Tesisat Dergisi 199. Sayı (Temmuz 2012)

124 Tesisat Dergisi Sayı 199 - Temmuz 2012 TEKNİK TANITIM + Eğer kullanıcının 92mm çapında bir boruya ih- tiyacı varsa, kullanıcı 100mm çapında bir boru kullanması gerekir ama bu istediği ölçüden %8,7 fazladır. Eğer 12mm çaplı bir boruya ih- tiyacı varsa, 20mm’lik boruyu seçmek zorun- dadır bu ise gerçek ihtiyacından %66,6 fazla olacaktır. Gördüğünüz gibi aritmetik dizilerin doğruluk payları küçüktür. Şu bir gerçektir ki kullanıcı her zaman ihtiya- cına en uygun ürünü bulmak ister, oysa üretici “Esrarengiz Sayılar” Devre Kesicilerin Anma Akım Değerleri Esrarengiz Sayılar İlk bakışta, hiç bir mantığa dayanmayan sayı dizilerinin elektroteknik dünyasını yönettiğini düşünebiliriz. Devre kesicileri düşünürsek, anma akımları 10, 12.5, 16, 20, 25, 32, ... A, transformatör güçlerine bakarsak 160, 200, 250, 315, 400, ... kVA ve kablo kesit alanları 1.5, 2.5, 4, 6, 10, 16, 25, ... mm2 gibi sayı dizilerinin kullanıldığını gözlemleriz. Bildiğimiz sayı sayma alışkanlığını hızlı şekilde bir ke- nara bırakırsak (10, 20, 30, 40, 50, gibi), bir tilki kadar zeki bir mühendise ve yaptıklarına teşekkür etmemiz gerekir. Charles Renard Zeki insanlar, yaptıkları büyük çalışmalar ve günlük problemlere buldukları çözümler ne- deniyle çok sık hatırlanırlar. Albay Renard’ın kazandığı şöhrete yapmış olduğu zeplin ne- deniyle değil, üretimi yapılan mekanik ak- samların genel boyutlandırmalarının sınıflan- dırılması üzerine sunmuş olduğu, bahsetmiş olduğumuz esrarengiz sayı dizilerinin doğuşu için 1870/71 Prusya savaşından sonra Fransız Hava Kuvvetleri’nde albay mühendis olarak çalışmaya başlayan Charles Renard¹’a te- şekkür etmeliyiz. 1884 yılında kardeşi Paul ve Arthur C. Krebs ile birlikte ‘La France’ isimli askeri zeplini yapmışlardı. Bu zeplin ilk uçu- şunu 9 Ağustos 1984’te gerçekleştirmiş ve 1889 yılında Paris Uluslararası Fuarı’nda su- nulmuştur. (Eiffel Kulesinin açılışı). Normal- leştirme sistemi sayesinde kavuşmuştur. Bu sistem sayesinde üretilen mekanik aksamların imal adet sayıları (çeşitliliği) azaltılmıştır. Bu normalleştirme sistemine 1952 yılında ISO Standart’ı tarafından geçerlilik verilmiştir. Bu sistem hala kullanılmaktadır. Renard’ın Sayı Dizisi Şimdi bir örnek ile normalleştirme sisteminin avantajlarını açıklamaya çalışalım. Pazar ihti- yaçlarını dikkate alarak 10mm’den 100mm’ye kadar çaplı çelik boru ürettiğimizi var sayalım. En öncelikli ihtiyaç on çeşit çelik boruyu hangi çapta üreteceğimize aritmetik dizi olarak karar vermektir. Bu günlük hayatta çok genel olarak kullandığımız 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, 100 mm olabilir. ¹ Fransızca’ da “renard” tilki anlamına gelmektedir. Devre kesicilerin anma akımları, kablo kesit alanları, transformatör güçleri ve bir çok elektrik cihazının karakteristik sayıları 10, 12.5, 16, 20, 25, 32, ... gibi rakamlar ile temsil edilir. Çok anlaşılabilir değil, değil mi? Bu makale, bu sayı dizilerinin kökenini, kimin bu sayıları icat ettiğini ve ABB devre kesicilerinin anma akımlarının bu esrarengiz sayılardan neden kaçamadığını açıklamaya çalışacaktır.