Tesisat Dergisi 211. Sayı (Temmuz 2013)

MAKALE 94 Tesisat Dergisi Say× 211 - Temmuz 2013 baülad×ù×nda, boya makinesi ortam s×cakl×ù× olan 20 °C soùuk su alacak, ×s×tacak boyama aüamalar×ndaki basamaklardan birisini ger- çekleütirecek, suyu s×cak olarak d×üar× atacak, ikinci basamak için yine ortam s×cakl×ù×ndaki suyu alacak ve bir sonraki ad×ma geçecektir. Örneùin, iülem 80 °C de yap×lacaksa, 20 °C den 80 °C ç×karmak için; günümüzde en iyi makine- ler suyu dakikada 2 °C ×s×tabilmektedir, (80-20) /2= 30 dakika beklemek durumundad×r. Bu ×s×tma iülemini 5-8 defa yapt×ù× göz önünde bulundurulursa bir boyama iüleminde 150- 240 dakika fazladan beklemesi gerekmektedir. S×- cakl×k daha yüksek olmas× durumunda bekleme süresinin daha yüksek olduùu aç×kt×r. Ayr×ca makine gövdesinin alacaù× ×s×y× da hesaplamak gerekmektedir. Bu beklemenin iületmeye olan mali külfeti çok basit üekilde hesaplanabilir. Eùer at×lan s×cak suyun bir enerji geri kazan×m sistemi ile enerjisi temiz suya aktar×larak de- polanmas× durumunda bu bekleme süresi çok k×sa olacak, zaman dolay×s×yla para tasarrufu saùlanacakt×r. úkinci bir durum; Boyama iüleminde, makine s×cak suyu boüaltt×ktan sonra, bir sonraki ad×m için soùuk su ald×ù×nda, boyahane dilinde “k×r×l- ma” olarak adland×r×lan kumaü üzerindeki renk deùiüimlerinin ortaya ç×kmas× söz konusudur. Kumaü×n makine içerisinde k×vr×lm×ü/bükülmüü olduùu düüünüldüùünde, kumaü s×cakken ani- den soùuk su al×nd×ù×nda makine içerisindeki kumaüta s×cakl×k farkl×l×klar× gözlenecektir, bu s×cakl×k farkl×l×klar× sorun yaratabilmektedir. Oysaki s×cak baülayan bir proses s×cak devam edilirse ç×kacak sorunlar daha az olacakt×r. Üçüncü bir durum; Boya makineleri metalden yap×ld×klar× için s×cakl×k deùiüimlerine tepki vermeleri çok k×sad×r. S×cakl×k deùiülerinden çabuk etkilenirler. Yine bir boyama sürecinde makine s×cak iülem yaparken genleümiü durum- da olacak, boüalt×mdan sonra bir sonraki ad×m için soùu su ald×ù×nda makine gövdesinde ve içerisindeki donan×mlarda bir büzülme olacakt×r. Sürekli ve ard×ü×k olarak yap×lan genleüme ve büzülme, zamanla makinede metal yorgunlu- ùuna yol açacak makinenin ve donan×mlar×n×n ömürlerini k×saltacakt×r. 2.2 At×k Sulardan Enerji Geri Kazan×m× Tekstil Sektöründe özellikle boyahanelerde su kullan×m× çok yüksektir. 1 kg kumaü için yaklaü×k 100 Litre su kullan×lmaktad×r ve bunun %70 -80’i s×cakt×r. Boyama prosesi s×ras×nda belirli aüamalarda banyo suyu s×cak olarak d×üar×ya at×lmaktad×r. Önceki y×llarda taüarl× olarak yap×lan boyama iülemi son y×llarda HT( High Temperature- Yüksek S×cakl×k) üekline dönüümüütür. Taüarl× y×kamada at×lan s×cak s× 50-65 °C iken HT boüaltmalarda s×cakl×k 90 -95 ºC dolaylar×ndad×r. Bunu anlam× at×lan boyal× suyun enerjisi art× daha yüksektir. Enerji geri kazan×m oran× daha yükselmiütir. Ayr×ca taüar için verilen soùuk su olmad×ù× için at×k miktar× daha azd×r, böylece depolama için gereken hacim daha düüüktür ve yat×r×m mali- yetini azaltmaktad×r. Debiye baùl× olarak sistem boyutlar× ve pompa güçleri daha olacak, sistem boyutlar× da daha küçük olacakt×r. Benzer üeklide yeni makinelerde s×cak ve soùuk boüaltma borular×n×n ayr× olmas×, yeni kurulan fabrikalarda s×cak ve soùuk su kanallar×n×n ayr× yap×lmas× enerji geri kazan×m× verimliliùi için çok önemli ayr×nt×lard×r. Ülkelimizde irili ufakl× 1200 dolay×nda boyahane bulunmaktad×r. Orta ölçekli bir boyahane ise yaklaü×k 1000 m ³ /gün su kullanmaktad×r. At×lan suyun %70-80’nin s×cak olduùu düüünülürse, bir boyahane günde 700- 800 m ³ s×cak su atmaktad×r. Bu deùerler üzerinden hesaplamalar yap×ld×ù×n- da ne kadarl×k bir enerjinin boüa at×ld×ù× görüle- cektir. At×lan bu enerjinin geri kazan×m× bir lüks deùil art×k bir zorunluluk haline gelmiütir. Yap×lan uygulamalardan elde edilen verilere göre, ×s× deùiütiricilerin ×s× aktar×m× verimi Tablo 1. Enerji Geri Kazan×m Sistemi úçin Kazanç Hesap Tablosu Tekstil At×ksuyu Is× Geri Kazan×m Tasarrufu Hesab× 80-50 t\h 100-100 t\h 120-120 t\h 100-60 t\h 120-80 t\h At×k S×cak Kirli Su Debisi ton\h 80 100 120 100 120 At×k S×cak Kirli Suyun Eüanjöre Giriü S×cakl×ù× °C 55 60 48 55 50 Temiz Soùuk Suyun Eüanjöre Giriü S×cakl×ù× °C 20 20 20 20 20 Temiz Is×t×lan Suyun Eüanjörden Ç×k×ü S×cakl×ù× °C 51 49 39,5 51 45 Temiz ×s×t×lan Suyun Eüanjöre Giriü Debisi ton\h 50 100 120 60 80 Is× Kazanc× Hesaplama Formülü: Q = m.c.(t2-t1) kcal\h 80.1. (51-20) 100.1. (49-20) 120.1. (39-20) 60.1. (51-20) 80.1. (45-20) Eüanjörden Geri Kazan×lan Toplam Is× Miktar× kcal\h 1.550.000 2.900.000 2.340.000 1.860.000 2.000.000 Fabrika ortam×ndaki kay×plar) (% 15 kay×p kabul) 1.317.500 2.465.000 1.989.000 1.581.000 1.700.000 Doùal Gaz Alt Is×l Deùeri kcal\h 8300 8300 8300 8300 8300 Doùalgaz Fiyat× ( 0.450 YTL\m³) 1 € : 1.75 YTL € \m³ 0,234 0,234 0,234 0,234 0,234 Is× Geri Kazan×m Karü×l×ù× Yak×t Miktar× m³\h 187 349 282 224 241 Günlük Kazan×lan Yak×t Miktar× (24 saat çal×üma) m³\gün 4.482 8.386 6.766 5.378 5.783 Ayl×k Kazan×lan Yak×t Miktar×( 30 gün çal×üma) m³\ay 134.458 251.566 202.988 161.349 173.494 Günlük Parasal Kazanç € \gün 1.050 1.965 1.585 1.260 1.355 Ayl×k Parasal Kazanç (30 gün çal×ümaya göre) € \ay 31.502 58.938 47.557 37.802 40.647 Y×ll×k Parasal Kazanç (336 gün çal×ümaya göre) € \y×l 352.817 660.110 532.640 423.381 455.248 Yat×r×m Maliyeti( depolar ve iç tesisat hariç) € 55.000 55.000 55.000 55.000 55.000 Yat×r×m×n Geri Kazan×m Süresi Gün 52 28 35 44 41