Tesisat Dergisi 227. Sayı (Kasım 2014)

MAKALE 105 Tesisat Dergisi Say× 227 - Kas×m 2014 (buhar kapan×) çal×üma testleri yap×labilir, rulmanlar×n yaùlama ve hasar durumla- r×n×n kontrolleri yap×labilir, tesisatlarda kal×nl×k ölçülmesi, korozyonun tespiti ya- p×labilir [12]. 2.2.4. Titreüim Analizi Titreüim analizi yöntemi, kestirimci bak×m yöntemleri aras×nda en çok uygulanan ve en h×zl× sonuç al×nabilen yöntemdir. Bu yöntemde, titreüimleri bir elektrik sinyaline dönüütüren bir al×c× yard×m×yla makine üze- rinden ölçüm al×n×r ve bu ölçüm sonucunda oluüan elektrik sinyalini iüleyen bir cihaza aktar×l×r. Bu bilgiler bilgisayara aktar×larak bir analiz yaz×l×m× yard×m×yla analiz edilerek makineler hakk×nda bir sonuca var×l×r. Dönen parçalar× bulunan tüm makinelere uygulanabilir. Makinenin mekaniksel duru- mu hakk×nda bilgi sahibi olmam×z× saùlar [8]. Makinelerin sürekli olarak, önem durumlar×- na göre belirli aral×klarla titreüim ölçümleri- nin yap×lmas× ve verilerin analizi ile yap×l×r. úzleme iülemi neticesinde çok fazla sa- y×da ar×zay× yakalama üans×m×z vard×r. Bunlar aras×nda balanss×zl×k problemleri, mekanik gevüeklik problemleri, eksenel ayars×zl×k problemleri, rulman ar×zalar×, kay×ü-kasnak problemleri, diüli hasarlar×, kaplin hasarlar×, mil eùrilikleri, yatak aü×n- malar×, kavitasyon, yaùlama problemleri, üase ve ankraj zay×fl×klar× bulunur. Her biri için elde edilen verilerin iyi ve detayl× analizleri yap×lmal×d×r. Aksi halde yanl×ü tespitler yapmak mümkün olabilmekte- dir. Tüm kestirimci bak×m yöntemlerinde olduùu gibi tecrübe isteyen bir konudur. Belki de en çok tecrübe isteyen yöntem bu yöntemidir. 2.3. Titreüim Analizi ve Ölçümlerin Tan×m× 2.3.1. Titreüim ile úlgili Temel Kavramlar Herhangi bir nesnenin, bir referans ekse- nine göre bulunduùu doùal pozisyondan, farkl× periyod ve genliklerle geçerek, tek- rarlam×ü olduùu yer deùiütirmelere titre- üim denir. Titreüim tekrarlanan bir çevrim üeklinde ve süreklidir. Aksi takdirde bu durum titreüim deùil hareket olur. Titreüimin kendini tekrar ettiùi zaman aral×ù×na periyod ad× verilir [5]. Titreüimin birim zamandaki tekrarlama say×s× da bize frekans× verir. Bu iki kavram titreüim ana- lizinde temel iki kavram× ifade eder. Frekans iki türlü ifade edilebilir. Bunlardan ilki titreüimin bir saniye içindeki tekrarla- ma miktar×d×r ve birimi hertz (Hz)’ dir [5]. Diùeri ise titreüimin bir dakika içerisindeki tekrarlama miktar×d×r ve birimi RPM (re- volution per minute) yani n (d/d) devir/ dakika’dir. Frekans ile periyod aras×ndaki baù×nt× üu üekildedir; Buradaki X , deplasman olarak adland×r×l×r. x 0 ise en yüksek genlik deùeridir. c) H×z Titreüim hareketini yapan kütle hareket ettikçe kütlenin seyir h×z× s×f×rdan maksi- muma doùru deùiüir [13]. Burada kütlenin h×z×, deplasman denkleminin zamana göre türevinin al×nmas× ile elde edilebilir. (2.2) (2.3) (2.4) n / 60 = Hz eüitliùi ile dönüüüm yap×la- bilir. a) Basit Harmonik Sal×n×m En basit titreüim, harmonik titreüimdir [5]. Oluüan bütün harmonik hareketler peri- yodiktir ancak tersi her zaman mümkün deùildir. Titreüimin oluümas× için gereken kuvvetlerin büyüklüùü, titreüimin üiddetini ifade eder. Bu etki eden kuvvetler ne kadar büyükse yer deùiütirme miktar× yani titre- üimin genliùi de o derece büyük olur. b) Deplasman S×f×r konumundan baülayarak maksimu- ma, oradan tekrar s×f×r konumuna oluüan harekette yer deùiütirme miktar× mm veya mikron cinsinden ifade edilebilir. Titreüim ile geçen zaman aras×ndaki baù×nt× ise üu üekilde ifade edilir. (2.1) Daha da basit olarak birim zamanda al×- nan yol olarak tan×m× yap×l×r. Birimi mm/s, m/s, inç/s olabilir. d) úvme H×z denkleminin zamana göre türevinin al×nmas× ile elde edilir. H×zda birim za- manda meydana gelen deùiümedir. Birimi m/s 2 , mm/s 2 , inç/s 2 olabilir. Bu üç ifade yani deplasman, h×z ve ivme genlik birimi olarak ifade edilir. Ölçümlerin yap×lmas× esnas×nda birim olarak hangi ifadenin seçilmesi gerekti- ùine karar vermek önemlidir. Deplasman, h×z ve ivme ile yap×lan ölçümlerin kendi- lerine has avantaj ve dezavantajlar× vard×r [4]. Bu karar×n verilebilmesi için ölçüm yap×lacak makinenin devrine göre (Hz) karar verilir.