Tesisat Dergisi 207. Sayı (Mart 2013)

MAKALE 114 Tesisat Dergisi Sayı 207 - Mart 2013 Pompalarda Enerji Verimliği- Minimum Verimlilik İndeksinin Belirlenmesi MAS-DAF Makina Sanayi A.Ş. Ar-Ge Mühendisi MAS-DAF Makina Sanayi A.Ş. Ar-Ge Mühendisi Birol HENDEN Burak KARAMAN POMPA-VANA DOSYASI 1. Giriş Gelişmiş ülkeler atmosfere attıkları fosil yakıt artıklarının yarattığı sera etkisini yavaşlatmak için birtakım önlemler almaktadır. Bu çerçevede Avrupa topluluğunda enerji verimliliğini arttırarak daha az yakıt tüketerek aynı işleri yapmak için geniş çaplı çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalar sonucunda, Avrupa Birliği; Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim, Sürdürülebilir Sanayi Politikası Eylem Planı’nı 2009 yılında yeniden düzenleyerek, enerji tüketimi üzerinde etkisi bulunan tümürünleri kap- sayan, ekotasarım yükümlülüklerini belirleyen bir çerçeve oluşturmak üzere “ EkotasarımDirektifi ” yayınlamıştır. Bu direktifi ülkemizde Enerji İle İlgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımına İlişkin Yönetmelik” adı altında 7 Ekim 2010 tarihli Res- mi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu direktif ile enerji ile ilgili ürünlerin piyasaya arz edilebilmesi veya hizmete sunulabilmesi için, bu ürünlerin tasarımında uyulması zorunlu olan çevresel şartların çerçevesini belirlemek suretiyle enerji verimliliğini, çevre koruma düzeyini ve enerji arz güvenliğini artırarak sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunması amaçlanmaktadır. Yapılan çalışmalar sonu- cunda birçok ürünle ilgili çevreye uygunluk direktifleri çıkartılmıştır. İlk olarak aydınlatma, buzdolapları, çamaşır makineleri, fırınlarda başlayan çalışmalar günümüzde birçok evsel ve endüstriyel ürün için yapılmıştır. Dünya elektrik enerjisi tüketiminin yaklaşık % 20’lik bir bölümü pompalama sistemleri tarafından harcanmaktadır. Yıllık 2000 saat ve üzerinde çalışan bir pompanın yaşam döngüsü maliyetine bakıldığında en büyük kısmının elektrik tüketiminden kaynaklandığı görülmektedir. Ömür boyu maliyet analizi yapıldığında pompalar ilk yatırım maliyetinin, enerji maliyetine göre çok düşük olduğu Şekil 1 ’de görülmektedir. Son yıllarda enerji kaynaklarının giderek azalması, enerji maliyetlerinin artmasına ve yeni enerji kaynaklarının aranmasına neden olmaktadır. Aynı zamanda enerjinin verimli kullanımı da en önemli tasarruf programlarının başında gelmektedir. Dünya elektrik enerjisi tüketiminin yaklaşık % 20’lik bir bölümü pompalama sistemleri tarafından harcandığı düşünülürse pompalarda yapılacak verimlilik çalışmalarının önemi göstermektedir. Pompa sistemlerinde ana eleman olan pompaların sahip olduğu verim değerleri enerji tüketimini direkt etkilemektedir. Bu nedenle pompa seçiminde dikkat edilmesi gereken önemli faktörlerden bir tanesi pompanın enerji tüketiminin göstergesi olan verim değeridir. Fakat genel piyasa koşullarında birçok tüketici pompa seçiminde ilk yatırımmaliyetini dikkate almaktadır. Verim yerine fiyat bazlı alım yapılması firmaların enerji maliyetini ve bununla birlikte dolaylı olarak çevreye de zarar vermektedir. Avrupa birliği tarafından kabul edilen ve ürünlerin çevreye olan duyarlığı ile ilgili bir çok direktif aslında ürünlerin daha az enerji tüketmesini sağlaması için gerekli şartları anlatmaktadır. Pompalar ile ilgilide bu konuda bir çok çalıma yapılmaktadır. Bu çalışmaların en sonuncusu Avrupa Birliği Komisyon’u tarafından (EU) 547/2012 nolu ‘Su Pompaları İçin Ekotasarım Uygulama Direktifi’dir. Bu direktif ile pompalar için minimum verim indeks (MEI) adı altında pompa verimlerini karşılaştırmaya yarayan boyutsuz bir sayı oluşturulmuştur. Pompaların verimlerine göre 0 ile 0,7 arasında olan bu değerin yüksek olması pompa veriminin daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu bildiride ilgili direktifin kapsamı, MEI değerinin enerji verimliliği açısından önemi, MEI değerini hesaplama yöntemi ve bir örnek pompa üzerinden MEI değerinin hesaplanması bulunmaktadır. Şekil 1. Pompalarda Ömür Boyu Maliyeti Kaynak ve enerjinin etkin kullanımına büyük önem veren Avrupa Birliği; pompalama sistem- lerinde yaklaşık %20 - %30 arasında bir verim iyileştirme potansiyeli olduğunu öngörmektedir. Bu nedenle su pompalama sistemleri ekota- sarım direktifinde öncelikli ürün grubu olarak ele alınmaktadır. Bu kapsamda ülkemizde de sirkülasyon pompaları ve elektrik motorlarında direktifler kabul edilmişlerdir. Avrupa Birliği tarafından bu konuda çalışmalara devam edilmektedir. Son olarak 25 Haziran 2012 tari- hinde Avrupa Birliği Komisyon’u tarafından (EU) 547/2012 nolu ‘Su Pompaları İçin Ekotasarım Uygulama Direktifi’ yayınlanmıştır. [1] 2. (EU) 547/2012 Avrupa Birliği Direkti- finin Kapsamı Direktif ticari tesislerde, içme suyu tesislerinde, sulamada ve gıda endüstrisinde kullanılan pompa- larınminimumsahip olması gereken verimleri için bir hesaplama yöntemi belirlenmiştir ve uyulması gereken asgari koşullardan bahsetmektedir. Bu direktif belirli şartlar altında aşağıdaki pompaları kapsamaktadır. Pompa tipine göre kapsadığı alan Tablo 1 ’de verilmiştir.