Tesisat Dergisi 213. Sayı (Eylül 2013)

MAKALE 122 Tesisat Dergisi Say× 213 - Eylül 2013 büyük etkiyi de enerji kullan×m×nda geldiği belirtilmektedir. Yap×lan bu çal׺ma sonucunda Avrupa Pompac×lar Birliği Çevreye Duyarl× ürünler oluşturmak için enerji faktörünü en önemli gündem maddesi haline getirmiştir ve bu konu üzerinde çal׺malar yapmaya başlam׺t×r. Bu çal׺malar×n ilki Sirkülasyon pompalar×nda yap×lm׺ ve 2009 y×l×nda sirkülasyon pompa- lar× ile ilgili kurallar yay×nlanm׺t×r. Ülkemizde de 2014 y×l× ile beraber enerji verimliliği ile ilgili bu kurallar×n uygulanmaya başlamas× kararlaşt×r×lm׺t×r. 1 Ocak 2014 tarihinden iti- baren sirkülatörlerin üzerinde enerji verimliliği endeksi( EEI) belirtme zorunluğu getirilmiştir ve Enerji verimliliği endeksi 0,27’den daha yüksek olmayan bir enerji verimliliği endek- sine (EEI) sahip pompalar kullan×labilmesi kararlaşt×r×lm׺t×r. Su Pompalar ile ilgilide bu konuda sirkülatör- lere benzer çal׺malar yap×lm׺t×r. Bu çal׺- malar×n sonucunda Avrupa Birliği Komisyon’u taraf×ndan (EU) 547/2012 nolu ‘Su Pompalar× İçin Ekotasar×m Uygulama Direktifi’ kabul edilmiştir. Bu direktif ile pompalar için mini- mum verim indeks (MEI) ad× alt×nda pompa verimlerini karş×laşt×rmaya yarayan boyutsuz bir say× oluşturulmuştur. Pompalar×n verim- lerine göre 0 ile 0,7 aras×nda olan bu değerin yüksek olmas× pompa veriminin daha yüksek olduğunu göstermektedir. Yap×lan bu çal׺malar sonucu kabul edilen ekotasar×m direktifleri sonucunda hem enerji tüketimleri azalacakt×r ve ayn× zamanda çev- reye olan etkileri minimuma inecektir. 2.8. Kullan×m Ömrünün Sonunda Pompan×n úmha Edilmesi Genel olarak sağlam ve dayan×kl× ürünler olan santrifüj pompalar, düzenli bak×mlar× yap×l- d×klar× sürece uzun y×llar hizmet verebilirler. Santrifüj pompalarda üstün tasar×mlar× saye- sinde ürün ömrü çok daha uzundur. Malzeme dayan×ml× veya d׺ etkenler sebebiyle ömrü dolan pompan×n imha edilmesi ve geri dönü- şümünün gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Hammadde bölümünde de anlat×ld×ğ× gibi sant- rifüj pompalarda pompalar yüzde 95’ e varan geri dönüşüm sağlayabilen malzemelerden yap×lmaktad×r. Özellikle günümüzde her tesiste bol miktarda kullan×lan ve yüksek oranlarda geri dönüşüm imkân× sağlayan pompalarda bu çal׺malar×n yap×lmas× çevre etkileri için çok önemlidir. Yüksek oranlarda ekonomik getiriler sağlamaktad×r. 2.9. Yüksek Verimli Elektrik Motor Kullan×m× Türkiye’de; toplam net elektrik tüketiminin yaklaş×k %36’s×, sanayi elektrik tüketiminin yaklaş×k %70’i üç fazl× AC indüksiyon elekt- rik motor sistemlerinde kullan×lmaktad×r. Türkiye’de 3 fazl× asenkron elektrik motorlar kullan×lan enerjinin % 90’×n× harcamaktad×r ve sanayide çok yayg×n şekilde kullan×lmaktad×r. Kullan×lan elektrik motorlar×n tasar×mlar× basittir, ucuzdurlar, güç/ağ×rl×k oranlar× yük- sektir, bak×mlar× kolayd×r, AC Güç kaynağ×na doğrudan bağlan×rlar. SGM-2012/2 say×l× “Elektrik Motorlar× ile İlgili Çevreye Duyarl× Tasar×m Gereklerine Dair Tebliğ” 02.04.2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yürürlüğe giren olan bu Tebliğin amac× motorlar×n ayr× olarak ve başka ürünlere tak×l× halde piyasaya arz edilmesi ve hizmete al×nmas× ile ilgili çevreye duyarl× tasar×m gereklerini belirlemektedir. Santrifüj pompalarda yay×nlanm׺ tebliğlere uyumlu yüksek verimli IE2 ya da isteğe göre çok yüksek verimli IE3 tip elektrik motorlar kullan×lmas× zorunludur. 3. SONUÇLAR Son dönemde ortaya konan direktifler; temel olarak enerji tüketimi azaltmak ve karbon- dioksit sal×n×m× düşürerek ürünlerin çevreye olan zarar×n× minimuma indirmeyi amaçlar. Bu direktiflerde enerji tüketimi d׺×nda üstünde durulan konuda ekotasar×md×r. Ekotasar×m ya- şam döngüsü boyunca hammadde seçiminden ürün bileşenlerinin geri dönüşüme kadar geçen süreçte çevreye olan etkileri belirlemek, eko- lojik olarak çevreye en az düzeyde zarar veren ürünlerin seçilmesini sağlamakt×r. Yapt×ğ×m×z çal׺mada verimlilik k×sm×ndan zi- yade ekotasar×m kriterleri yönünde bir santrifüj pompan×n baştan sonra ömür döngüsünün üzerinde durulmuştur. İlk tasar×m×ndan ham madde seçimine, üretim aşamalar×ndan bir santrifüj pompan×n ömrünün sonuna kadar geçen sürede çevreye olan etkilerinden bah- sedilmiştir. Sonuç olarak verimli, enerjiyi az tüketen pompalar çevre dostu pompalard×r. Bu nedenle bilinci ve çevreye duyarl× müşteriler ürünlerin seçiminde enerji tüketimini dikkate ald×klar×n- da asl×nda hem maddi anlamda, hem de çevre aç×s×ndan uygun seçimi yapm׺ olacaklard×r. KAYNAKLAR 1. COMMISSIONREGULATION(EU)No547/2012 úmplementing Directive 2009/125/EC of the European Parliament and of the Council with regard to ecodesign requirements for water pumps. 2. Aydoùan O, Santrifüj Pompalar×n Çevre Üzerinde Etkileri, 8. Pompa Vana Kongresi, Nisan 2013 3. Henden B, Pompalarda Enerji Verimliùi- Minimum Verimlilik úndeksinin Belirlenmesi, Ulusal Enerji Verimliliùi Forumu, Ocak 2013 4. AEA Energy & Environment Lot 11 - Water Pumps (in commercial buildings, drinking water pumping, food industry, agriculture). 2007