Tesisat Dergisi 210. Sayı (Haziran 2013)

MAKALE 110 Tesisat Dergisi Say× 210 - Haziran 2013 Giriü Sismik koruma, bir deprem ülkesi olan ülkemiz bak×m×ndan çok önemli olduùunu son y×llarda göstermektedir. Depremin insanlar× öldürme- yeceùi gerçeùi bilinmektedir. Gerçek öldürücü nokta insanlar×n elleriyle yapt×klar× yap×lar×n çökmesinden kaynaklanan ölümlerdir. Bu- rada önemli olan insan eliyle yap×lan yap×- lar ve özellikle mekanik ekipman ve tesisat üzerinde oluüacak hasarlardan kaynaklanan kay×plard×r. Bir makine mühendisinin görevlerinden biri, hangi ekipman×n titreüim yal×t×m×na ihtiyaç olduùuna, hangi tipte ve ne kadar çökme ya- pabilen titreüim al×c× kullan×lacaù×na karar vermektir. Bu ekipmana, ayr×ca bir de sismik koruma yapmak gerekiyorsa olay daha da karmaü×k hale gelmektedir. Binalar×n mekanik tesisat×nda ekipmanlar tek baülar×na durmaz- lar. Bunlar×n, boru veya kanal baùlant×lar× var- d×r. Cihazlara olan boru ve kanal baùlant×lar×, eùer cihaz titreüim yap×yorsa, esnek (fleksibl) baùlant×d×r. Esnek baùlant×lar sayesinde cihaz titreüimleri boru ve kanallara geçmez [1]. Enerji Sistemlerinin Tasar×m×nda Sismik Koruma Uygulamalar× Tunceli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliùi Bölümü An×l SÖZEN, Erdem IûIK Depremler, tahmin edilemeyen doùal felaketlerdir. Günümüzde depremlere dayan×kl× yap×lar inüa etmemizi saùlayacak bilgi birikimine ve deneyime sahip olmam×za raùmen, yap×sal olmayan bileüenlerin sismik korumas×, projelerin karar vericileri taraf×ndan genellikle ihmal edilmektedir. Gerçekte yap×sal olmayan bileüenlerin; (enerji sistemleri, yang×n tesisatlar× gibi yap×lar×n) sismik korumas× hayati önem taü×maktad×r. Bir felaket durumunda enerji beslemesinin saùlanamad×ù× durumlarda amac×na uygun ve tam olarak hizmet veremeyen bu tesisatlar, yang×n korumas×n× ve iletiüimi de saùlayamamaktad×r. Bu durum ise insan hayat× ve çevre aç×s×ndan çok büyük bir tehdit oluüturmaktad×r. Bu çal×ümada, enerji sistemlerinde deprem güvenliùinin geliüimi, günümüzdeki durumu ve sismik koruman×n önemi hakk×nda bilgiler verilmiütir. Ayr×ca örnek bir proje üzerinde bir binan×n enerji sistemi tasarlan×rken sismik koruman×n nas×l saùlanacaù×, santral elemanlar×na nas×l uygulanacaù× gösterilerek aç×klanmakt×r. Anahtar Sözcükler: Sismik Koruma, Enerji Santralleri, Deprem Semboller E úzolasyon Verimi [%] f d Cihaz×n Frekans× f n Yal×t×m×n Doùal Frekans× Makine mühendislerinin baüarmaya çal×üt×klar× ile deprem mühendislerinin baüarmak zorunda olduklar× üey aras×nda bir çat×üma vard×r. Kulla- n×lan yal×t×m sistemi, sismik koruma yap×lma- dan da akustik olarak iyi olsa bile, mühendis, bu dikkatle planlanm×ü titreüim yal×t×m sistemi ile birlikte çal×üacak sismik sistemi seçmelidir. Ge- nel olarak uygulanan akustik ve titreüim koruma önlemleri (esnek ve güçsüz baùlant×lar) tesisat ekipmanlar×n deprem esnas×ndaki riskini iki kat oran×nda artt×rmaktad×r. Bu sebeple detay çözümleri akustik, titreüim ve sismik aç×dan birlikte deùerlendirilmelidir. Deprem, titreüim bilimi sismolojisidir. Günü- müzde h×zla geliümiü ve depremlerle ilgili çok detayl× bilgiler kazand×r×lm×üt×r. Deprem önceden uyar× olmadan yer kabulünün çeüitli nedenlerle titreüiminden meydana gelir. Deprem yer içinde fay denilen k×r×klar üzerinde biriken biçim deùiü- tirme enerjisinin aniden boüalmas× sonucunda meydana gelen yer deùiütirme hareketinin ne- den olduùu karmaü×k dalga hareketleridir. Yer deùiütirme hareketleri depremin büyüklüùü ile artar. Depremlerin ne zaman ve nerede ne büyüklükte olacaù× kestirilemez. Depremlere karü× gerekli önlemlerin al×nmas×nda bir zaruret vard×r. Geçmiü depremlerin hasarlar×n×n detayl× incelenmesi ile depreme dayan×kl× yap×lar×n ve depreme karü× enerji sistemlerinin sismik koru- mas×n×n nas×l olmas× gerektiùine dair prensipler ç×kar×lm×üt×r [2]. Tesisatlar da sismik koruma gerekliliùinin ilk kez büyük San Francisco (1906) depreminden sonra ciddi olarak ele al×nmaya baüland× söyle- nebilir. San Francisco’nun bu büyük depremden sonra yeniden kurulmas× esnas×nda yöneticiler deprem tehlikesini en aza indirebilmek için dep- reme özel inüaat standartlar×n×n ve yönetmelik- lerin yaz×lmas× sürecini baülatt×lar [3]. Sismik Koruma Sismik koruma, deprem yükünün mekanik tesi- sat ve bu tesisat ekipmanlar×n×n kendi kuvvetle- rine eklenmesiyle tesisat×n rijit hale getirilmesi- dir. Sismik korumay× en genel anlamda dört ana baül×kta inceleyebiliriz. 1. Tesisat Borular×: Yang×n, havaland×rma, ×s×tma-soùutma tesisat×, s×hhi tesisat, ba- s×nçl× hava tesisat×. 2. Döüemeye Oturan Ekipmanlar: Klima santralleri, kazanlar, soùutma kuleleri, soùutma gruplar×, rooftoplar, eüanjörler, hücreli tip egzost fanlar×. 3. Tavana As×l× Ekipmanlar: Fancoil, VRF iç üniteler, kanal tipi fanlar 4. Kaideler : Pompa ve diùer ekipman kaideleri. Sismik korumada esas olan ekipmanlar×n ve tesisat×n sismik olarak s×n×rland×r×lmas×d×r. Bu