Tesisat Dergisi 227. Sayı (Kasım 2014)

GÖRÜNÜM 18 Tesisat Dergisi Say× 227 - Kas×m 2014 Bir anlamda Devlet, bugüne kadar uygulanan fenni sorumluluk ve yerel yönetim kontrol yöntemlerine karü× güvensizliùini sergilemiü, kendisinin kontrolünda Yap× Denetim Kuru- luülar×ndan oluüan tüzel kiüiliùe sahip mimar ve mühendisleri yetkili olarak yap× denetim hizmetleri ile görevlendirip sorumlu k×lm×üt×r. Bu yaklaü×m, toplum yönünden kamu ya- rar×na olumlu bir uygulama say×l×r. Böylece 595 say×l× Kanun Hükmünde Kararname’de uzun süre tart×ü×lan uzmanl×k ünvanlar× , belgelendirme üekilleri, s×nav yöntemleri, y×llaragöre mesleki deùerlendirmeler ortadan kalkm×ü; yerel yöntemlerin, meslek odalar×n×n, Çevre ve ûehircilik Bakanl×ù×’n×n yetki ve görev kavgalar×na son verilmiü bulunmaktad×r. Ancak yasa, amac× içinde yer alan güvenli ve saùlam yap×lar×n denetim ve kontrolü, fenni, saùl×kl×, çaùdaü, uluslararas× stan- dartlara uyumlu, kaliteli yap× elde etmek doùrultusunda geniületmiü; bu yaklaü×mda yap× teknolojisine uyumlu yap×lar×n tan×m ve denetiminde yetersiz kalm×üt×r. Bu maksatla öncelikle geçerli imar yasalar×n×n deùiümesi, yetersiz yönetmeliklerin düzeltilmesi, zorunlu yap× standartlar× ile yap× kodlar×n×n yürürlüùe konulmas× gerekmektedir. Bu doùrultuda yap×lmas× gereken mevzuat deùiüikliùinin sistemde profesyonel mesleki sorumluluùu gündeme getirmesi, ayr×ca saùl×kl× denetimve kontrol yöntemlerini de ortaya koymas× gerekir. Ancak 17 Aùustos 1999Marmara Depremi ile karü×laüan sorunlar×n çözümü için komu yöne- timi, meslek odalar× ve görevli akademisyenler dar bir süreç içinde eügüdümsüz bir çal×üma ile haz×rl×ks×z yakalanm×ülar; kaybolan bu uzun sürede güvenli, saùlam, dayan×kl× yap× niteliklerini aüan, çaùdaü uluslararas× stan- dartlara uygun, saùl×kl×, konforlu, ekonomik yap× üretim hedefleri sadece demir, çimento ve kal×ba endekslenmiütir. Bir yap×da saùlaml×k ve dayan×kl×l×k, ülke çap×nda geçerli imar yasalar× kapsam×nda zorunlu standartlarla saùlan×r. Yap×n×n elde edilme sürecinde, tasar×mdan baülayarak iületmeye kadar geçen süreçte bütün mimar ve mühendisler hizmetlerinden sorumlu olmal×d×r. Bu yöntem yasalarla belirlenir. Sorumluluk vecibeleri iüi bilen uzmanlar×n hizmeti yapmas×na yol açar. Mimarl×k ve mü- hendislik hizmetlerinin denetim ve kontrolü, yasa ve yönetmelikler yönünden kamusal bir denetimdir. Bu tür denetimgörevi aù×rl×kl× ola- rak yerel yöntemlere ait olmal×d×r. Ancak teknik denetimde yerel yönetimgörevlerinin eùitilmiü, sorumlu ve baù×ms×z teknik elemanlardan oluümas×, tercihen toplum taraf×ndan seçil- miü olmas× gereklidir. Buna karü×n çaùdaü, bilim ve tekniùe uygun saùl×kl× yap×lar, yap× teknolojisi kurallar×na göre profesyonel mimar vemühendisler taraf×ndan üretilir. Dolay×s×yla bu üretimin denetimi teknik yönden yerel yö- netim kontrolünden çok farkl× olarak tasar×m, uygulama ve iületmeyi bilen uzman müüavir ve dan×ümanlar taraf×ndanmüteselsil sorumlu olarak yap×lmal×d×r. Bu hizmet kamusal dene- tim d×ü×nda “liability” (yapabilirlik ) sigorta- s×na endeksli profesyonel bir hizmettir. Bilgi toplumu olmad×ù×m×z süre içinde ülkemizde “Nas×l üretiriz?” sorusundan önce “Nas×l denetleriz?” yöntemi akl×m×za gelmekte, bu nedenle bilen/bilmeyen herkes yap×lar× üretip, denetlemektedir. Kamusal denetimde esas olan “Nas×l olmal×?” sorusunun temel ilkelerini koyup, bu koüullar× aramak öncelik taü×mal×d×r. Bu bak×mdan imar yasalar×m×z çok yetersizdir. Deprem yönetmeliklerinin yan× s×ra imar yasalar×nda yang×n, saùl×k, hijyen, güvenlik ve benzeri zorunlu standartlar öncelikle uygulanmal×; yap×larda çevre, enerji, konfor, estetik etkinleri aranmal×d×r. Çoùumuz ülkemizde karü×laü×lan bu sorunlar×n sorgulanmas×n× önce kamu yönetimine daha sonra s×ras×yla siyasi partilere, siyasi otoriteye yöneltmekteyiz. Bu yöntemdeki hatalar, bilgi toplumu olmamam×zdan kaynaklanmakta; bireyin görgüsünden eùitimine kadar uzanan çizgide bir yans×ma olarak arzulanmayan sonuçlar doùurmaktad×r. Diùer taraftan s×radan bir geliüim yerine s×rad×ü× geliüim ileri toplumlarda çok h×zl× olurken, geri kalm×ü ül- kelerde hizmet bu amaca yönelmemiü; hizmet sektörüne sanat, bilim ve teknoloji ilkeleri çok yavaü yans×m×ü; yap×n×n anlam× korunak ve bar×nak düzeyinde kalm×üt×r. Bu nedenle geri kalm×ü ülkelerde birincil amaç; sosyal s×n×flar× bilgilendirmek, bireylerin eùitimlerini yükseltmek olmal×d×r. Diùer bir deyiüle, bilgi toplumu olmad×ù×m×z sürece, çaùdaü yap× düzeyine eriümemiz olanaks×zd×r. Bu anlam- da denetim öncesi üretimde kalite ve bilgi aranmaktad×r. 2002 y×l×nda karü×laü×lan sel, heyelan ve yang×n gibi afetlerin yan× s×ra Afyon yöresinin Sultan daùlar× eteklerinde meydana gelen deprem, yerleüimlerdeki yap×lar×n hata ve kusurlar×n× ortaya koymuü; yasalaüan “Yap× Denetim Kanunu” ile saùl×kl× ve çaùdaü yap× kalitesine ulaü×lamayacaù× kan×tlanm×üt×r. Özellikle TV’lerde sergilenen oturumlarda kat×l×mc×lar×n×n yaklaü×mlar×ndaki ortak görüü denetime yönlenmiü, hiçbiri nas×l saùl×kl× kullan×labilir, yaüanabilir bir yap× elde edebilriz sorusunu gündeme getirmemiütir. Bu husus, toplumsal kesitte üretim sorumluluùundan önce denetim yetkisini, bilgi ve teknolojiden uzak bilinçsizliùi sergilemektedir. Ülkemizde yar×m as×ra yay×lan h×zl× nüfus art×ü×, k×rsal kesimden üehirlere göç, çarp×k yap×laüma, imar aflar× ve yerel yönetim uygu- lamalar× dayanaks×z yap×lar×n temel nedenidir. Bu yap×laümada yap-satç× müteahhitlerin, deneyimsiz yüklenicilerin, yetersiz mimar ve mühendislerin, denetim kurullar×n×n büyük hata ve kusurlar× görülür. úrtikap, iübirlikçilik, yandaül×k ve köüe dönüü yöntemlerinin geçerli olduùu düzendeki bu koüullarda toplumsal dejenerasyon doùal say×lmal×d×r. Bu sorunlar×n önlemi, zecri yasalar ve yönetmelikler yerine toplumsal yaklaü×mlar, bilgi toplumunun talep ve istekleri doùrultusunda yapt×r×mlar konmas× olmal×d×r. Bu amaçla güvenli ve dayan×kl× yap×lar için öncelikle mevcut yap×lar×n saù- lamlaüt×r×lmas×, saùl×kl× yap× haline gelmesi saùlanmal×d×r. Toplu yaüam düzeninde temel kurallar yasalard×r. Ancak ülkemiz vatan- daülar×, genelde yasa ve yönetmenliklerden korkmakta ve yasalar×n herkese eüit olarak uygulanmad×ù×na tan×k olmaktad×r. Ülkemiz geçerli yap× mevzuat×, imar yasalar×, afet yönetmelikleri ve varsa zorunlu standartlar bu yönleri ile yetersiz say×l×r. Uygulamada, bu ku- rallara uyulmamakta, denetimde göz yumul- makta, idare edilmekte dolay×s×yla etkinliùini kaybetmektedir. Yeniden yap×lanma çabas×nda olan ülkemizde, demokrasi ilkelerine uygun tarzda sivil toplum kuruluülar×n×n Anayasal