Tesisat Dergisi 213. Sayı (Eylül 2013)

MAKALE Tesisat Dergisi Say× 213 - Eylül 2013 111 n×mlanm׺t×r [20]. TEWI konsepti bir sistemin yaşam sürecinde kulland×ğ× enerji nedeniyle atmosfere sald×ğ× CO 2 emisyonunun küresel ×s×nma etkisiyle (indirect effect) soğutucu ak׺kan emisyonlar×ndan ortaya ç×kan etkilerin toplam× olarak geliştirilmiştir. Soğutma sistem- lerinin üretim sürecinde neden olduklar× sera gaz× emisyonlar× ve sistemlerin üretimi için harcanan enerjiden kaynaklanan emisyonlar× içeren yaşam döngüsü iklim performans×n×n (Life Cycle Climate Performance-LCCP) aksine TEWI sisteminin çal׺ma sürecindeki emisyon- lar× içerir [14]. EN 378:2000’de tan×mlanm׺ olan TEWI de- ğeri herhangi bir soğutucu ak׺kan×n emisyon potansiyelinin değerlendirildiği bir yaklaş×m yöntemidir. Bu parametre farkl× sistemlerin bağ×l etkilerini doğrudan karş×laşt×rmak için kullan×labilen uluslararas× bir yöntem ve eşit- liktir. TEWI, yaşam sürecinde sistemlerin enerji tüketimleri ile küresel ×s×nma potansiyellerine bağl× çevresel etkileri kapsar. TEWI değerinin yüksekliği, çevresel etki yönüyle sisteminin (GWP) maddenin 1 kg’×n×n 1 kg CO 2 ’in küresel ×s×nma potansiyeline bölünmesiyle bulunur. Bu etkiler 100 y×ll×k bir süre veya 500 y×ll×k bir süre için değerlendirilebilir [22]. Soğutma prosesleri taraf×ndan oluşan iklim- sel etkilerin bütünü doğrudan veya dolayl× sera gaz× emisyonlar×n×n toplam×d×r. Doğrudan etki, ömür sürecinde kay×plar, bak×m onar×m ve s×z×nt× etkileri nedeniyle oluşan soğutucu ak׺kanlar×n emisyonlar×n× içerir. Dolayl× etki ise güç sistemlerden sistemi çal׺t×rmak için gerekli elektrik enerjisine bağl× CO 2 emisyon etkilerini içerir. Ancak enerjiye bağl× bu dolayl× emisyonlar ile at×k yok etme dikkate al×nm׺t×r [23]. TEWI analizlerinde, üretilen enerjinin birim baş×na emisyonu dolayl× TEWI etkisinin hesap- lanmas×nda dikkate al×nan bir parametredir. Elektrik üretiminin CO 2 emisyonu güç santralle- rinde enerji taş×n×m×n×n kar׺×m×na bağl×d×r. Yer- yüzünde sera gaz× etkilerinin iklimsel sonuçlar× küresel bir problem olarak karş×m×za ç×kar. Dolayl× etkide birim güç baş×na CO2 emisyon etkisinin değeri dünyada farkl× değerlendir- melerde kabul edilir. Bu çal׺mada Avrupa’da, Japonya’da, Kuzey Amerika’da kabul edilen 0.47 kg CO 2 /kWh değeri CO 2 emisyon değeri olarak kabul edilmiştir [13]. 5. Bulgular ve Deùerlendirmeler Bu çal׺mada öncelikle Türkiye klima pazar×n- da sat×lan 138 farkl× klima soğutma yükleri re- ferans al×narak s×n×fland×r×lm׺t×r. Daha sonra bu klimalardan pazarda en çok sat×lan klima- lar referans al×narak COP ve ekserji analizleri yap×lm׺t×r. Bu klimalar×n çevresel etki analiz- leri de yap×larak, klimalar×n ekserjetik verimli- lik oran× (EEF) ve çevresel etki faktörüne (EIF) bağl× farkl× bir enerji etiket değerlendirmesi oluşturulmuştur. Türkiye’de sat×lan klimalarda soğutucu ak׺- kan olarak çoğunlukla R-22 ve R-410A gazlar× kullan×lmaktad×r. Pazarda klima sistemleri bu gazlar aras×nda yaklaş×k %23,91’i R22 gaz×- n×, yaklaş×k %76,09’u ise R410A gaz×n× kul- lanmaktad×r. Ayr×ca pazarda farkl× soğutma yüklerine sahip salon tipi klima ünitelerinin oran× ise %13,77’ dir. İncelenen klimalar×n so- ğutucu ak׺kana göre soğutma yük dağ×l×mlar× ve miktarlar× Tablo 2 ’de verilmiştir. Yap×lan bu s×n×fland×rma aral×klar×, sistemde kullan×lan soğutucu ak׺kanlar×n çal׺ma s×cakl×klar×, ak׺kanlar×n küresel ×s×nma potansiyelleri (GWP) ve ozone tüketim (ODP) değerleri de Tablo 2 ’de verilmiştir. Buna göre çevreci gaz özelliği ile ifade edilen R-410A soğutucu ak׺kan×n R-22 gaz×na göre düşük ozon tüketim değerine sahipken, daha yüksek bir GWP değerine sahip olduğu görül- mektedir. Bu da emisyon etkisi yönüyle önemli bir olumsuzluktur. Bu çal׺mada sistemlerin soğutma yükleri so- ğutma yükü aral×klar×na göre s×n×fland×r×lm׺ ve analizler bu s×n×fland×rmaya göre ele al×nm׺t×r. Çal׺mada split sistem klimalar×n yan×nda sa- lon tipi klimalarda incelenmiş ancak analizlerde sadece pazarda en çok rağbet gören 2.49-5.57 kW yüke sahip split klimalar değerlendirilmiştir. ûekil 4 ’de 2.49-5.57 kW soğutma yüklerine sa- hip klimalar×n dağ×l×mlar× verilmiştir. > @ > @ > @ GWP GWP ET GDK SK En m GWP nL GWP TEWI Dolayl Do annual ery re . . 1. . . . cov (6) (kgCO 2 ) Tablo 2. Soùutma Yük Daù×l×mlar× úle Soùutucu Ak×ükan Termodinamik ve Çevresel Özellikleri Soùutma Kapasiteleri Soùutucu Ak×ükan Parametreleri Çal×üma Parametreleri Btu/h kW Ozon Tüketimi (ODP) Küresel Is×nma Potansiyeli (GWP) (100 y×l) Atmosferde Yaşam Ömrü (Y×l) (C) R22 R410A R22 R410A R22 R410A Soğutma Is×tma 8.500-11.000 2.49-3.22 0,04 0 1810 2100 12 -29 -15/46 -15/24 11.000-14.000 3.22-4.10 15.000-19.000 4.40-5.57 20.000-23.000 5.86-6.74 24.000-26.000 7.03-7.62 GWP GWP ET GDK SK E s m GWP L GWP EIF Dolayl Do ery re . / 1. . . cov (7) (kgCO 2 /h) zay×fl×ğ×n× gösterir. TEWI değeri; olarak hesaplan×r. Burada TEWI toplam eş- değer ×s×nma etkisi, SK s×z×nt× kay×plar×, GDK geri dönüşüm kay×plar×, ET enerji tüketimi, GWP küresel ×s×nma potansiyeli, L s×z×nt× ora- n×, n sistemin çal׺ma süresi, m ak׺kan şarj miktar×, D recovery geri dönüşüm faktörü, Eannu- al y×ll×k enerji tüketimi, E ise güç sisteminde üretilen CO 2 emisyonudur [21]. Çevresel etki oran× (EIF) TEWI faktöre bağl× geliştirilmiş ve sistemin çal׺ma saati göz önüne al×narak he- saplanm׺t×r. Çevresel etki faktörü; şeklinde hesaplan×r. Burada s y×ll×k ortalama çal׺ma saatini vermektedir. Farkl× maddele- rin küresel ×s×nma etkileri GWP veya küresel ×s×nma potansiyelleri olarak bilinen ve CO 2 emisyonu için kullan×lan bir indeksle karş×laş- t×r×l×r. Bir maddenin küresel ×s×nma potansiyeli