Tesisat Dergisi 203. Sayı (Kasım 2012)

MAKALE 114 Tesisat Dergisi Sayı 203 - Kasım 2012 PVC Fabrikası Atıksuyundan PVC Geri Kazanım Projesi Petkim Petrokimya Holding A.Ş., Ar-Ge ve Teknoloji Müdürlüğü Uzman Mühendisi Petkim Petrokimya Holding A.Ş. PVC Fab. Üretim Uzman Mühendisi, Petkim Petrokimya Holding A.Ş., Ar-Ge ve Teknoloji Müdürlüğü Uzman Dilek ÇELENK Servet KARADAŞ Bike Pashayeva ÖĞÜNLÜ Projede Petkim Petrokimya Holding A.Ş. bünyesinde bulunan PVC Fabrikası atıksularının Atık Giderme Ünitesi’ne verilmeden önce içeriğindeki PVC partiküllerinin uygun koagulant ve flokulant kullanılarak çöktürülmesi ve ıslak PVC şeklinde ticari olarak değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada öncelikle laboratuvar koşullarında yapılan deneylerde çöktürme işlemi gerçekleştirilmiş, optimum verim elde edebilmek için kullanılan koagülant (polialuminyum klorür) ve flokulantın (anyonik polielektrolit) dozajı belirlenmiştir. Ölçümler sonucunda AKM ve KOİ değerlerinde sırasıyla ortalama %90 ve %65 giderim verimi elde edilmiştir. Fabrika sahasındaki çöktürme havuzunda yapılan modifikasyonlarla uygulama denenmiş, elde edilen sonuçların laboratuvar sonuçlarıyla örtüştüğü saptanmıştır. 1. Giriş Petkim Petrokimya Holding A.Ş. bünyesinde faaliyet gösteren PVC Fabrikasında kurutma ve reaktör yıkama sularının toplandığı ve bu suların içerdiği PVC partiküllerinin çöktürüldüğü her biri 480 m³’lük ve biri diğerinin yedeği olarak görev yapan üç adet çöktürme havuzu bulun- maktadır. Bu havuzlarda her tür üretim reçetesi ürünü olan PVC tanecikleri hiçbir işleme tabi tutulmadan çöktürülmekte, çöken kısım havuz tabanında birikmektedir. Yapılan çalışmalar bu havuzlarda ilk 1,5-2 saat içerisinde çökebilen katıların tamamının çöktüğünü, bunun da atıksudaki PVC miktarının %90’ına tekabül ettiğini göstermektedir. Bu havuzlarda yılda 5-6 defa manuel olarak temizlik yapılmakta ve dipte toplanan PVC “Islak-Wet PVC” olarak sa- tılmaktadır. Havuzlarda, çöktürme yolu ile, yılda ortalama 1500 ton ıslak PVC geri kazanılmakta ve ekonomik olarak değer sağlanmaktadır. Çökemeyen katıları içeren üst sıvı faz ise arıtıma tabi tutulmak üzere Atık Giderme Ünitesi’ne gönderilmektedir. Atıksuyun Atık Giderme Ünitesi’ne gönderilmeden önce PVC Fabrika- sında ön arıtıma tabi tutulması projesinin asıl amacı, atıkların kaynağında arıtımı ve mümkün olduğu kadar az atık üretmekle birlikte, PVC’nin geri kazanılarak çöken PVC’ye “ıslak PVC “ niteliğinde ekonomik değer kazandırmaktır. Projenin getireceği katma değerler; 1. Çevreye Duyarlı Yaklaşım 2. Kaynağında Arıtım 3. Atıkların Geri Kazanımı 4. Islak PVC satışından şirketin elde edeceği net gelir olarak sıralanabilir. 2.Yapılan Çalışmalar Ar-Ge ve Teknoloji Müdürlüğü, PVC Fabrikası, Atık Giderme Ünitesi ilgililerinin katılımıyla proje ekibi oluşturulmuş çalışmalar planla- narak uygulanmaya başlanılmıştır. 2.1 Deneysel Çalışmalar: PVC Fabrikası çöktürme havuzuna giren ve çıkan atık sudaki toplam PVC miktarı tespit edilmiştir. içeriğindeki Tablo 1 ’de görüldüğü gibi PVC Fabrikasının çöktürme havuzlarından çıkan atık suyun içerisindeki PVC miktarının ortalama değerinin 217mg/L olduğu hesap- lanmaktadır. Ortalama debi 69m³/saat olarak belirlendiğine göre yılda (330 iş günü alınarak) yaklaşık 150 ton PVC’nin çöktürülemeden Atık Giderme Ünitesi’nde bertaraf edildiği tespit edilmiştir. PVC Fabrikasının atıksu debisi 69 m³/saat olup Atık Giderme Ünitesi’ne gelen atıksuyun %15’ini oluştumaktadır. Atıksuyun ortalama KOİ değeri 400 mg/L olarak ölçülmüştür. Tablo 1 ’de PVC Atıksuyu karakte- ristiği görülebilir. Laboratuvarda koagulasyon ve flokulasyon işlemleri uygulanan numunelerle JAR testi yapılmıştır. Önce Koagulant olarak %5 lik Alu- minyum sülfat (Alum) , flokulant olarak %0.1 lik anyonik polielektrolit (APE) denenmiştir. İstenilen berraklığı ve çökmeyi sağlayan Alum dozajı belirlenerek, bu dozaja uygun en iyi AKM ve KOİ giderim verimini sağlayan APE miktarı tespit edilmiştir. Koagulant olarak polialu- minyum klorür (PAK)’ün etkinliğini belirlemek amacıyla deneyler aynı şekilde bu kimyasalla tekrar yapılmış ve her iki kogulantın verimliliği kıyaslanmıştır. Kıyaslama sonucunda en iyi verimin PAK ve APE kullanıldığında ortaya çıktığı görülmüştür. En yüksek verim 1 litre atıksuya 0,2 ml PAK ve 0,3 ml APE eklendiğinde elde edilmiştir. Yapılan tüm JAR testlerinde karıştırıcılar koagulantlar için 120 rpm 15 dak, flokulasyon amacıyla ise 30 rpm’de 5 dakika karıştırılmış ve katıların çökelebilmesi için 15 dakika bekletilmiştir. Koagulant olarak alum ve PAK kullanıldığında KOİ ve AKM giderim verimliliklerini Grafik 1 ve Grafk 2 ’de gözlemleyebiliriz. PAK ve APE kullanılarak yapılan Jar testi sonu- cunda bazı numunelerin AKM ve KOİ giderim ve- rimleri Grafik 3 ve Grafik 4 ’te gösterilmiştir. Tablo1 . PVC Atıksuyu Özellikleri Askıda Katı Madde 217 mg/L KOİ 400 mg/L Katı Oranı % 0,02 pH 7,5 Tanecik Boyutu 12.77 μm SU PROSES DOSYASI