Tesisat Dergisi 208. Sayı (Nisan 2013)

MAKALE 124 Tesisat Dergisi Say× 208 - Nisan 2013  “Yang×nla Mücadele Hidroforlar×”n×n bileşenleri: 1. Ana pompa(lar) 2. Yedek pompa 3. Jokey pompa 4. Her bir pompa için kontrol panosu 5. Kapal× genleşme tanklar× 6. Dizel motor tahrikli pompa kullan×l×yorsa; yak×t deposu ve akü ünitesi 7. Sesli veya ׺×kl× alarm 8. Tesisat ekipmanlar (kesme vanalar×, çek- valfler, bas×nç şalterleri, manometre ve vakummetreler vb.) Ana Yang×n Pompalar× Binalar×n Yang×ndan Korunmas× Hakk×nda Yönetmelik’in yang×n pompalar×n× tan×mlad×ğ× 93. maddesinde; yang×n pompalar×n×n, kapal× vana yani s×f×r debideki basma yüksekliğinin anma basma yüksekliği değerinin en fazla % 140’× kadar olmas× gerektiğini belirtir. Yine ayn× maddede % 150 debideki basma yüksekliğinin anma basma yüksekliğinin % 65’inden daha küçük olmas× gerektiği ifade edilmiştir. Bu mad- deki şartlara uyan bir santrifüj yang×n pompas×, diğer pompalara göre daha az dik eğimli bir ters parabolik eğriye sahip olacakt×r. Yani sistemde ihtiyaç duyulan debinin artmas× ile yang×n hor- tumlar×, sprinkler ağ×zlar× gibi su ç×k׺lar×ndaki bas×nc×n h×zl× düşmesi engellenecektir. Genel olarak ana yang×n pompalar× olarak kul- lan×lan pompalar: • Norm pompalar • Ayr×labilir gövdeli pompalar • Blok tip pompalar • Yatay milli çok kademeli pompalar • Dalg×ç tip pompalar Jokey Pompalar Jokey pompalar, yang×n söndürme sistemlerinde, tesisat×n her zaman bas×nç alt×nda tutulmas× için kullan×l×r[2]. Yang×n tesisat×nda zaman zaman ba- s×nç kay×plar× olabilir. Bu kay×plar gerek yang×n te- sisat×ndakiküçükkaçaklardan,gereksetesisattan harici su kullan×m× ile oluşur. Bu şekilde meydana gelen bas×nç kay×plar×, ana yang×n pompalar×n× tetikler. Yang×n pompalar× büyük motorlara sahip pompalar olduğundan gereksiz devreye girmeleri istenmez. Bu nedenle tesisatta yang×n durumu haricinde oluşan bu şekildeki bas×nç kay×plar×n×n karş×lanmas× için yüksek bas×nçl× çok kademeli pompalar kullan×l×r. Bu pompalara “Jokey Pompa” denir. Jokey pompalar k×sa sürede bas×nç kayb×n× karş×layarak, sistemi ayarlanan bas×nç değerine getirirler. Jokey pompalar, bas×nc×n düşmesi ya da yükselmesi sonucu bas×nç şalterinden gelen sinyal ile otomatik olarak çal׺×p durur. Pompan×n manuel olarak da çal׺t×r×l×p durdurulmas× müm- kündür. Yang×n Pompalar×n×n Çal×üma Prensipleri Yang×nla mücadele sistemlerinde kullan×lan her bir pompay× ayr× bir kontrol panosu kumanda eder. Örneğin elektrikli, dizel ve jokey pompa- lardan oluşan bir yang×n hidrofor grubunda üç adet ayr× ve bağ×ms×z pano bulunur. Tüm pa- nolar yönetmeliklerde/standartlarda belirtilen kriterlere uygun olarak imal edilmelidir. Yang×n söndürme tesisat×ndaki sistem bas×nc×, yang×n pompas×na ait bas×nç şalterinden ayar- lanan değerin alt×na düştüğünde pompa oto- matik olarak çal׺×r. Bas×nç şalterinden gelen sinyal bilgisi kontrol panosuna iletilir. Böylece yang×n pompas×, gelen bas×nç bilgisine göre otomatik olarak çal׺×r ve pano ön yüzeyindeki durdurma anahtar× ile durdurulur. İsteğe bağl× olarak, sistem bas×nc× normale geldiğinde, kontrol panosunun otomatik olarak pompay× durdurmas× da sağlanabilir. Yang×n hidroforla- r× ayn× zamanda pano ön kapağ×nda bulunan düğmeler ile de manuel olarak çal׺t×r×labilir. Bir as×l, bir yedek, bir de jokey pompadan oluşan bir yang×nla mücadele hidroforunda, bas×nç şalterleri üzerinden pompalar×n dev- reye girme s×ras×; ilk önce jokey pompa, sonra as×l ana yang×n pompas× ve sonras×nda da yedek ana yang×n pompas× şeklinde ayarlan×r. Genellikle pompalar×n devreye girme bas×nçlar×, aralar×nda 0,5 bar bas×nç fark× olacak şekilde ayarlan×r[2]. Binalarda yang×n pompalar×, diğer pompa sistemlerine k×yasla çok nadiren kullan×l×rlar, hatta y×llarca hiç kullan×lmazlar. Ancak hayati önemi tart׺×lamayacak kadar yüksektir. Bu nedenle yang×nla mücadele pompalar×n×n her daim çal׺×r vaziyette olduğundan emin olun- mal×d×r. Periyodik bak×mlar×n×n yan× s×ra haf- tal×k kontrollerinin yap×lmas× gerekmektedir. Örneğin her hafta baş× ister otomatik kontrol sistemi ile ister manuel olarak çok k×sa süre- de de olsa birer kez çal׺t×r×lmal×, pompalar×n tüm bileşenlerinin çal׺×p çal׺mad×ğ× kontrol edilmeli ve herhangi bir aksakl×k durumunda derhal müdahale edilmelidir. Yang×nla mücadele hidroforlar×nda sesli veya ׺×kl× alarm cihaz× bulunur. Bu alarm cihazlar×, ana pompalar devreye girdiğinde veya herhan- gi bir ar×za meydana geldiğinde sesli ve/veya ׺×kl× olarak binadaki görevli personeli uyar×r. Bu nedenle alarm cihazlar× binalarda persone- lin 24 saat duyabileceği veya görebileceği yer- lere konulmal×d×r. Örneğin resepsiyon, teknik departman, güvenlik vb. Pompa dairesinde, ortam s×cakl×ğ×n×n belirli bir seviyede olmas×na dikkat edilmelidir. Elektrik mo- torlar×n×n kullan×ld×ğ× sistemlerde asgari +4 °C, dizel motorlar×n kullan×ld×ğ× sistemlerde ise asgari +10 °C ortam s×cakl×ğ× sağlanmal×d×r[1]. TS EN 12845 Standart×na Uygun Yang×nla Mücadele Hidroforlar× Bu standart; CEN taraf×ndan kabul edilen EN 12845 (2004) standart× esas al×narak TSE Mü- hendislik Hizmetleri İhtisas Grubunca haz×rlanm׺ ve TSE Teknik Kurulu’nun 10 Nisan 2007 tarihli toplant×s×nda Türk Standart× olarak kabul edilerek yay×mlanmas×na karar verilmiştir. Bu standart×n kabulü ile TS 9704 iptal edilmiştir[3]. TS EN 12845 standart×, Amerikan yang×n sis- temleri standartlar× ile birçok benzer noktada birleştiği gibi, farkl×l×klar da içermektedir. Ül- kemizin Avrupa Birliği uyum süreci içerisinde, Türk Standardlar× Ensititüsü, haz×rlad×ğ× birçok standart için Avrupa Birliği Standart Enstitüsü (CEN) ile işbirliği yapmaktad×r. CEN Avrupa Birliği ülkelerinin standart enstitülerinden oluşan bir kurumdur (COMITE EUROPEEN DE NORMALISATATION). ûekil 3. Jokey pompa.