Tesisat Dergisi 199. Sayı (Temmuz 2012)

MAKALE 102 Tesisat Dergisi Sayı 199 - Temmuz 2012 hale geçinceye kadar tesis verimsiz çalışmak- tadır. Bu değişimler, yüksek kapasiteyle çalı- şan merkezi atıksu arıtma tesislerinde kolay tolere edilebilirken, düşük kapasiteyle çalışan paket atıksu arıtma sistemleri ise bu değişi- mi kolay bir şekilde tolere edemeyerek arıtma veriminin düşmesine ve çıkış suyu kalitesinin bozulmasına sebep olurlar. 5.2 Besin / Mikroorganizma Oranı Diğer adıyla F/M oranı, havalandırma havuzun- daki organik maddelerin metabolize edilebilme- si için ortamda bulunan mikroorganizmaların miktarını belirten orandır. Bu oran giriş suyu BOİ5 değerinin ortamdaki aktif biokütle oranı- na bölünmesi ile elde edilir. F/M oranının yük- sek olması, ortamda bulunan besin miktarının mikroorganizma miktarından fazla olduğunu göstermektedir. Bu durum mikroorganizmaların yüksek hızda büyüme eğilimine girmesine ve hızlı bir şekilde üremesine sebep olur. Bu üreme sonucunda çamur kabarması, çamur yüzmesi ve köpük gibi sorunlar oluşmaktadır. F/M oranın düşük olması, ortamda bulunan mikroorganizma miktarının besin miktarın- dan fazla olduğunu göstermektedir. Bu durum mikroorganizmaların üreme hızının düşmesine dolayısıyla da arıtma tesisi veriminin düş- mesine sebep olmaktadır. Sistemde ani F/M değişiklilerine mani olabilmek için, F/M ayarı çamur geri devri ile veya sisteme giriş yapan atıksuyun debisiyle ayarlanabilir. Kapasitesi büyük olan arıtma tesislerinde bu durum tesis içinde kolaylıkla sağlanabilirken paket arıtma tesislerinde ise tesis dışından ya- bancı madde ilavesiyle F/M oranı kontrol altında tutulabilir. Paket arıtma sistemlerinin işletilmesi esnasında bu oran 0,05–0,1 arasında deği- şirken, klasik aktif çamur sisteminde bu oran 0,2–0,6 arasındadır. Bu değerler de bize paket arıtma sistemlerinin, F/M oranındaki ufak dal- galanmalarda bile, çeşitli işletme sorunları ile karşı karşıya kalınacağını göstermektedir. 5.3 Düzenli Kontrol ve Analiz Arıtma tesislerinde sık rastlanan sorunların en başında tesislerin düzenli olarak kontrol edilme- mesi gelmektedir. Kontrollerin düzenli olarak ya- pılmaması durumunda tesislerin kullanım ömrü kısalmakta, arıtma verimi düşmekte ve tesisler bir süre sonra atıl duruma gelmektedirler. Bu duruma özellikle paket arıtma tesislerinde sık- ça rastlanılmaktadır. Arıtma tesisiyle ilgilene- cek personel eksikliği veya sorumlu personelin ihmalkârlığı sonucu sistemlerde istenmeyen sorunlar görülmekte ve sonunda paket arıtma sistemi kullanılamaz hale gelmektedir. Aynı durum kapasitesi büyük olan betonarme arıtma tesisleri içinde geçerlidir. Arıtma sistemlerinin atıl duruma geçmesine en- gel olmak ve arıtma verimini yüksek tutmak için arıtma tesislerinden sorumlu ve tesisin işletilmesi ile ilgili gerekli eğitimi almış yeterli sayıda teknik personelin görevlendirilmiş olması gereklidir. Per- sonelin görevlendirilmesi dışında, tesisin verimli çalışıp çalışmadığını kontrol etmek için arıtılmış suya ve ham suya rutin olarak analizler yapılarak tesis sürekli kontrol altında tutulmalıdır. Bahsettiğimiz kontrol ve analizlerin düzenli olarak yapılması paket atıksu arıtma tesisleri için maddi külfet olarak görülmekte ve bu se- beple tesisle ilgilenecek tam zamanlı bir per- sonel bile görevlendirilmemektedir. Ancak, bü- yük merkezi atıksu arıtma tesisleri daha fazla nüfusun ihtiyacını karşıladığından işletme maliyetinin, kişi başına düşen miktarı daha az olmakta ve bu durumda da, tesisin işletilmesi için gerekli personel istihdam edilebilmektedir. Bu sayede merkezi atıksu arıtma tesisi sürekli olarak kontrol altında tutulmaktadır ve siste- min verimli çalışması sağlanmaktadır. 5.4 Düzenli Periyodik Bakım Arıtma tesislerinin ömrünün uzunluğu, işlevini devam ettirebilmesi ve veriminin yüksek olması tesislerin periyodik bakımlarının zamanında ve tam olarak yapılmasına bağlıdır. Betonarme merkezi atıksu arıtma tesislerinin bakımlarının eksiksiz ve zamanında yapılması tesislerin uzun yıllar boyunca sorunsuz kullanılmasını sağla- maktadır. Ancak, bakımları periyodik olarak ya- pılmayan tesisler ekonomik ömrünü tamamla- yamadan kullanılamaz hale gelerek hem maddi, hem de ekolojik zararlara sebep olmaktadırlar. Özellikle kullanım ömrü daha kısa olan paket arıtma tesislerinde bakımların periyodik olarak düzenli yapılmadığı durumlarda tesisler yak- laşık 2–3 yıl gibi çok kısa bir süre içerisinde kullanılamaz hale gelerek yapılan yatırımların çöpe gitmesine sebep olabilmektedir. Ancak bu tesislerin bakımlarının düzenli yapılması durumunda bile tesislerin kullanım ömrü mak- simum 5–10 yıl arasındadır. Kullanım ömrü biten paket arıtma tesisleri ise hurda konumu- na geçmekte ve tekrar kullanılamamaktadır. Bu gibi durumu engellemek için betonarme atıksu arıtma tesisleri tercih edilmelidir. 6. Sonuç Zekeriyaköy gibi şehir kanalizasyon şebekesi uzağında, nüfus yoğun yerleşim bölgelerinde ayrı ayrı ve dağınık çok sayıda sitelere paket atıksu arıtma tesisleri kurdurmak yerine, bu topluluğun ihtiyacını karşılayacak tek bir merkezi betonarme atıksu arıtma tesisi inşa ettirmek, yukarıda bah- sedilen işletme, çevre ve denetim zorluğu gibi birçok sorunun giderilmesine yardımcı olacaktır. Ayrıca ülkemizin kısa vadede paket arıtma tesisi çöplüğü haline gelmesine de engel olacak, daha uzman personel kadrosu ile daha verimli, ekono- mik ve çevreci bir işletme sağlayacaktır. Daha temiz bir çevre ve daha sorunsuz arıtma tesisi işletmesi için paket atıksu arıtma tesis- leri yerine merkezi atıksu arıtma tesislerini tercih ve teşvik etmeliyiz. Kaynaklar 1. Yıldız O. “İSKİ Atıksu Arıtma Tesisleri Mev- cut Durumu”, 2010. 2. Acar Y. “Endüstriyel Atıksuların Kontrolü Amacıyla İSKİ Faaliyetleri” , 2010. 3. Edipali T. “Zekeriyaköy Evsel Atıksu Arıtma Tesisi Kapasite Raporu”, 2010. 4. Özdemir E.“Zekeriyaköy Evsel Atıksu Arıt- ma Tesisi Su Çıkış Analiz Raporları”, 2011. 5. Çelikkol L. “Zekeriyaköy Evsel Atıksu Arıt- ma Tesisi Akım Şeması”, 2010. Çürümeye Başlamış Paket Arıtma Tesisi Hurdaya Çıkmış Paket Arıtma Tesisi