Tesisat Dergisi 221. Sayı (Mayıs 2014)

+ MAKALE 106 Tesisat Dergisi Sayı 221 - Mayıs 2014 leri tasarlanması, ömür boyu maliyetin, uzun zaman dilimi içerisinde düşmesini sağlayacak yapıyı oluşturur [10]. Ömür Boyu Maliyet (ÖBM) kavramı artan enerji tüketiminin analiz edilmesi ve sistemlerin enerji verimliliğinin arttırılması amacıyla geliştirilmiş bir kavramdır. ÖBM kavramı içeriğindeki bileşenler yardımı ile enerji verimliliği ve tasarrufu yönünde önemli iyileştirmeler sağlanmaktadır. ÖBM kav- ramı geleceğe dönük bir değerlendirmeye olanak vermektedir [9]. Şimdi bir pompa üreticisi, sirkülasyon pompalarının enerji etkinliğini göstermek için bir enerji sınıflandırması geliştirdi. Ölçümü yapılan pompanın yıl başına har- cadığı KW saat, ölçekte A’dan G’ye kadar bir değerle belirlenir. A, düşük enerji tü- ketimini ve G, yüksek tüketimini gösterir. Beklentimiz, sektörde zaman içerisinde düşük verimli pompaların yerini daha az enerji harcayan pompalara bırakmasıdır [11]. Ülkemizde ısıtma sistemleri projelendiri- lirken şu nedenlerden dolayı sistem seçimi %20 ila %30 civarında ihtiyacın üzerinde seçilmektedir: • 90°C/70°C su rejimine göre T ort =80°C için yapılan seçimler uygulamada bu değerlere çıkılmadığı ve maksimum sı- caklık dereceleri 60°C /40°C aralığında kalmaktadır. • Sıcaklık farkları projelerde ∆T=20°C alınmakta, uygulamada büyük pompa seçiminden dolayı ∆T=10°C civarında kalmaktadır. • Şehirlerin dış sıcaklıkları 1950’lerden önceki meteorolojik değerlere dayan- maktadır. Gerçi Temmuz 2011’de TS 2164’te yapılan değişikliğe göre “Pro- jelendirme dış hava sıcaklığı, her bölge için 10 senelik meteorolojik dış sıcak- lıklarının aritmetik ortalamasıdır. Bölge için düzeltilmiş sıcaklık değerleri Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü ilgili birimlerinden temin edilerek kullanıl- malıdır” şeklinde düzeltme yapılmakla birlikte birçok proje bürosunda eski alışkanlıklar devam etmektedir [12]. • Dış hava sıcaklıklarını sabit almak yeri- ne yük hesaplamaları “derece-gün” de- ğerlerine göre yapılmalıdır. Örnek olarak Balıkesir il merkezinde sıcaklığın -6°C/- 3°C aralığında tekrarlanma sıklığı 68 saat/yıl’dır. En yüksek değer 6°C/9°C aralığında olup 1013 saat/yıl’dır [13]. Isıtma sisteminin büyük seçilmesi sadece ilk yatırım masraflarını arttırmakla kal- maz, kalorifer kazanlarının düşük yükte/ sıcaklıkta çalıştırılması verimlerini dü- şürmektedir. Ayrıca sirkülasyon pompası, besleme hava/brülör fanlarının işletme masrafları da artmaktadır. Örnek olarak tesisattaki su debisinin %20 büyük seçil- mesi basınç kayıplarını %44 arttırmakta- dır. Çünkü basınç kayıpları hızın karesiyle doğru orantılı olarak artmaktadır. Yine son yıllarda radyatör gruplarına yay- gın olarak takılan termostatik radyatör vanaları ısıtma tesisat basınç kayıplarını oldukça etkilemektedir. Konstrüksiyona bağlı olmakla birlikte 6°C’den 40°C’ye kadar oda sıcaklığını kontrol ederler. Oda ayarlanan sıcaklığa ulaştığında su akışı kestiği için sistemde diğer radyatörlere giden su miktarı artar, sistem basınç ka- yıpları eğrisi her radyatör kapandığında değişir. Debi azalırken basınç kayıpları yükselir ( Şekil 1 ). 2. Sıcak Sulu Sistemlerde Boru Çapı Hesabı Pompaların hacimsel debisi sistemin top- lam ısı yükü tarafından belirlenir. Debinin birimi [Litre/s] olarak ele alınırsa, ifadesi ile bulunur. Burada: Şekil 1. Termostatik vanalı bir sistemde sistem çalışma noktasının değişimi [14]. V= Q r C D T3600 (1) H p = H p = H p = S (LT)+ SZ ((S (LT)+ SZ) 1,1 S (LT)+ SZ)+(300 ~800) (mmSS) (mmSS) (mmSS) (2) (3) (4) Q = Sistemin toplam ısı yükü [kcal/h] C = Suyun özgül ısısı [kcal/kg°C] ρ = Suyun yoğunluğu [kg/lt] ∆t = Isıtıcılara su giriş ve çıkış sıcaklık- larının farkı [°C] Pompalı ısıtma sistemlerinde toplam ba- sınç için aşağıdaki ifade bulunur: Pompanın basıncı; Olacak şekilde seçilmelidir. Emniyette çalışma için bu basınca % 10 ilave ya- pılır. Kazan dairesi kayıpları dikkate alın- madıysa, hesaplanan basınç 300-800 mmSS kadar artırılır. Bu basınç artırımı, kapasitenin büyüklüğü de dikkate alınarak yapılır.