Tesisat Dergisi 205. Sayı (Ocak 2013)

112 Tesisat Dergisi Sayı 205 - Ocak 2013 MAKALE Ülkemizde, su taşınan boru hatlarında PE mal- zemeler yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bu Yaptırılabilecek basınç testleri ve süreleri olduğunda, (standartta istenen büyüklüklerin çok üzerinde) veya homojen bir şekilde dağılma- mış olduğunda bu durum görülemeyecektir. Karbon siyahı veya pigment dağılımı test sonucu uygun olmayan, topaklanma meydana gelme- siyle oluşan büyük tane yapıları, PE boru cida- rında yabancı madde etkisi yaparak, borunun basınca maruz kalmasıyla zaman içerisinde bir çatlağa dönüşecek ve PE borunun bu noktadan patlamasına sebebiyet verecektir. Bu nedenle hammadde ile ilgili bazı testlerin yaptırılması da ciddi önem arz etmektedir 5. Üretilmiş Partilerden Rastgele Alınan Numunelerin, Tarafsız, Bağımsız, Akredite Bir Kuruluşta Test Ettirilmesi Yukarıda belirtilen maddelerdeki hususlar sağ- landıktan sonra, sahaya inmiş olan PE borular- dan rastgele alınan numunelerin (her çaptan), konusunda uzman, tarafsız, bağımsız, akredite bir kuruluşa gönderilerek test ettirilmesi. Sahadan rastgele alınan numunelere Akredite bir kuruluşta testlerin yapılacağının üretici firmalar tarafından bilinmesi, üretici firmaları, tüm partiyi aynı kalitede üretmeye sevk edecek ve kullanılacak boruların tamamının kalitesinin standartta istenen şartları sağlayacak şekilde olmasına ciddi anlamda katkı sağlayacaktır. Aynı zamanda da ihale şartlarının eşit olmasını sağlayacaktır. Böylelikle kalitesiz ürünlerin sisteme girmesi engellenecektir. Bu maddenin hassasiyetle uygulanması, döşenecek olan hatların ömrü açısından çok ciddi bir önem arz etmekte ve daha sonra karşılaşılması muhtemel çok ciddi maliyetlerin de ortaya çıkmasını önleyecektir. Örnek olarak 500.000 TL’ye alınacak olan PE boruların döşeme maliyetinin de, PE boru çaplarına bağlı olarak 2-3 milyon lira arasında tutacağı düşünüldüğünde, bu işin önemi çok daha iyi anlaşılmaktadır. 100.000 TL daha ucuza al- dığınız borular eğer standarda uygun kalitede üretilmemişse, birkaç yıl sonra bu hatların değiştirilmesi zorunluluğu ortaya çıktığında yapılacak masraflar, işin içine döşeme maliyetleri de gireceğinden birkaç milyon liraya çıkacaktır. Halbuki birkaç bin liralık test masrafıyla, kullanılacak olan boruların stan- dartlara uygun olup olmadığı kontrol edilmiş olacak ve sadece testleri geçen PE boruların kullanılmasıyla da, hatların ömrü standartta belirtilen min. 50 yıl süreyi sağlayacak dü- zeyde olacaktır. Örnek olarak, PE borular 80°C sıcaklıkta 165 saat süreyle basınç testine tabii tutulmakta ve yukarıda belirtilen şartlarda sağlandığında ömrünün min. 50 yıl olduğu standarda göre belirtilmektedir. Kalitesiz üretilmiş olan PE borular, resimlerde de görüleceği üzere, daha bu testin 1. Saatinde, 5. Saatinde, yani 165 saatlik test süresini tamamlayamadan patlamaktadır. Bu borular test edilmeden ve bu sorunları gözükmeden yeraltına döşendiğinde, birkaç yıl içerisinde geri dönüşü çok yüksek maliyetler olarak karşımıza çıkacaktır. “PE malzemenin en büyük dezavantajı, kalitesiz borular yeraltına döşendiğinde, so- runun bazen çok kısa sürede görülememesi, 2 yıl, 3 yıl, 5 yıl gibi süreler sonra sorunların ortaya çıkmasıdır.” “Almış olduğumuz tüm ürünler için kalite kontrol çıtasını ne kadar yüksek tutarsak, yapmış olduğumuz yatırımların ömrü de o düzeyde uzun olacaktır.” Mevcut Uygulamalarda Parti Kabul Testle- rinde Yapılan Bazı Eksikler: • Basınç testi olarak bazen 20°C – 100 saat’lik basınç testleri yaptırılmaktadır. Fakat, standarda göre (aşağıdaki tabloda görüleceği üzere) PE boruların ömrü ile ilgili tanımlanmış en kısa süreli yaşlandırma testi aşağıdaki tabloda belirtilen basınç değerleri ve sürelerdir. Bu süreler içerisinde en kısa olanı, yani parti testlerinde yapılması ge- rekli en kısa süreli basınç testi 80°C – 165 saat’lik testtir. 20°C – 100 saat’lik basınç testi, parti kabul testi olmayıp, yılda bir kez yaptırılması yeterli olan bir tip kabul deneyi- dir. Standardın 7. serisinde de, basınçla ilgili parti testi olarak sadece 80°C – 165 saat’lik testin yapılması istenmektedir. • PE boruların üretici sertifikalarının istenmemesi: Üretici firmalardan, üretmiş oldukları her çapa ait test raporlarının istenmesi (kullanılan her hammadde için) • Fabrikada üretim esnasında numune alınarak bunların test ettirilmesi: Bu durumda da, alı- nacak olan numunelerin, üretilecek olan tüm partiyi temsil etme imkanı olmayacaktır. • Bazı hammadde testlerinin yaptırılmıyor olması: Bunun sakıncaları Madde 4’te belirtilmişti. • Üretimde, birbirinden farklı marka master batch’ler kullanıldığından, bu malzemelerin kullanımı insan sağlığı açısından önem arz etmesi dolayısıyla, “su kalitesine etkisi” testi mutlaka yaptırılmalıdır. Çünkü firmalar, bu testi belgelendirme aşamasında yapmakta