Tesisat Dergisi 213. Sayı (Eylül 2013)

MAKALE 146 Tesisat Dergisi Say× 213 - Eylül 2013 SAACKE SAACKE SAACKE Ozan úÇTEN Jens MEYER Stefan SCHULT Enerjiyi Daha Verimli Kullanmak için Enerjiyi Gözlemlemek Deneyimli bir operatörün temel olarak baz ald×ğ×; 1 ton hafif yak×t ile yaklaş×k 16 - 17 ton buhar elde edildiğidir. Hatta 15 ton buhar elde etmek bile çoğu zaman kötü gözükmemektedir. Ancak esas sorulmas× gereken soru hangisinin tesisimiz için daha verimli olduğudur. Daha önceki yaz×la- r×m×zda da belirttiğimiz gibi verimliliği etkileyen birçok parametre bulunmaktad×r. Dolay×s× ile bizim arad×ğ×m×z cevab×n sorusu: 1 ton yak×t karş×l×ğ×nda en verimli şekilde kaç ton nihai ürün al×nmal×d×r? Bal×k filetosu üreten bir işletme üzerinden örneklemeye çal׺×rsak; 1 ton yak×t karş×l×ğ×nda ortalama 18.400 ton bal×k filetosu üretilsin. Tebrikler! Gerçekten verimli bir üretim yap×labildi mi? Her şey hesaba kat×ld× m×? Örneğin hafta sonu tüm s×cak beklemeler (hot standby) hesapland× m×? 1. Enerji Dengesi Sinir bozucudur ki, verimlilik tek bir yolla hesapla- namaz en az beş parametre hesaba kat×lmal×d×r. Bu parametrelerden üçü temel olarak kabul edilip aşağ×daki tabloda detayland×rm׺t×r. Bu parametreleri d׺ar×da tutarsak bir diğer basit denklemi şu şekilde aç×klayabiliriz: Enerji denge- si, ×s× jeneratörüne giren enerji miktar×n×n ç×kan enerji miktar×yla olan fark× enerjide kay×p olarak ele alabiliriz. Bu kay×p sistemin verimliliğinden fedakarl×k etmek demektir. 2. Yanma Verimi Verimliliği elde ederken yanma işlemine hangi aç×- lardan odaklan×lacağ×n×n bilinmesi gerekmektedir. Baca gaz× kay×plar×ndan yola ç×karak net üretilen gücü hesaplan×rsa, yanma verimliliği bulunabilir. Fakat bu yolla sadece brülör/ kazan sisteminin maksimum kapasitede çal׺×rken meydana gelen kay×plar× öğrenilebilir. Radyasyon ve blöf kay×plar× bu hesaplamada dahil edilmemiştir. Ne yaz×k ki, halen bu tarz hesaplama metotlar× ile karş×laşabiliyoruz. Dahas× bu metotla hesaplama yap×p, ‘’verimli yanma’’ reklam×n× yapabilirsiniz. Yanma verimliğinin yan× s×ra kazan verimi de hesaplan×rken radyasyon kay×plar× dahil edilme- lidir. Ayr×ca kazan verimliliği statik hallerde dahi hesaplanmal×d×r. Ancak çok düşük değerlerde veya s×f×r yükte göz ard× edilebilir. 3. Tesis Verimi Tesis verimi veya diğer bir deyişle toplam sistem verimi hesaplan×rken prosesin tüm bölümleri incelenmelidir. Yak×t×n ×s×t×lmas×ndan itibaren, örnek işletmemizdeki bal×k filetolar×n×n (nihai ürün) k×zart×lmas×na kadar olan tüm safhalar mercek alt×na al×nmal×d×r. Tüm safhalardaki kay×plar eklenme- lidir. Bu noktada verimlilik düşecek fakat gerçek verimlilik hesaplanm׺ olacakt×r. Herhangi bir sebeple brülör / kazan sistemi s×cak bekleme yaps×n ve bu durumda enerji dengesi incelensin. Halen yak×t tüketilmektedir. Fakat fark edilebileceği gibi işe yarar bir buhar üretimi olmayacakt×r. Bu durum aynen şöyle örneklendirilebilir. S×k׺m׺ bir trafikte kalm׺s×n×z arac×n yol bilgisayar×na bakt×ğ×n×zda …. Lt/ 100 km ibaresini göreceksi- niz. Fakat 1 cm bile yer değiştirmemişsiniz. Yani bir tüketim olmas×na rağmen karş×l×ğ×nda efektif olmayan bir sonuç var. O zaman; Enerji Dengesi = Berbat diyebiliriz. 4. Yak×t Verimi Nerdeyse tüm otomobil üreticileri ortalama yak×t sarfiyat×n× gösteren yol bilgisayarlar×yla bu proble- mi çözmüşlerdir. Fiziksel ve sürüş şartlar×na göre ortalama sarfiyat hesaplanmaktad×r. Brülör/ Kazan sistemlerine dönecek olursak ortalama kullan×lan yak×t ihtiyac× y×ll×k veya yak×t verimliliği üzerinden kay×plar dahil edilerek hesaplanmaktad×r. Al×nan sonuçlar sadece kazan dairesi donan×m×n× değer- lendirmesini değil, ayn× zamanda bu donan×m×n nas×l kullan×ld×ğ×n× da gösterir. Mesela, sistemin ihtiyac× olan buhar× brülörü sabit olarak çal׺t×ran arkas×ndan yüksek kademeye ç×kartan ve ihtiyac×n bittiğini anda kapatan sabit bir sistem ile brülörü optimumseviyede tutan ve daha az dur kalk yapan bir sistemaras×nda verimlilikte büyük farklarmey- Hiçbir doktorun hastas×na teühis koymadan herhangi bir reçete yazamayacaù× gibi kazan dairesinin enerji kay×plar×n× tespit etmeden nas×l bir verim art×ü× yap×lacaù×n× söylemek mümkün olamayacakt×r. Bu tespiti yapabilmek için baz× sorular sormam×z gerekir mesela brülörümüz gün içinde kaç defa dur-kalk yapar? Buhar×n kaçak yapt×ù× bölgeler nereleridir? Elektrik sarfiyat× nedir vb.? úyi bir tespit yapabilmek için tesisi iyi tan×mak ve nerelere tedavi uygulanacaù×n× ve bu uygulamada nas×l verim art×ü× yapacaù×n× iyi hesaplamak gerekir. YAPI TEKNOLOJµ DOSYASI Yanma Verimi Kazan Verimi Yak×t Verimi Kim neyi dengeler? İşletmenin hangi k×sm×nda ve nas×l ölçümler yap×ld×ğ×na bağl× olarak, değişik verimlilik paramet- releri bir araya gelir. Yanma verimi hemen görülebilirken, yak×t verimi olup olmad×ğ× belli bir zaman sonundaki ölçümlerle görülebilir. Yanma verimi ve kazan verimi ekonomizer ve kondensör kullan×m×n×n efektif olup olmad×ğ× karar×n× vermemize yard×mc× olurlar . Baca gaz× kay×plar× √ √ √ Radyasyon kay×plar× √ √ Su kay×plar× (blöf vs.) √ Süpürme Kay×plar× √ Statik Yük √ √ Fazla Yük √