalizasyon sistemine taü×nmas×, suyun toprak tara- f×ndan emilmesini engellemekte ve alt ya- p×n×n yükünü art×rmaktad×r. Bu tür zemin kaplamalar× yerine yaùmur suyunu emen peyzaj tasar×m× yapmak gerekmektedir. Benzer üekilde, yerleüim alanlar×nda da su geçirimsiz taü×t ve yaya yollar× azalt×lmal×, aç×k alanlar korunmal×d×r [11]. Suyu az tüketen araç ve gereçlerin kullan×lmas×: Konutlarda su kullan×m× % 32 tuvalet, % 30 banyo, % 12 çamaü×r, % 6 vücut temizliùi, % 6 bulaü×k, % 4 bahçe sulama, % 2 yeme-içme, % 2 oto y×kama ve diùer faaliyetler için de % 6 oran×nda ger- çekleümektedir [12]. Tüketimin en fazla ol- duùu tuvalet ve banyolarda su etkin araçlar kullan×larak su kullan×m× azalt×labilir. Örneùin fotoselli bataryalar ve farkl× litre kapasiteli rezervuar sistemleri, yap× içerisinde suyun daha az tüketilmesine olanak saùlamaktad×r. At×k sular×n dönüütürülerek yeniden kullan×lmas×: Yap×larda çeüitli amaçlar için kullan×lan sular kirlenerek kanalizas- yon sistemleri arac×l×ù×yla tekrar doùaya b×rak×lmaktad×r. At×k su olarak adland×r×- lan bu sular×n yerleüim yoùunluùuna göre deùiükenlik göstermekle birlikte, doùal or- tamlara b×rak×lmadan önce ar×t×lmalar× ile yeniden kullan×mlar× mümkündür. úleri dü- zeyde ar×tmadan geçirilen at×k su, tekrar üehir üebekesine verilebilmektedir. Kul- lan×lan kirli suyun ar×tmadan geçirilmesi ve yeniden kullan×lmas×, su tüketimini azaltmakta ve çevre kirliliùi oluüumunun önlenmesine yard×mc× olmaktad×r.