Tesisat Dergisi 200. Sayı (Ağustos 2012)

MAKALE 98 Tesisat Dergisi Sayı 200 - Ağustos 2012 0 Akış %100 0 Mil pozisyonu %100 0 Mil pozisyonu %100 %100 Isı çıktısı %100 Isı çıktısı %100 Su debisi Şekil 2. Şematik bağlantı gösterimi Formüllere dalmış iken gözden kaçırmamamız gereken bir noktayı sayısal örnek üzerinde açık- layalım. Basınç değişirse debi ne kadar değişir? Bu hususun önemli olmasının nedeni artık de- ğişken debili sistemler tasarlıyor olmamız ve debi-basınç dengelerinin sık sık değişmesidir. Aşağıdaki örnekte kontrol devresindeki basınç 50kPa, bunun karşılığı olarak bataryada 15 kPa, kontrol vanasında 35 kPa’dır. Bataryadan geçmekte olan debi ise 3,6 m³/h’dir. Kontrol devresindeki basıncın sistemdeki basınç değişikliklerinde etkilenerek 100 kPa çıktığını öngörüyoruz. Bu basınç alt veya üst katlardaki sistemlerin kapanması sonucu artış gösterebilir. Görüldüğü gibi basıncın 2 katına çıkması %41,4 daha fazla suya neden oluyor. Sistemi- mizde 3,6 m ³ /he ihtiyaç var iken, kontrol va- nası ikinci durumdaki yükselen basınç ve debi ile savaşmak durumundadır. Bu ise daha çok enerji sarfiyatı, daha zor kontrol ve daha kısa vana ömrü demektir. 2.2 Sistem Karakteristiği Sistemin karakteristiği bir başka deyişle çalış- ma şekli aslında sistemdeki tüm ekipmanlara bağlıdır. Aşağıdaki grafiklerin sonuncusunda görülen yeşil çizgi bir terminal ünitenin kont- rol vanası ile çalışması sonucu elde edilen emisyonu gösteriyor. Kırmızı çizgiye sahip olan grafik sudan havaya bir eşanjörün su debisine göre emisyonunu gösterir. Mavi çizgiye sahip grafik ise logaritmik bir vananın karakteristiği- ni göstermekte. Bu iki eğriyi birbiri ile çakıştı- rırsak sonucunda elde etmek istediğimiz yeşil çizgiyi elde ediyoruz. Farklı karakteristikte motorlu vanalara ihti- yaç duyuyoruz çünkü sudan suda ısı değişi- mi yaptığımızda farklı, havadan havaya ısı değişimi yaptığımızda farklı bir eğride ısımız oluyor dolayısıyla motorlu vana karakteris- tikleri çeşitlenmektedir. Lineer tip vanalarda milin hareketi ile debide görülen artış eşittir. Bu karakteristik örneğin buhar serpantinleri için uygundur. Eşit yüzdesel vanalarda mil kapalı konudan açık konuma doğru giderken üssel bir debi artışı oluşur, yani milin pozis- yonundaki eşit değişimlere karşı debi eşit yüzdelerle artar. Aşağıdaki şekilde görülen ikinci grafik eşit yüzdesel bir vananın eğrisidir. Örnek olarak vermek gerekirse mil pozisyonu (strok) %50’den %70’e çıkarsa debi %150 artarak %10’dan %25’e çıkar. Mil pozisyonu ∆H=50 kPa Q=3,6 m³/h ∆Pcoil=15 kPa ∆Pcv=35 kPa ∆H yeni = 100 kPa ∆P FCUyeni +∆P CVyeni = 100 kPa Q yeni =Q √∆H yeni /∆H = 3,6 √1/0,5 =5,09 m 3 /h => 41,4 % Örnek Mil pozisyonu Exponansiyonel vana karakteristiği Mil pozisyonu Lineer vana karakteristiği Su debisi Su debisi %80’den %100’e çıkarsa debi yine %150 ar- tarak %40’dan %100’e çıkar. Bu karakteristik ise sulu serpantinlerde kullanılmalıdır. Eşit yüzdesel vananın karakteristiği Isıtma ve soğutma cihazlarının performansı aşağıdakilerin hepsinin doğru seçimine bağ- lıdır: Kontrol vanası boyutu, kontrol vanası karak- teristiği, balans vanası boyutu, kontrol vanası ve balans vanasının basınç düşümü. 2.3 Vana Karakteristiği En çok karşılaştığımız iki vana karakteristiğini aşağıdaki eğrilerde görebiliriz. Ancak her bir grafikte birkaç farklı eğri var. Bunun nedeni mavi çizgiyle görülen eğriye sahip olduğunu düşünerek kullandığımız kontrol vanasının karakteristiği ancak otoritesinin “1” olması durumunda geçerlidir.Aksi takdirde eğrimiz olması gereken yerden sapacaktır. Otorite de- ğerimizin düşmesi ile eğri istenilenden daha da uzaklaşmaktadır.