Tesisat Dergisi 210. Sayı (Haziran 2013)

MAKALE 112 Tesisat Dergisi Say× 210 - Haziran 2013 sabitleme olay× uygulama yap×lacak tesisat ve ekipmana göre farkl×l×klar göstermektedir. Ayr×- ca sismik koruma uygulamalar× alt baül×klarda aç×klanacakt×r. Tesisat Borular× Yang×n, ×s×tma-soùutma, doùalgaz, bas×nçl× hava ve s×hhi tesisat borular× boru aù×rl×klar×na, binan×n bulunduùu yerin deprem kuvvetine göre belirli aral×klarla sismik ask×lar ile as×lmal×d×r. Tesisat borular×nda sismik uygulama gerektiren durumlar; Yang×n borular×nda boru kelepçesi ile tavan • aras× mesafe tij (metal çubuk) boyu 150 mm (6”), diùer tüm tesisat borular×nda boru ke- lepçesi ile tavan aras×, tij (metal çubuk) 300 mm (12”) ve üzeri ise sismik koruma gerek- mektedir. Tüm tesisat borular×nda 2 ½ ve üzeri ise sis- • mik koruma gerekmektedir. Tüm gaz ve fuel oil borular× için sismik koru- • ma gerekmektedir. Birden fazla say×da sabitlenmiü düz boru en • az iki yerde baùlanmay× gerektirir. Her boru eksenel yönde en az bir noktada • baùlamay× gerektirir. Transverse (enine-çapraz) veya longitudial • (boyuna) baùlanma yatay düzlem ile 45ºye kadar aç× yapabilir. Trapezlerin sismik uygulamas×nda her ele- • man×n (boru) trapeze saùlam bir üekilde vidalanm×ü veya baùlanm×ü (kelepçelenmiü) olmas× ön görülür. Havaland×rma Kanallar× Rot uzunluùu 300 mm (12”) ve üzeri kanal- • larda sismik uygulama gerekmektedir. Kare kesitli kanallarda 0.56 m • 2 ve üzeri, yu- varlak kesitli kanallarda ise 711 mm (28”) ve üzeri çapl× kanallarda sismik uygulama gerekmektedir. Hava h×z× 5 m/s’nin alt×ndaki kanallara titre- • üim önlemi gerekmemektedir. Her kanal eksenel yönde en az bir noktada • baùlanmay× gerektirir. Birden fazla say×da sabitlenmiü düz kanal ge- • çiüleri en az iki yerde baùlanmay× gerektirir. Ekipmanlar×n Sismik Korumas× a) Klima santralleri: Boyutlar×na ve aù×rl×kla- r×na göre seçilen sismik s×n×rland×r×c×lar ile kontrol edilmelidir. Sismik s×n×rland×r×c×lar, sismik çelik saplamalar ile monte edilmeli- dir. Ayn× zamanda klima santrallerinin alt×na kauçuk titreüim takozlar× yerleütirilerek dö- üeme ile olan baùlant×s× kesilerek, titreüim yal×t×m× saùlanabilir. b) Chillerler: Hava ve su soùutmal× olarak ay- r×lan chillerler vibrasyonu yüksek mekanik ünitelerdir. Bu sebeple sismik olarak rijitliùi saùlanacak chillerlere ayn× zamanda vib- rasyon sönümleyici önlemlerde al×nmal×d×r. Sismik uygulama konusunda yap×lan çeüitli çal×ümalar neticesinde her iki ihtiyac× ayn× anda saùlayan sismik titreüim izolatörleri ge- liütirilmiütir. Bu ürünlerin kabinleri sismik ko- ruma saùlarken içlerinde bulunan yay, cihaz×n titreüimini sönümleyerek döüemeye geçiüini engellemektedir. Rooftop sismik uygulamalar× da chiller ile benzerlik göstermektedir. c) Kazanlar: Mekanik tesisat içerisinde büyük bir öneme sahip olan kazanlar herhangi bir deprem yükü karü×s×nda oluüabilecek kuv- vetlere karü× mutlak suretle s×n×rland×r×lma- l×d×r. Kazan×n yerinden oynamas× ile kazan ç×k×ü×na baùl× borular ve kolektörler büyük zarar görebilir. Kazanlar×n sismik olarak s×- n×rland×r×lmalar×n×n yan×s×ra kazan ç×k×ü×na baùl× borularda kompansatör kullan×lmas×- n×n büyük yarar× olacakt×r. d) Tanklar: Genleüme tank×, boyler, büzüüme tank× gibi her türlü tank kütlesine göre seçi- lebilecek sismik ask× eelemanlar×n ile tava- na sabitlenmelidir. e) Fancoiller, Fanlar ve VRF úç Üniteleri: Tüm kanal içi fan (egzoz fan× gibi), duman egzost fanlar×, fancoil ve VRF iç üniteleri 23 kg üze- rinde ise aù×rl×klar×na karü×l×k gelecek dep- rem yüklerine göre seçilecek sismik ask×lar ile as×lmal×d×r. Eùer çat× tipi fanlar mevcut ise sismik çelik saplamalar ile mutlak suret- le yere sabitlenmelidirler. ûekil 1 ’de taü×n×r- ken sabitlenmeyen bir fan görülmektedir. Sismik Koruman×n Faydalar× Deprem s×ras×nda tesisat×n yerinden koparak • etraf×ndaki insanlara zarar vermesini engeller. Ekipman ve tesisat×n deprem sonras×nda • yerinde kalmas×n× ve çal×ümaya devam et- mesini saùlar. Deprem s×ras×nda yerinden koparak kendine • ve etraf×ndaki diùer ekipman ve binaya zarar vermesini engeller. ûekil 1. Sismik uygulama yap×lmayan bir fan×n tehlikesi Jeneratör, sprinkler hatlar×, merdiven bas×nç- • land×rma fanlar× gibi acil önlem ekipmanlar×n× koruyarak depremden sonra oluüacak yan- g×nlarda kaç×ü ve müdahale yollar×n× açar. Binalar×n sigorta maliyetini düüürür, deùerini • ve klasifikasyonunu artt×r×r. Günümüzde modern binalarda elektromekanik tesisat maliyetleri geliüen teknoloji ve artan konfor ihtiyac× sonucu bina maliyetinin % 25- 30’u mertebelerine ulaüm×üt×r. Bu maliyeti ko- rumak için yap×lacak sismik uygulamalar ise genel olarak; mekanik tesisat maliyetinin %1”i bina maliyetinin ise % 0.3’ünü geçmemektedir. Titreüim Yal×t×m× Ekipmanlar ve tesisatlar için titreüim yal×t×m× uygulanmas× önemli bir iütir. Çünkü bu uygula- ma, baüta enerji cihazlar×n×n sorun ç×karmadan çal×ümas× için gereklidir. Titreüim yal×t×m× uygu- lanmam×ü bir yap×da konfor ve düzen üartlar×n×n saùlanmas× imkâns×zd×r. Titreüim yal×t×m× için sadece ekipmanlar×n izolatör ile monte edilme- leri yeterli deùildir. Borular, kanallar ve tüm te- sisat hatlar×nda titreüim ask×lar× kullan×lmal×d×r. Titreüim ve gürültünün ana kaynaù× ekipmanlar olmakla birlikte, iletiminde en büyük rolü baùl× bulunduklar× tesisatlar oynar. Bu nedenle ara- nan konfor üartlar×na göre tesisatlar için de tit- reüim önlemleri al×nmal×d×r. Özellikle hastaneler, oteller, ofis binalar× ve AVM’ler gibi yaüam alan- lar× ve mekanik hacimlerin iç içe geçtiùi yerlerde titreüim yal×t×m× büyük önem kazan×r. Titreüim izolatörü seçiminde ana kriter, ekipma- n×n zorlay×c× frekans× ile izolatörün doùal frekan- s× aras×ndaki orand×r. Doùal frekans aù×rl×ktan ve yay sabitinden baù×ms×z olarak sadece statik çökmenin bir fonksiyonudur. Buna göre izolatö- rün çökme kapasitesi artt×kça titreüim yal×t×m× performans× da artacakt×r. Zorlamal× frekans ise ekipman×n döner tertibat×n×n çal×üt×ù× en düüük devir olmal×d×r. Çünkü devir azald×kça titreüim