Tesisat Dergisi 227. Sayı (Kasım 2014)

MAKALE 106 Tesisat Dergisi Say× 227 - Kas×m 2014 Aüaù×daki üekil bu durumu daha iyi aç×k- lamaktad×r. tada eriütiùi maksimum deùerdir [6]. Bu de- ùer x 0 deùeridir. Titreüimin h×z×n×n veya ivme- sinin genlik deùerini ifade için kullan×l×r [5]. Tepeler Aras× Deùer Sinyalin maksimum tepe noktas×ndan, mi- nimum tepe noktas×na kadar ald×ù× deùer olarak tan×mlan×r. 2 x 0 deùeridir. Genellikle titreüimin deplasman×n× ifade eder [5]. RMS ( Root Mean Square) Bir sinyalin t 1 ve t 2 zaman aral×klar×nda ald×ù× deùerlerin karelerinin ortalamas×n×n kareköküdür. Ortalama Bir sinyalin t 1 -t 2 zaman aral×ù×nda ald×- ù× deùerin aritmetik ortalamas×d×r. Daha öncede bahsedildiùi gibi titreüim genlik deùerlerinin birimleri yer deùiütirme, h×z, ivme birimlerinden birisi olabilir. Genlik deùerlerini kendi içlerinde birbirine dönüütürülebilir [5]. Ortalama = 0.637 x Tepe (3.5) Ortalama = 0.9 x RMS (3.6) Tepeden Tepeye = 2 x Tepe (3.7) Tepe = 1.414 x RMS (3.8) Tepe = 1.57 x Ortalama (3.9) RMS = 0.707 x Tepe (3.10) RMS = 1.11 x Ortalama (3.11) Tüm bu temel ifadeler kestirimci bak×m×n tit- reüim analizi ayaù×n×n temelini oluüturarak, analizin anlaü×lmas×n× ve saùl×kl× yorum ya- p×labilmesini saùlar. Ölçüm yaparken elektrik motorlar×, fanlar, pompalar, kompresörler gibi içlerinde belirli bir devirde dönen rotor bulun- duran sistemlerin kendi gövdeleri üzerinden ve yataklara en yak×n bölgelerden sensörler yard×m×yla veriler toplan×r [13]. 2.3.2. Titreüim Analizi ile Yakalanabilecek Ar×zalar Daha önce de bahsedildiùi gibi, titreüim ölçümleri yap×larak ve bunlar×n spektrum grafikleri incelenerek ölçüm yap×lan maki- nede var olan sorunlar hakk×nda kararlar al×n×r. Bu ar×zalar üu üekilde s×ralanabilir; balanss×zl×k, eksenel ayars×zl×k, mekanik gevüeklik, rulman ar×zalar×, diüli ar×zalar×, yatak aü×nma ar×zalar×, yaùlama prob- lemleri, üase zay×fl×klar×, ak×ü problemle- ri, kavitasyon, kay×ü-kasnak problemleri ve kaplin hasarlar× gibi pek çok ar×za önceden yakalan×p müdahale edilebilir [3,6,14,15,16]. Titreüim ölçümlerinin yataklar üzerinden hangi yönlerden al×nd×ù×n×n önemi büyüktür. Çünkü baz× ar×zalar, baz× yönlerden al×nan ölçümlerden daha kolay yakalanabilir. Makinenin gövdesi üzerinden ve yataklara en yak×n olan yerden titreüim ölçümleri radyal ve eksenel yönlerden al×nmal×d×r. Titreüim ölçümü yapt×ù×m×z sensörü ölçüm yapt×ù×m×z yataùa, dönen mile dik olacak üekilde dikey ve yatay tutarak ölçümler al×n×r. Ayr×ca eùer makinede bir kaplin baùlant×s×, kay×ü kasnak baùlant×s× gibi durumlar mevcutsa, o yataktan bir de dönen mile paralel olacak üekilde ölçüm al×nmal×d×r. Bu ölçümlerde yatay yönde mile dik eksende yapm×ü olduùumuz öl- çümde balanss×zl×k problemini yakala- mam×z kolaylaü×r. Balanss×zl×k temel bir problemdir ve makinelerde görülen yayg×n bir titreüimdir [15]. Dikey yönde al×nan ölçümlerde ise maki- nede var olan mekanik gevüeklik proble- mini daha kolay yakalayabiliriz. Eksenel ûekil 2.3 Genlik – Frekans Grafiùi ûekil 2.3 ’de görüldüùü üzere deplasman kullan×larak ölçüm düüük devirli maki- nelerde kullan×lmal×d×r. Yani 10 Hz’ den düüük devirli (600 d/d) makinelerde kul- lan×lmal×d×r. Çünkü düüük devirli makine- lerde vibrasyon enerjisinin büyük bir k×sm× düüük frekans bölgesinde bulunur. úvme kullan×larak yap×lan ölçümler ise yük- sek devirli makinelerde kullan×l×r. 1000 Hz ve üzeri devire sahip makinelerde ivme kul- lan×l×rsa yorum yapabilmek kolaylaü×r. H×z ise ûekil 2.3 ’de de görüldüùü üzere daha geniü bir frekans aral×ù×nda kullan×labilir ve verimli sonuçlar verir. H×z çoùu ölçümde kullan×labilecek bir genlik birimidir. Ölçümler esnas×nda hangi birimi kullana- rak ölçüm yapacaù×m×z× bilmek önemlidir. Buna uygun hareket edilmediùi zaman saùl×kl× ölçüm yap×p saùl×kl× analizler ya- pamayabiliriz. Deùerlerimiz ve kararlar×- m×z yan×lt×c× olabilir. e) Titreüim Genliùi Deùerleri Genlik, yani titreüimin üiddeti, tepe deùer, tepeler aras× deùer, RMS ve ortalama ol- mak üzere dört üekilde ifade edilebilir [6]. Tepe Deùer Tepe deùer, s×f×r noktas×ndan tepe noktas×na olan uzakl×k, yani titreüim sinyalinin bir nok-