Tesisat Dergisi 201. Sayı (Eylül 2012)

78 Tesisat Dergisi Sayı 201 - Eylül 2012 MAKALE Yangın Damperlerinin EN 15650’ye Göre CE İşareti ile Etiketlenmesi Senior Product Manager TROX Türkiye Ilgaz Yıldız BAŞYAZICI A. Giriş Standartlar ve yönetmelikler bir konuda yapılan imalatın, testlerin, sistem tasarımının, monta- jın, devreye alma ve işletmenin belirli kriterler çerçevesinde yapılmasını sağlamaya yönelik araçlardır. Bir konuda standartların oluşturulması o konunun kontrol edilebilirliğini mümkün kılar. Standartların olmadığı alanlarda “öznel ölçekler” belirleyici olacağı için aynı amaca hitap ettiği söylenen ürünlerin birbiriyle en ufak bir benzerlik göstermediğine rastlamak mümkündür. Standartları oluşturan ulusal otoriteler ülke koşullarını ve evrensel değerleri birlikte değer- lendirirler, değerlendirmelidirler. TSE’nin birçok konuda Avrupa standartlarını ya olduğu gibi İn- gilizce metni ile ya da Türkçe’ye çevirerek “Türk Standardı” olarak yayınlaması bunun örneğidir. Bir sonraki adım ise ulusal yönetmeliklerin benzer şekilde oluşturulmasıdır. “Pasif” yangından korunma yöntemlerinden olan yangın damperleri için de süreç benzer şekilde gelişmiştir. TSE, yangın damperleri ile ilgili Avrupa standartlarını aynen kabul etmiş ve bir kısmını Türkçeleştirerek, bir kısmını ise orjinal İngilizce metni ile yayınlamıştır. “Pasif” Yangından Korunma Yöntemle- rinden Olan Yangın Damperleri ile İlgili Standartlar 1. Test Standardı: TSE-EN 1366-2 (Yangına da- yanıklılık deneyleri - Servis tesisatları - Bölüm 2: Yangın damperleri) 2. Sınıflandırma Standardı: TSE-EN 13501-3 (Yapı mamulleri ve yapı elemanları – yangın sınıflandırması – bölüm 3: bina hizmet tesisatlarında kullanılan mamuller ve ele- manlar üzerinde yapılan yangına dayanıklılık deneylerinden elde edilen veriler kullanılarak sınıflandırma: yangına dayanıklı hava kanalları ve yangın damperleri) 3. Ürün Standardı: TS EN 15650 (Binalarda havalandırma - Yangın damperleri) Bu standartlara ilave olarak ulusal yangın yö- netmeliğimiz de (Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik) mevcuttur ve son güncelle- mesi Resmi Gazete’nin 09.09.2009 gün ve 27344 sayılı sayısında yayınlanmıştır. Bu yönetmeliğin İngilizce çevirisi de (Turkey’s Regulation On Fire Protection) yakın zamanda tamamlanmış ve yayınlanmıştır. Yönetmeliğin birinci kısım, birinci bölüm, 5-r no’lu maddesi ilgili standartları “Türk standartı, bu standartların olmaması halinde Av- rupa standartı, Türk veya Avrupa standartlarında düzenlenmeyen hususlarda uluslararası geçer- liliği kabul edilen standartlar” olarak tanımlar. Yönetmeliğin bu maddesi de açıkça Türkiye’nin kendi standartlarını kullanması gerekliliğini işaret etmektedir. Bununla birlikte kendi standartla- rımızı oluştururken referans alınacak normlar Avrupa normları olarak belirlenmiştir. Bu noktada bu zamana kadar bir takım ne- denlerden ötürü kullanılagelmiş normlar ile bir mukayeseye gitmek yerine yukarıda bahsedilen güncel standartların içeriklerini değerlendirmek daha uygun olacaktır. Güncel Standartların İçerikleri 1. Test Standardı: TSE-EN 1366-2 TSE-EN 1366-2 standartı, yangın damperlerinin hangi koşullar altında ve nasıl test edileceğini tarif eder. Standartta test fırının boyutları, fırın basıncı, bağlantı ve egzoz kanallarının detay- ları, deney numunesinin nasıl monte edileceği, gerekli ölçümlerin nasıl ve nerelerde yapılacağı vb tarif edilir. Özetle deney teçhizatı, deney şartları, deney işlemi ve deney raporunun nasıl yazılacağı ilgili çizimlerle birlikte tariflenir. 2. Sınıflandırma Standardı: TSE-EN 13501-3 TSE-EN 13501-3 standartı, yangın damper- lerinin sınıflandırma kriterlerini tarif eder. Yangına dayanıklılık performans özelliklerini, bu performans özelliklerinin hangi koşullar altında sağlanacağını, sağlandığı durumda hangi indis ve kısaltmalarla belirtileceğini tarif eden standarttır. Standartta tarif edilen üç performans kriteri var- dır. E, S ve I indisleri ile belirtilen bu performans kriterlerinin tanımı aşağıdaki gibi yapılır; 2. 1. Integrity - E (Bütünlük) Yangın damperi, üzerinde bulunduğu yapı elema- nının (yangın duvarı vb) bir parçasıdır ve yangın esnasında bu yapı elemanının bütünlüğünü koru- malıdır, alevi geçirmemelidir. Yangın esnasında yangın duvarından beklenen yangın dayanımı, yangın damperinden de beklenir. Bir yangın damperinin bütünlük kriterini sağlanmış sayılması için damperdeki hava kaçağı maksimum 360 m³/ (h.m²) olmalıdır, ancak bu değeri yakalayan yangın damperleri “E” indisini almaya hak kazanır. 2. 2. Smoke Leakage- S (Duman Kaçağı) Yangın damperinin klapesi kapalı durumdayken duman sızıntısı standartta belirtilen limitleri aşmamalıdır. Standartta duman sızıntısı için belirtilen maksimum değer, -300 Pa basınç altında 200m³/(h.m²) dir. Yangın damperlerinin “S” indisine hak kazanmaları bu limit değerini aşmamalarına bağlıdır. 2. 3. Insulation- I (Yalıtım) Yangın damperi, klapenin yangına maruz kalmayan tarafındaki sıcaklık artışını belli limitlerde tutmalıdır. Standartta sıcaklık artışı için belirtilen maksimum değer; farklı noktalar için 140 - 180°C arasında değişmektedir. Hem ortalama maksimum sıcaklık artışı hem de tekil maksimum sıcaklık artışı değerleri testler esnasında belirlenir. Her iki değerde de limitleri aşmayan yangın damperleri “I” indisini almaya hak kazanır.