Tesisat Dergisi 210. Sayı (Haziran 2013)

MAKALE 104 Tesisat Dergisi Say× 210 - Haziran 2013 Makalenin 3. Bölümü 211. say×da yay×mlanacakt×r. • Enerji Sarfiyat: Nozul seçimi, tertiplendiril- mesi ve borulamalar, pompalama gücü olabil- diùince düüük tutulacak üekilde yap×lmal×d×r, • Nozul Dizilimi: ûekil 8 ’de de görüldüùü gibi taranmam×ü alan kalmayacak ve her tarafa eüit püskürtme yap×labilecek üekilde nozul dizilimi yapmak filtrasyon verimi aç×s×ndan önemlidir. Nozullar için üretici firmalar taraf×ndan iület- me bas×nçlar×na göre kapasite tablolar× veril- mektedir. Dolay×s×yla filtrasyon için gereken s×v× miktar× belirlendikten sonra hangi bas×nç- ta, hangi tip ve kaç adet nozul kullan×lmas× gerektiùi belirlenebilir. Nozullar×n iületilmesi s×ras×nda karü×laü×labilecek en yayg×n sorun t×- kanmad×r. T×kanman×n anlaü×labilmesi için, ya gözetleme camlar×ndan püskürtme geometrisi izlenir veya s×v× sarfiyat× ve baca ç×k×ü s×cak- l×ù×na bak×larak t×kanma olup olmad×ù× kontrol edilebilir. T×kanman×n önüne geçmek için no- zullar×n s×k aral×klarla temizlenmesi, y×kama s×v×s×n×n yeterince filtrelenmesi veya çözeltinin seyrekleütirilmesi çözüm olabilir. Damla Tutucular (Seperatörler) Sülfürik asit taü×yan damlac×klar×n baca kanal- lar×na ve atmosfere gitmeden önce tutulmas×- n× saùlayan damla tutucular ×slak filtrenin en önemli k×s×mlar×ndan biridir. Damla tutucunun diùer bir faydas× ise y×kama s×v×s×n×n tutularak tekrar kullan×lmas×n×n saùlanmas×d×r. Tutulmas× gereken damlalar×n çaplar× oluüum üekline göre deùiüim göstermektedir. Örneùin bir s×v× kütlesinden elde edilen damlac×klar×n çaplar× 10-100 —m aras×nda iken, kimyasal reaksiyon ve yoùuüma ile oluüan damlac×klar×n çaplar× ise 5 —m’nin alt×ndad×r. Çeüitlilik göste- ren bu damlac×klar× tutmak için çeüitli tutucu konstrüksiyonlar× mevcuttur. Kirlilik kontrolü uy- gulamalar×nda kullan×lanlar ise siklonik, kanatl× ve mesh-ped tipinde tutuculard×r. Özellikle ven- turi tipi filtrelerde kullan×lan siklonik seperatör, damlac×klar×n merkez kaç kuvvetinden yararla- narak çal×ü×r ve iç yap×s× oldukça sadedir. ( ûekil 9 ) 10-25 —m aras×ndaki çaplarda iyi bir tutma iülemi gerçekleütirebilir. Bu tipte 20-25 —m irilikteki damlac×k ve %98 tutma verimi için 100-150 mmSS bas×nç düüümü gerçekleüir. Mesh-ped tipi seperatörlerde ise 10-15 cm ka- l×nl×ù×nda plastikten yap×lm×ü lifli bir yap× kulla- n×l×r. Scrubber iç bünyesinde iç çapa uydurulan bu seperatörlerde 10-150 mmSS bas×nç kayb× oluüabilmektedir. Bu seperatörlerin en büyük dezavantaj× ise ufak olan geçiü deliklerinin ça- buk t×kanmas×d×r. Bunun önlenmesi için sepera- törün alttan ve üstten y×kama suyu ile spreyle- nerek s×k s×k y×kanmas× gerekir. (ûekil 10) Kanatl× seperatörler 2 guruba ayr×labilir. Bunlar- danbiri Chevron tipidir. Bu tipte gaz ak×m× kanatlar ars×ndan zig zag yaparak geçmeye zorlanmakta- d×r. Bu s×rada eylemsizlik kanunu gereùi aù×r olan damlac×klar kanatlara çarpmakta ve toplanarak geri düümektedirler. Burada yönlendirilmiü kanat say×s× artt×r×larak performans artt×r×labilmektedir. 5 —m çapa kadar tutma performans× gösteren bu seperatörlerde tipik bas×nç kayb× 60 mmSS de- ùerine kadar ç×kabilmektedir. Kule tipi filtrelerde en çok tercih edilen damla tutucu tipidir. úkinci tip olan çarpt×rmal× seperatörlerde fan kanatlar×na benzeyen plakalar aras×ndan geçen duman gaz× içindeki damlac×klar çeperlere savrulma etkisi ile tutulmaktad×rlar. Tipik bas×nç kayb× 50-150 mmSS aral×ù×ndad×r. ûekil 8. Etkili spreyleme için nozul dizilim alternatifleri [7] ûekil 10. Mesh Ped, Chevron ve Çarpt×rmal× tip damla tutucu uygulamalar× [4] ûekil 9. Siklonik damla tutucu [4] Seperatör performans×nda gözlemlenebilecek en önemli parametre bas×nç düüümüdür. Ör- neùin sabit yükte bas×nç düüümündeki azalma muhtemelen kanatlar×n zarar gördüùünün veya k×smen k×r×ld×ù×n×n belirtisidir. Bas×nç düüümünde 5 mmSS kadar da olsa ani bir artma ise çamur birikmesinin veya t×kanman×n bir belirtisidir. Scrubber ünitelerinde damla tutucular× periyo- dik olarak temizlemek üzere y×kama nozullar× bulunmaktad×r. Damla tutucularda gaz h×z× fazla seçilirse damlac×k taü×nmas× gerçekleüebilir. Bu aç×dan Chevron tipinde 3 m/s alt×nda, mesh-ped tipinde 5 m/s alt×nda, çarpt×rmal× tipte ise 8 m/s alt×nda h×zlar tercih edilmelidir.