Tesisat Dergisi 213. Sayı (Eylül 2013)

MAKALE Tesisat Dergisi Say× 213 - Eylül 2013 109 Yaklaş×k y×ll×k 60-70 milyon soğutma sistemi- nin üretildiği günümüzde çeşitli uygulamalar- da yüz milyonlarca soğutucu ve iklimlendirme ünitesi çal׺maktad×r. İklim değişikliklerinin etkisine de bağl× olarak da talebin sürekli arta- cağ× görülmektedir. 90’lar×n baş×ndan itibaren, stratosferde ozon tüketiminin artmas×, sera gazlar×n×n emisyon etkileri nedeniyle soğutma ve iklimlendirme teknolojilerinde enerji tüketi- minin azalt×lmas× ve daha çevreci ak׺kanlar×n tercihi öne ç×km׺t×r [13]. Son y×llarda toplam eşdeğer ×s×nma etkisi (TEWI-Total Equivalent Warming Impact) so- ğutucu ak׺kanlar×n emisyon etkilerinin tespi- tinde kullan×lan en aktif yöntemdir. TEWI de- ğeri bir soğutma sisteminin enerji tüketimine bağl× dolayl× emisyonlar ile soğutucu ak׺kan×n küresel ×s×nma potansiyeline (GWP-Global Warming Potential) bağl× doğrudan emisyon etkilerinin oluşturduğu toplam emisyon etkisi- ni tan×mlamayan önemli bir kriterdir [14]. Bu çal׺mada klimalarda enerji verimliliği yönüyle ekserjetik ve çevresel performans×n değer- lendirilebilmesi için geleneksel etiketlemeden farkl× olarak ekserjetik verimlilik faktörü (EEF) ve çevresel etki faktörüne (EIF) bağl× bir eti- ketleme geliştirilmiştir. Böylece özellikle klima sektörüne yönelik alternatif etiketleme için yeni bir değerlendirme imkan× sunulmuştur. Analiz sonuçlar×na göre piyasadaki pek çok split sistemde kullan×lan ve çevreci bir gaz olarak tan×mlanan R-410A gaz×n×n k×s×tlanan R-22 gaz×ndan ortalama %23.18 daha yüksek bir çevresel etkiye sahip olduğu görülmüştür. Çal׺man×n sonunda klimalar×n katalog değer- lendirmelerinde EEF ve EIF parametrelerinin tercihine yönelik önerilerde bulunulmuştur. 2. Klima Sektörü ve Enerji Etiketi Yaklaş×k 120 milyar dolarl×k bir pazara sahip olan iklimlendirme sektöründe sadece so- ğutma pazar×nda 2012 hedefleri, yaklaş×k 91 milyar dolard×r [15]. Bu sektörde pek çok uy- gulama alan× için farkl× pek çok ürün imalat× vard×r. Sektörde dünya pazar×nda 2012 için iklimlendirme ünitelerinin dağ×l×m× ûekil 1 ’de verilmiştir. Dünya piyasas×nda iklimlendirme üniteleri- nin yaklaş×k %77’sini split klimalar× oluştur- maktad×r. Bunlara paralel chiller ve fan coil uygulamalar× ise toplam pazar×n %5.43’ünü karş×lamaktad×r. Türkiye’de 1980’lerin sonundan itibaren h×zl× bir gelişim gösteren iklimlendirme ve soğutma sektörü, 2009 y×l×nda ekonomik büyüme oran×- na göre 4 kat daha fazla bir büyüme gerçekleş- tirmiştir. Son y×llarda üretim kapasite kullan×m oran×n×n en yüksek oranlara ulaşt×ğ× sektörde 2009 y×l× itibariyle toplam iş hacmi de 2 billion $’a yaklaşm׺t×r (Yüksel, 2009). Klima ürünleri aras×nda split klimalar, Türkiye’de toplam kli- ma sat׺lar×n×n %95’lik pay×na sahiptir. Pen- cere tipi klimalar×n pazar paylar×n×n oldukça düştüğü sektörde, ev kullan×m× ve küçük ofis için al×nan klimalar×n hemen hemen %95’i split klimalard×r. Pazar×n yaklaş×k % 5’lik pay×n× ise orta ve bü- yük ofislerde kullan×lan, çat× ve paket tipi kli- malar ile sanayi tipi klimalar oluşturmaktad×r [16]. Türkiye’de split klimalar×n 2007-2009 sat׺ rakamlar× ve bunlar×n enerji s×n×fland×- r×lmas×na göre dağ×l×m× Tablo 1 ’de verilmiş- tir. Ekonomik krizin etkisi ile 2009 y×l×nda % 44,8’lik bir daralma ile kapatan split klima pazar×nda 2010 y×l×nda yaklaş×k %20’lik bir büyüme gerçekleştirilmiştir. 2008-2009 y×l- lar× aras×nda pazardaki daralmaya rağmen A ve B s×n×f× klimalarda %3.38 ve %3.90’l×k bir art׺ gözlenmektedir. Bu da enerji s×n×fland×r×l- mas×na bağl× olarak özellikle tüketicinin enerji tüketimi bilinci konusunda duyarl×l×ğ×nda art׺ olduğunu göstermektedir. Enerji s×n×fland×rmas×, enerji kullanan pro- sesler için CO 2 emisyonlar×n×n düşürülmesine ilişkin bir yöntem olarak enerji verimliliğini hedefleyen Avrupa İklim Değişikliği program×n×n bir parças×d×r. Bu s×n×fland×rmada temel amaç, kullan×c×lar×n bilinçlenmeleri ve ihtiyaçlar× için en ekonomik ürünü sat×n al×rken ekolojik de- ğerlendirmeleri ön planda tutmalar×d×r. Bu s×- n×fland×rmada üretici için her ürüne yönelik bir etiket tan×mlanmakta ve ürünün enerji s×n×f× belirtilmektedir [17]. ûekil 2 ’de enerji s×n×f× eti- keti görülmektedir. Enerji s×n×f× etiketi, tüm enerji tüketen elemanlarda olduğu gibi klima üniteleri için de A’ ile ‘G’ aras×nda değişen enerji tüketim kategorilerinde s×n×fland×r×r ve s×n×f×na uygun bir renk kodu taş×r. Koyu yeşil rengin sahip olduğu “A” kategorisi, ünitenin en yüksek enerji verim- liliğine sahip olduğunu, k×rm×z× rengin sahip ol- duğu “G” kategorisi ise, ünitenin en düşük enerji verimliliğine sahip olduğunu gösterir. Tablo 1. 2007-2009 Split Klima Sat×ülar× [16] Y×llar Toplam Sat×ü Adet Enerji S×n×flar×na Göre Daù×l×mlar× (%) A B C D E ve Alt× 2007 1.201.698 31,67 15,81 36,03 14,75 1,74 2008 1.093.587 42,68 13,68 29,24 12,28 2,12 2009 603.598 46,06 17,59 17,07 18,33 0,96 ûekil 1. Dünya İklimlendirme Sektöründe Ürün Dağ×l×mlar× [15]