Tesisat Dergisi 215. Sayı (Kasım 2013)

100 Tesisat Dergisi Say× 215 - Kas×m 2013 MAKALE Sabit veya Deùiüken Debili Hidronik Is×tma Sistemlerinde Balanslama (Dengeleme) ve Balanslaman×n Önemi Alarko Carrier Sanayi ve Ticaret A.Ş. Ürün Müdürü – Su Bas×nçland×rma Sistemleri E.Cüneyt BULCA Geliüen teknolojiye paralel ×s×tma sistemlerinde kullan×lan ×s×t×c× cihaz ve kontrol sistemleri teknolojilerinde, enerji tasarrufu ve konfor odakl× baü döndürücü bir deùiüim söz konusudur. Bu deùiüimle beraber güneü enerjisi, ×s× pompas×, ×s× deùiütiricileri gibi farkl× sistemler ortak bir amaç için bir arada kombine kullan×lmaya baülanm×üt×r. Eski ×s×tma sistemlerinde en s×k duyulan üikayet, sistemin teorik olarak mükemmel planlanm×ü olmas×na raùmen pratikte hedeflenen konforu ve enerji tasarrufunu saùlamad×ù× yönünde olmuütur. Balanslama konusu yeterince bilinmediùinden, doùal olarak hata yanl×ü seçildiùi iddia edilen bir pompa ve/veya vanan×n deùiütirilmesiyle giderilmeye çal×ü×lm×üt×r. Bu üekilde ×s×nma temin edilmiü olsada artan yat×r×m ve iületme giderleri, bozulan konfor üartlar×na zorunlu katlan×lm×üt×r. Günümüz hidronik ×s×tma sistemleri eskiye göre oldukça karmaü×k bir yap×ya sahip olup, bu sistemlerde balanslama yapmadan konforlu bir ×s×tman×n saùlanmas× ve enerji tasarrufu mümkün görünmemektedir. Bu makale ile ana amaç ×s×tma tesisatlar× ile ilgilenen mühendis, tekniker, teknisyen ve tesisat ustalar×m×z×n dikkatini balanslama konusuna çekerek fark×ndal×ù× saùlamak ve en az×ndan bir iki pratik örnekle balanslaman×n önemini onlara gösterebilmektir. Giriü Hydronic (Hidronik) genellikle bir pompa tara- f×ndan bas×nçland×r×lm׺ suyu kullanan ×s×tma veya soğutma sistemlerini inceleyen bir bilim olarak tan×mlanmakta ve günümüzde çok s×k- ça karş×m×za ç×kmaktad×r. Günümüz ×s×tma sistemlerinde gerek ×s×t×c× ge- rek konrol ekipmanlar× olarak sofistike cihazlar kullan×l×yor olsa da, tesiatta kontrolsüz ak׺ bu cihazlar×n görevlerini yapamamalar×na neden olmaktad×r. Hedeflenen konfor ve verimin ×s×- t×c× cihazlardan geçmesi gereken planlanm׺ doğru su ak׺lar×yla elde edilebilecektir. Bir hidronik ×s×tma tesisat×nda dengeleme so- runu olduğununda aşağ×daki sonuçlarla çok s×k karş×laş×lmaktad×r. • Mahal s×cakl×klar×n×n dizayn s×cakl×ğ×na ç×- kamamas× • Mahal s×cakl×klar×nda, çok hassas kontrol ekipmanlar× kullan×lm׺ olmas×na rağmen meydana gelen aş×r× dalgalanmalar. • Kurulu ×s×tma gücünün yeterli olmas×na rağ- men, üretilen gücün aktar×lamamas×. Özel- likle uzun bekleme süreleri sonras× devreye almalarda. Dizayn sorunu olmayan tesisatlarda dizayn debisini elde edebilmenin yegane yolu , te- sisat× hidrolik olarak balanslamakt×r.Balans kelimesinin burda anlam× dizayn debisi elde edilecek şekilde tüm kontrol ekipmanlar×n×n ayarlanmas×d×r. ûekil 1 ’ de Avrupa da yap×lm׺ bir çal׺man×n sonucu görülmektedir. Örneğin Grafik bize 20 CÝdizayn s×cakl×ğ×n×n 1 CÝ üzerine ç×k×ld×ğ×n- da yani 21 CÝ için enerji maliyetlerinin % 8 ila % 12 aras×nda değiştiğini göstermektedir. Yani orta avrupada bu değer % 8 olarak ger- çekleşiyorken bat× avrupada % 12 olarak ger- çekleşmektedir. Yukar×daki farkl×l×k tek bir oda için çok büyük bir anlam ifade etmezken, tüm tesis için oldukça önemli enerji maliyeti do- ğurmaktad×r. Benzer bir çal׺may× İstanbul için yapt×ğ×m×zda % 10, Ankara için yapt×ğ×m×zda % 6 civar×nda bir enerji tasarrufu potansiyeli olduğunu görmekteyiz. Ayr×ca balanslama yap×lmam׺ bir sistemde tam kapasiteye ihtiyaç duyulan, tatil dönüşleri veya sabah erken saatlerde sistemin rejime girmesi ve konfor şartlar×n×n eldesi oldukça geçikmeli olarak sağlanmaktad×r. Yap×lan bir istatistik çal׺mada sistemin 30 dk erken rejime girmesi ile günde % 6 enerji tasarrufu sağlanabilmektedir. Radyatör Sistemlerinde Balanslama Genellikle termostatik vana kullan×lan sis- temlerde, vanan×n çal׺ma prensibi ile ilişkili olarak ak׺ kontrolü ile dengelemenin otomatik olarak yap×ld×ğ× zannedilmektedir. Bu durum tüm kontrol devrelerinin stabil olduğu bir ×s×tma sisteminde az yada çok doğru say×la- bilir. Ancak balanslanmam׺ radyatörler ak׺ üzerinde bozucu etki yapacakt×r. Bu durumu ûekil 2 ’de görülen ve 4 radyatörden oluşan ûekil 1. Oda s×cakl×ğ×n×n tasar×m s×cakl×ğ×ndan göreceli olarak yükek olmas× durumunda, enerji maliyetlerindeki yüzde (%) olarak art׺.