Tesisat Dergisi 227. Sayı (Kasım 2014)

MAKALE 86 Tesisat Dergisi Say× 227 - Kas×m 2014 Temiz havada geçirdiùimiz zaman günde 2-3 saati geçmiyor. Geçmiüte, hat×rlarsan×z kapal× ortamlar×n d×- üar×daki kirli havadan bizi koruduùu gibi bir genel kan× vard×, Ama bu durum günümüzde tersine dönmeye baülam×ü durumdad×r. Yar×n nas×l bir istikamet izleyeceùi de belli deùildir. Günümüzde, hatta geçmiüte bile yap×lan baz× filmlerde gelecekte insanlar×n mas- kelerle dolaüt×klar× d×üar×da ki kirli havaya vurgu yap×ld×ù×n× hat×rlar×z. Çevre kirliliùi ile alakal× gidiüat×n iyi olmad×ù× konusun- da genel bir kan× vard×r. AB birliùi ve baz× devletler bu konuda kriterler ve standart- lar oluüturmakta ve önlemler al×nmaya çal×ü×lmaktad×r. Bu kapal× ortamlarda geçirdiùi zamanlar×n hepsine bir önlem alma imkân×m×z olma- yabilir ya da öncelikli deùildir. Önlem al×n- sa bile en tehlikelisi ev deùildir. Daha ka- labal×k, insanlar×n daha fazla olduùu yer- ler tehlike yüzdesinin daha büyük olduùu yerlerdir. Dolay×s× ile zaman×n× harcad×ù× alanlardan, ortamlardan en tehlikelisi, iü- yerleri, ortak toplanma alanlar×, kütüpha- neler, al×üveriü merkezleri, spor salonlar× gibi insan yoùunluùunun daha kalabal×k olduùu ortamlard×r. Örneùin iüyerinde birinin soùuk alg×nl×ù× olduùunu düüünürsek, yan yana çal×üan birileri muhakkak ki temasla hastal×k kapabilir. Peki havan×n yeterli temizlen- memesi, klimatize edilememesi sebebi ile mevcut durumun birkaç çal×üana daha geçmemesi nas×l engellenebilir ki? Tam tersi, içeride birinin hastal×ù× havaland×r- ma sisteminde nas×l diùer alanlara sirayet ederse ayn× durum d×ü havan×n içeri veril- mesinde havaland×rman×n doùru kullan×l- mamas× sebebi ve yeterli hijyen ve saùl×k önleminin al×nmamas× sebebi ile bir ofiste çal×üanlar×n tamam×n×n ya da bir k×sm×n×n hastalanmas× sonucunu da doùurabilir. Modern çaù×n en önemli rahats×zl×klar×ndan biri yeterli önlemler al×nmad×ù× takdirde gü- nümüz koüullar× ve toplu çal×üma ve yaüam alanlar×n×n çoùalmas× sebebi ile lejyonerdir. Yetersiz hava kalitesi ya da önlem sadece gribal enfeksiyonlara m× yol açar? Tabi ki hay×r. Ast×m ve solunum yollar× rahats×zl×k- lar×ndan farkl× psikolojik rahats×zl×klara bile sebep olabilirsiniz. Bunun yan×nda çok s×- cak ya da çok soùuk olmas× insan üzerinde olumsuz etki b×rakabilir. Gördüùünüz gibi grip hastal×ù×ndan içeri- ye verilen yetersiz havadan kaynakl× ama psikolojik rahats×zl×ùa kadar uzanan bir konudan ‘’klimatizasyondan’’ bahsediyo- ruz. Ne kadar geniü bir yelpazeye sahip olduùunu tahmin eder miydiniz? Birçok kaynakta iç hava s×cakl×ù×n×n or- talama 23ÝC olarak vermektedir. ABD deki ASHRAE’ ye bu iüin kaptan gemisi dersek, kaynaklar×nda iç hava kalitesi için 20ÝC-25.5ÝC, nem için ise %30-60 ver- mektedir. Asl×nda çal×üt×ù×m×z bu alanlar×n ×s×t- mas×, soùutmas×, kapasite hesaplar× bu deùerler üzerinden hesaplanmakta ve ç×kan kapasitelere göre sistemler kurul- maktad×r. Hesaplama yap×lan yerin ofis, ev olmas×, nem oranlar×, ×s× kaynaklar× gibi bu bilgiler ×ü×ù×nda hesaplamalar ile ortamlar iklimlendirilmektedir. Yani basitçe bu iüi yapanlar, hesaplamala- r× yapanlar sistemleri seçip kuranlar, bizim saùl×ù×m×z×n da sorumluluùunu almaktad×r. O yüzden dünyada ABD, Al- manya, Kanada, úngiltere, Avrupa Birliùi iç hava kalitesi ve ortam üartland×rmas× standartlar×n× y×llar önce belirlemiü ve her geçen gün yenilenen dünyam×za uygun standartlar ç×kararak güncelliùini korumaya çal×ümaktalar. Bileüen Temiz Hava (ppm) Kirli Hava (ppm) Azot,N 2 790000 790000 Oksijen, O 2 20950 20950 Karbon dioksit, CO 2 320 400 Karbon monoksit, CO 0,1 40-70 Metan, CH 4 1,5 2,5 Nitröz oksit, N 2 O 0,25 ? Azot dioksit, NO 2 (NO X ) 0,001 0,2 Ozon, O 2 0,02 0,5 Kükürt dioksit, SO 2 0,0002 0,2 Amonyak, NH 3 0,001 0,02 Diùer kirleticiler deùiüken deùiüken Kirletici Ana Kaynaù× Saùl×ùa Etkisi Partikül Madde Sanayi, yak×t yanmas×, kimyasal reaksiyonlar Kanser, kalp sorunlar×, solunum hastal×klar×, bebek ölüm vakalar× Kükürtdioksit Fosil yak×tlar×n×n yanmas× Solunum hastal×klar× Azotoksitler Taü×t emisyonlar×, yüksek s×cakl×kta yanma prosesleri Göz ve solunum hastal×klar×, asit yaùmurlar× Karbonmonoksit Eksik yanma ürünü, taü×t emisyonlar× Kandaki hemoglabin ile birleüerek oksijen taü×ma kapasitesinin azalmas× ölüm Ozon Trafikten kaynaklanan azot oksitler ve uçucu organik bileüenler güneü ×ü×ù× deùiüimi Solunum sistemi sorunlar×, göz ve burunda intasyon, ast×m, vücut direncinde azalma Is× Ve Nem Deùeri Olmayan Saùl×ks×z Hava Uygunsuz iklimlendirme Baü aùr×s×, uyku, koku tat üikayetleri, psikolojik sorunlar Toz vb Kapal× alandaki eüyalardan kaynakl× Göz ve solunum hastal×klar×